свiнцу ў тысячу пудоў. Карабель паляцеў унiз з неверагоднай хуткасцю; магутныя крылы арлоў пераламiлiся; вецер так i свiстаў у вушах князя; аблокi, што сабралiся з дыму ад спаленых гарадоў, грувасцiлiся наўкол i прымалi пачварныя формы: велiзарных ракаў, якiя працягвалi да князя дужыя клюшнi, абломкаў скал, што кацiлiся ўнiз, i драконаў, што дыхалi агнём. Князь ляжаў на дне карабля напаўмёртвы ад страху. Нарэшце карабель засеў у густым веццi лясных дрэў.
- Я адолею Бога! - сказаў князь. - Я даў сабе клятву адолець яго, i быць па тым! - I ён загадаў пабудаваць новы карабель; будавалi яго сем гадоў. Загадаў ён таксама каваць маланкi з найцвярдзейшае сталi, каб узяць цвярдыню неба прыступам, i сабраў ваяроў з усiх канцоў сваёй дзяржавы; войскi пакрылi прастору ў некалькi квадратовых мiляў. Ваяры гатовыя былi сесцi на караблi, князь падышоў да свайго, але Бог наслаў на яго рой камароў, адзiн толькi маленькi камаровы рой. Насякомыя гулi вакол князя ды джалiлi яго ў твар i рукi. Ён злосна выхапiў меч, але сек iм толькi паветра, у камароў патрапiць анiяк не ўдавалася. Тады ён загадаў прынесцi каштоўныя дываны ды ахiнуць сябе iмi з ног да галавы, каб анiводзiн камар не мог дастаць яго сваiм джалам. Загад быў выкананы, але адзiн камар ухiтрыўся прабрацца пад самы нiжнi дыван, залез у вуха князя ды ўджалiў яго. Быццам агонь разлiўся па князевай крывi, яд пранiк у ягоны мозг, i ён сарваў з сябе ўсе апраткi ды голы ўзяўся кiдацца з боку ў бок i скакаць перад натоўпам сваiх бязлiтасных салдат, а тыя толькi смяялiся са звар'яцелага князя, якi хацеў перамагчы Бога i быў сам пераможаны камарыкам!
ОЛЕ-ЛУКОЙЕ
Нiхто на свеце не ведае гэтулькi казак, колькi ведае Оле- Лукойе. Вось жа майстар апавядаць!
Вечарам, калi дзецi спакойна сядзяць за сталом або на сваiх лаўках, з'яўляецца Оле-Лукойе. У адных панчохах ён цiха-цiха падымаецца па лесвiцы; потым асцярожна прыадчыняе дзверы, нячутна заходзiць у пакой i лёгка пырскае дзецям у вочы салодкiм малаком. У руках яго маленькая спрынцоўка, i малако пырскае з яе тоненькiм-тоненькiм струменьчыкам. Тады павекi ў дзяцей пачынаюць сплюшчвацца, i яны ўжо не могуць разгледзець Оле, i ён падкрадваецца да iх ззаду i пачынае лёгенька дзьмуць iм у патылiцы. Падзьме - i галовы iх адразу ж цяжэюць. Гэта зусiм не балюча, - у Оле-Лукойе няма ж злоснага намеру; ён хоча толькi, каб дзецi суцiшылiся, а для гэтага iх абавязкова трэба пакласцi ў ложак. Ну вось ён i пакладзе iх, а потым пачынае ўжо апавядаць казкi. Калi дзецi паснуць, Оле-Лукойе прысаджваецца да iх на ложак. Апрануты ён цудоўна: на iм шаўковы кафтан, толькi нельга сказаць, якога колеру - ён адлiвае то блакiтным, то зялёным, то чырвоным, гледзячы, у якi бок павернецца Оле. Пад пахамi ў яго па парасону: адзiн з малюнкамi, якi ён раскрывае над добрымi дзецьмi, i тады iм усю ноч сняцца цудоўныя казкi, а другi зусiм просты, гладкi, якi ён разгортвае над нядобрымi дзецьмi; ну яны i спяць усю ноч як цурбаны, i ўранку выяўляецца, што яны зусiм нiчога не бачылiўсне.
Паслухаем жа пра тое, як Оле-Лукойе наведваў кожны вечар аднаго маленькага хлопчыка, Яльмара, i апавядаў яму казкi! Гэта будзе цэлых сем казак, - у тыднi ж сем дзён.
Панядзелак
- Ну вось, - сказаў Оле-Лукойе, паклаўшы Яльмара ў ложак, - цяпер упрыгожым пакой!
I ў адзiн момант усе пакаёвыя кветкi выраслi, сталi вялiкiмi дрэвамi, якiя працягнулi свае доўгiя галiны ўздоўж сцен да самай столi; увесь пакой ператварыўся ў цудоўную альтанку. Галiны дрэў былi абсыпаны кветкамi; кожная кветачка па прыгажосцi i паху была лепш за ружу, а на смак (калi б вы толькi захацелi яе пакаштаваць) саладзей, чым сочыва; плады ж блiшчэлi, як залатыя. Яшчэ на дрэвах былi пампушкi, якiя ледзь не трэскалiся ад разынкавай начынкi. Проста дзiва нейкае! Раптам пачулiся страшныя енкi ў шуфлядзе стала, дзе ляжалi вучэбныя дапаможнiкi Яльмара.
- Што там такое? - сказаў Оле-Лукойе, пайшоў i выцягнуў шуфляду.
Выявiлася, што гэта нервавалася аспiдная дошка: у рашэннi напiсанай на ёй задачы была памылка, i таму задача не рашалася; грыфель скакаў i скакаў на адной вяровачцы, нiбы сабачка; ён вельмi хацеў памагчы, але не мог. Гучна стагнаў i сшытак Яльмара; проста жах ахоплiваў, слухаючы яго! На кожнай старонцы ў пачатку кожнага радка стаялi цудоўныя вялiкiя i маленькiя лiтары гэта быў пропiс; а побач iшлi другiя, якiя думалi, што трымаюцца так жа цвёрда. Iх пiсаў сам Яльмар, i яны, здавалася, спатыкалiся аб лiнейкi, на якiх трэба было б стаяць.
- Вось як трэба трымацца! - гаварыў пропiс. - Вось так, з лёгкiм нахiлам управа!
- Ах, нам i хацелася, - адказвалi лiтары Яльмара, - але ж мы не можам! Мы такiя дрэнненькiя!
- Дык вас трэба трохi падцягнуць! - сказаў Оле-Лукойе.
- Ды не, не! - закрычалi яны i выпрасталiся так, што люба было глядзець.
- Ну, цяпер нам не да казак! - сказаў Оле-Лукойе. - Будзем практыкавацца! Раз-два! Раз-два!
I ён давёў лiтары Яльмара да таго, што яны стаялi роўна i бадзёра, як любы пропiс. Але калi Оле-Лукойе пайшоў i Яльмар прачнуўся ранiцай, яны выглядалi так жа нiкчэмна, як i раней.
Аўторак
Як толькi Яльмар лёг, Оле-Лукойе дакрануўся сваёй чароўнай спрынцоўкай да мэблi, i ўсе рэчы тут жа пачалi размаўляць памiж сабою; усе, акрамя плявальнiцы; гэта маўчала i злавала на iх за мiтусню: гавораць толькi пра сябе i нават не падумаюць пра тую, што так сцiпла стаць у кутку i дазваляе пляваць на сябе!
Над камодай вiсела вялiкая карцiна ў пазалочанай раме; на ёй была адлюстравана прыгожая мясцовасць: высокiя старыя дрэвы, трава, кветкi i шырокая рака, што бегла каля дзiўных палацаў, за лес, у далёкае мора.
Оле-Лукойе дакрануўся чароўнай спрынцоўкай да карцiны, i намаляваныя на ёй птушкi заспявалi, галiны дрэў заварушылiся, а хмары панеслiся па небе; нават было вiдаць, як слiзгаў па карцiне iх цень.
Затым Оле прыпадняў Яльмара да рамы, i хлопчык стаў нагамi прама ў высокую траву. Сонейка свяцiла на яго скрозь галiны дрэў, ён пабег да вады i ўсеўся ў лодку, якая калыхалася ля берага. Лодка была пафарбавана ў чырвоны i белы колеры, ветразi блiшчэлi, як срэбныя, i шэсць лебедзяў у залатых каронах з блiскучымi блакiтнымi зоркамi на галовах павялi лодку ўздоўж зялёных лясоў, дзе дрэвы расказвалi пра разбойнiкаў i ведзьмаў, а кветкi - пра цудоўных маленькiх эльфаў i пра тое, што расказвалi iм матылькi.
Дзiвосныя рыбкi з серабрыстай i залацiстаю луской плылi за лодкай. Ныралi i плёскалi ў вадзе хвастамi; прыгожыя, блакiтныя, вялiкiя i маленькiя птушкi ляцелi за Яльмарам дзвюма доўгiмi чародамi; камары танцавалi, а майскiя жукi гудзелi 'Бум! Бум!'; усiм хацелася праводзiць Яльмара, i ў кожнага была для яго напагатове казка.
Так, вось гэта было плаванне!
Лясы то гусцелi i цямнелi, то рабiлiся падобнымi на дзiвосныя сады, асветленыя сонцам i засеяныя кветкамi. Па берагах ракi ўздымалiся вялiкiя хрустальныя i мармуровыя палацы; на балконах iх стаялi прынцэсы, i ўсё гэта былi знаёмыя Яльмару дзяўчаты, з якiмi ён часта гуляў.
Яны працягвалi яму рукi, i кожная трымала ў правай руцэ зацукраванае пернiкавае парася, якое не часта пашанцуе купiць у гандляркi. Яльмар, праплываючы мiма, хапаўся за адзiн канец пернiка, прынцэса моцна трымалася за другi, i пернiк разломваўся напалам; кожны атрымлiваў сваю долю: Яльмар больш, прынцэса менш. Каля ўсiх палацаў неслi варту маленькiя прынцы; яны аддавалi Яльмару чэсць залатымi шаблямi i абсыпалi яго разынкамi i алавянымi салдацiкамi, - вось што значыць калi сапраўдныя прынцы!
Яльмар плыў праз лес, праз нейкiя вялiкiя залы i гарады... Праплыў ён i праз той горад, дзе жыла яго старая нянька, якая песцiла яго, калi ён быў яшчэ малым, i вельмi любiла свайго гадаванца, i вось ён убачыў яе; яна кланялася, пасылала яму рукою паветраныя пацалункi i спявала харошанькую песеньку, якую сама склала i прыслала Яльмару:
Мой Яльмар, цябе ўспамiнаю,
Калi пад цянiсты прыходжу вяз.
Выказаць не магу, як жадаю
Убачыць цябе яшчэ хоць бы раз!
Цябе ў калысцы я калыхала,
Вучыла хадзiць, гаварыць.
I ў шчочкi i ў лоб цалавала,
Дык як жа мне цябе не любiць!
Люблю цябе, мiлы i радасны мой,
Хай будзе навекi i Бог наш з табой!
I птушкi падпявалi ёй, кветкi танцавалi, а старыя вербы варушылiся, як быццам Оле-Лукойе i iм апавядаў казку.
Серада
Ну i дождж лiў! Яльмар чуў гэты страшны шум нават у сне; калi ж Оле-Лукойе адчынiў акно, аказалася, што вада стаяла на ўзроўнi падаконнiка. Цэлае возера! Затое да дома прычалiў цудоўнейшы карабель.
- Хочаш праехаць, Яльмар? - спытаў Оле. - Пабываеш ноччу на чужой зямлi, а ранiцай - зноў будзеш дома?
I вось Яльмар, па-святочнаму прыбраны, апынуўся на караблi. Надвор'е тут жа праяснiлася, i яны
