- А можа, мы заключым мiр? - сказаў ён, i ягоны голас дзiўна прагучаў у абсалютнай цiшынi. - Нам сказалi, што адбудзецца, калi нашы цывiлiзацыi будуць ваяваць адна з адной: знiшчэнне адной i аслабленне i рэгрэс другой. Зыход бiтвы залежыць ад таго, чым скончыцца справа ў нас. Цi не заключыць нам мiр. Вы застаяцеся ў сваёй галактыцы, мы - у сваёй?
Карсан адключыў усе свае думкi, каб атрымаць адказ.
I адказ прыйшоў - ён абрынуўся на яго амаль фiзiчна, аж Карсан пахiснуўся. Ён нават адступiў на некалькi крокаў, жахаючыся ад сiлы i глыбiнi той нянавiсцi, той прагi забiваць, якiя адкрылiся перад iм у перададзеных Прышэльцам вобразах. Не ў членападзельных словах, як перадавалiся яму думкi Адзiнай Iстоты, а ў хвалях дзiкага шаленства. Нейкi момант, што здаўся яму вечнасцю, ён змагаўся з сiлай гэтай нянавiсцi, каб ачысцiць ад яе свой розум i адагнаць чужыя думкi, якiя ён дапусцiў сабе ў галаву. Яго занудзiла.
Ягоны розум памалу вызвалiўся, як чалавек, ачуняўшы ад кашмару, пакрысе разрывае нiцi трызнення, якiмi быў аблытаны, Карсан яшчэ задыхаўся i чуў слабасць, але ён ужо мог думаць.
Ён стаяў, разглядаючы Прышэльца. Той не кратаўся з месца, пакуль iшла гэтая дуэль, якой ён ледзь не выйграў. Цяпер ён адкацiўся на некалькi футаў убок, да блiжэйшага блакiтнага куста. З выемак паказалiся тры шчупальцы i пачалi абмацваць куст, галiнка за галiнкай.
- Што ж, - сказаў Карсан, - вайна дык вайна. Яму ўдалося нават крыва ўхмыльнуцца. - Калi я правiльна цябе зразумеў, мiр цябе не задавальняе.
I, не могучы ўстрымацца ад прыгожай фразы, дадаў:
- Вайна - не на жыццё, а на смерць!
Ды ў гэтай абсалютнай цiшынi яго словы прагучалi недарэчна, - нават ён сам гэта адчуў. I тут ён зразумеў, што вайна будзе сапраўды не на жыццё, а на смерць. I яго смерць - цi смерць гэтай круглай iстоты - будзе смерцю цэлай цывiлiзацыi. Калi ён пацерпiць паражэнне, гэта прывядзе да пагiбелi чалавецтва.
Падумаўшы гэтак, ён раптам адчуў страх. Ён жа ведаў гэта напэўна, без нiякага сумнення. Ён чамусьцi ведаў, што той, хто наладзiў гэты паядынак, гаварыў праўду пра свае намеры i магчымасцi. Не абдурваў.
Будучыня чалавецтва залежыць ад яго. Пра гэта было страшна падумаць, i ён адагнаў гэтую думку. Трэба было падумаць пра пiльныя справы.
Павiнен жа быць якi-небудзь спосаб пранiкнуць праз бар'ер - цi забiваць праз бар'ер.
З дапамогай тэлепатыi? Ён спадзяваўся, што не, таму што тэлепатычныя здольнасцi Прышэльца яўна перавышалi чалавечыя. А можа, не перавышалi? Змог жа ён выгнаць з свайго розуму думкi Прышэльца. А Прышэлец? Калi ў яго мацней развiта здольнасць перадаваць свае думкi, цi не робiць гэта яго больш уразлiвым для чужых?
- Памры, - падумаў ён. - Ты зараз памрэш. Ты памiраеш. Ты...
Ён спрабаваў некалькi разоў, у розных варыянтах, спрабаваў перадаваць вобразы. Пот выступiў у яго на лбе, ён увесь калацiўся ад напружання. Але Прышэлец працягваў абмацваць куст - усё гэта зрабiла на яго не большае ўражанне, чым калi б Карсан расказваў таблiцу множання. Значыць, нiчога не выйшла.
Ад гарачынi i страшнага напружання думкi ён зноў адчуў слабасць i галавакружэнне. Ён прысеў на пясок адпачыць i заняўся пiльным вывучэннем Прышэльца. Мажлiва, ён зможа выявiць яго моцныя i слабыя бакi, даведаецца пра што-небудзь такое, што можа спатрэбiцца, калi справа дойдзе да рукапашнай.
Прышэлец абломваў галiнкi. Карсан уважлiва сачыў за iм, спрабуючы вызначыць, якiх гэта патрабуе ад яго намаганняў. Трэба будзе знайсцi такi самы куст на маiм баку, падумаў ён, самому зламаць такiя самыя галiнкi i параўнаць сiлу маiх рук i гэтых шчупальцаў.
Галiнкi адломвалiся з цяжкасцю; ён бачыў, што Прышэльцу даводзiлася з кожнай парадкам паваждацца. Кожнае шчупальца на канцы раздвойвалася, утвараючы два пальцы з кiпцюром на кожным. Кiпцюры выглядалi не надта небяспечнымi. Не больш небяспечнымi за чалавечыя пазногцi, калi даць iм крыху падрасцi.
Не, увогуле з iм не так цяжка будзе справiцца. Вядома, калi гэтыя кусты не вельмi моцныя. Карсан азiрнуўся вакол i ўбачыў якраз такi самы куст побач з сабой. Ён працягнуў руку i адламаў галiнку. Яна аказалася крохкай i нетрывалай. Вядома, Прышэлец мог наўмысна хаваць сваю сiлу, але наўрад цi.
З другога боку, дзе яго ўразлiвыя месцы? Як, уласна, можна яго забiць, калi выпадзе такая мажлiвасць? Ён зноў пачаў вывучаць працiўнiка. Яго вонкавая абалонка выглядала даволi моцнай. Спатрэбiцца якая- небудзь вострая зброя. Карсан зноў падняў камень. Ён быў цаляў 12 у даўжыню, вузкi i з адным досыць вострым краем. Калi б ён шчапаўся, як крэмень, з яго можна было б зрабiць зусiм прыстойны нож.
Прышэлец працягваў даследаваць кусты. Ён падкацiўся да блiжэйшага куста iншай разнавiднасцi. З-пад куста выскачыла блакiтная шматногая яшчарка - якраз такая самая, якую Карсан бачыў на сваiм баку.
Шчупальца Прышэльца кiнулася, схапiла яе i падняло ў паветра. Другое шчупальца пачало абрываць ёй ногi - спакойна i абыякава, як быццам гэта былi галiнкi. Яшчарка сутаргава бiлася, вiшчала рэзкiм вiскам - першы гук, якi Карсан пачуў тут, калi не лiчыць свайго голасу.
Карсан здрыгануўся, яму захацелася адвесцi вочы. Але ён прымусiў сябе глядзець - усё, што ён дазнаецца пра Прышэльца, можа аказацца карысным. Карысна нават бачыць гэту непатрэбную жорсткасць. Будзе проста прыемна прыкончыць гэту iстоту, калi гэта ўдасца.
Менавiта таму ён стрымлiваў агiду i працягваў глядзець, як Прышэлец iрве яшчарку на кавалкi.
Але ён узрадаваўся, калi яшчарка, у якой была ўжо адарвана палова ног, сцiхла, перастала бiцца i вiсела мёртвая ў Прышэльцавых шчупальцах.
Той не стаў адрываць ёй астатнiх ног i пагардлiва адкiнуў яе цела ў бок Карсана. Мёртвая яшчарка ўпала ля самых яго ног.
Яна мiнула бар'ер! Бар'ера болей няма! Карсан iмгненна ўсхапiўся, моцна сцiскаючы ў руцэ нож, i скочыў уперад. Зараз ён з iм расправiцца! Калi бар'ера няма...
Але бар'ер быў. Ён пераканаўся ў гэтым на горкiм вопыце, наляцеўшы на яго галавой i ледзь не страцiўшы прытомнасць ад удару. Яго адкiнула назад, i ён упаў.
Калi ён зноў сеў, трасучы затуманенай галавой, ён заўважыў, што ў яго бок нешта ляцiць, i, каб ухiлiцца, распластаўся на пяску. Ён убярог сваё тулава, але адчуў раптоўны востры боль у левай лытцы.
Не зважаючы на боль, ён адкацiўся назад i падняўся на ногi. Цяпер ён бачыў, што ў яго папаў камень, а Прышэлец ужо падняў другi, захапiўшы яго двума шчупальцамi, i замахнуўся.
Камень паляцеў у Карсана, але ён лёгка ўхiлiўся. Прышэлец, вiдавочна, не мог кiдаць камянi моцна i далёка. Першы камень папаў у яго толькi таму, што ён сядзеў i не бачыў, што ён ляцiць.
Ухiлiўшыся ад слаба кiнутага другога каменя, Карсан запусцiў у Прышэльца сваiм каменем, якi ўсё яшчэ быў у яго ў руцэ. Ён раптам узрадаваўся, падумаўшы: калi камянi могуць пералятаць праз бар'ер, то варта гэтым заняцца. Чалавек з дужай рукой i дакладным вокамерам...
З чатырох метраў ён не мог прамахнуцца па трохфутавай мiшэнi, i ён не прамахнуўся. Камень праляцеў дакладна i моцна - у некалькi разоў хутчэй, чым камянi, кiнутыя Прышэльцам. Ён трапiў у самую сярэдзiну, ды, на няшчасце, трапiў плазам, а не вострым канцом.
Тым не менш ён трапiў - пачуўся цяжкi ўдар, i Прышэлец яўна яго адчуў. Ён гэтым часам шукаў яшчэ каменя, але цяпер перадумаў i адкацiўся назад. Да таго часу, як Карсан падрыхтаваўся да новага кiдка, Прышэлец быў ужо за сорак метраў ад бар'ера i працягваў кацiцца назад.
Другi раз Карсан прамахнуўся на некалькi футаў, а трэцi камень не даляцеў. Прышэлец быў па-за межамi дасягальнасцi - ва ўсякiм разе, для досыць цяжкага каменя, якi мог бы зрабiць яму шкоду.
Карсан усмiхнуўся. Гэты раўнд ён выйграў. Калi не лiчыць...
Ён нагнуўся, каб паглядзець, што ў яго з нагой, i ўсмешка знiкла з яго вуснаў. Востры край каменя нанёс яму даволi глыбокую рану на некалькi цаляў даўжынёй. З яе моцна iшла кроў, хоць артэрыя, хутчэй за ўсё, закранута не была. Калi кроў спынiцца сама, усё будзе ў парадку. А калi не, справы дрэнь.
Але трэба было заняцца чымсьцi важнейшым за гэту рану. Будовай бар'ера.
Ён зноў падышоў да бар'ера, выцягнуўшы ўперад рукi. Ён знайшоў бар'ер i, упiраючыся ў яго адной рукой, кiнуў у яго жменю пяску. Пясок праляцеў наскрозь, а яго рука - не.
Арганiка i неарганiка? Не, таму што праз бар'ер праляцела мёртвая яшчарка, а яшчарка, нават мёртвая, - гэта ўсё роўна арганiка. А раслiна? Ён адламаў сучок i торкнуў iм у бар'ер. Сучок прайшоў наскрозь, але калi
