Але ўсе да гэтага хутка прывыкалi.
Кантэн знайшоў нарэшце месца на лаўцы, сеў i паклаў пакунак на каленi. Ён думаў крыху паспаць тут, аднак не паспеў уладкавацца, як стома, з якой ён змагаўся дагэтуль, некуды знiкла. Ён зноў адчуў сябе бадзёрым, у галаве зноў пачаўся сумбур.
Ужо было амаль апоўначы. Марыя-Луiза павiнна была вярнуцца, а ён сядзiць тут. Якая недарэчнасць! Ён жа мог пакiнуць пад дзвярыма запiску i пачакаць паблiзу ў кафэ. А ён падумаў пра гэта толькi цяпер! Навошта было забiваць галаву дурнымi думкамi! Чаму гэта самая лагiчная думка не прыйшла ў яго хворую галаву раней? Дурань стары!
Ён ажно ўскочыў з месца, паклаў свой пакунак пад паху i хуценька выйшаў. Калi яго дачушка ўжо вярнулася, ён разбудзiць яе. Яму не трэба губляць нi хвiлiны.
Эспланада вакзала была занятая ўжо менш, аднак там стаяла яшчэ шмат таксi. Упэўнена, быццам чалавек, якi робiць гэта кожны дзень, Кантэн падышоў да першай машыны i спытаўся ў першага шафёра, цi можа той завезцi яго на вулiцу Сухога Дрэва.
- Сядайце, завязу, - адказаў шафёр.
Кантэна здзiвiла, што яму адчынiлi заднiя дзверцы, але ён хуценька сеў, зачапiўшыся сваiм шыракаполым капелюшом, якi напалову прыпляскаўся i апынуўся ажно на плячы. Таксi кранулася з месца. Горад быў амаль пусты, пад коламi шаргацеў лёд. Кантэн уважлiва глядзеў на дарогу. Машына ехала вулiцай, паралельнай вулiцы Вiктора Гюго, якая была значна вузейшая, спынiлася перад святлафорам, кранулася, аб'ехала плошчу Бэлькур i выехала на вулiцу Рэспублiкi. Усё гэта рабiлася вельмi хутка, а шафёр запрасiў пяцьсот франкаў. Кантэн заплацiў i апынуўся на ходнiках, перад зачыненымi дзвярамi. Ён намагаўся адчынiць iх, шукаў званка, але нiчога не знайшоў. Тады ён зняў капялюш, выцер пот i гучна засмяяўся.
Стары дурань! Пакуль ён бадзяўся недзе па вакзалах, дачка, напэўна, ужо вярнулася i нават не ведае, што яе бацька побач! Тут, унiзе, зусiм блiзка ад яе, на вулiцы, па якой плыў ракою туман.
Ды ў гэтага няўклюднага селянiна ў мазгах больш туману, чым у паветры гэтага гнiлога горада! Смех, якi раптоўна разабраў Кантэна, атручваў яму душу. Усё ў iм бурлiла, быццам дрэннае вiнаграднае вiно.
Што цяпер рабiць? Зноў iсцi на вакзал? Пасядзець у бiстро? А калi раптам з'явiцца Марыя-Луiза?
Кантэн стаў хадзiць узад-уперад, намагаючыся нешта разгледзець за шыбамi вакон, у якiх яшчэ гарэла святло. Кансьержка казала, што Марыя-Луiза можа вярнуцца ў дзве гадзiны. Але цi можна верыць кансьержцы? Можа, у гэтай жанчыны злы язык, i ёй прыносiць задавальненне шкодзiць Марыi-Луiзе? Марыя-Луiза мае шмат якасцей, якiя могуць выклiкаць зайздрасць. А пасрэднасцi заўсёды iмкнуцца нашкодзiць тым людзям, якiм зайздросцяць. Кантэн упэўнены: дачка вярнулася i ўжо даўно спiць, нават не падазрае, што яе бацька ледзь не скруцiў галавы праз гэтую заразу-кансьержку.
Узлаваўшыся, Кантэн падышоў да дзвярэй i хацеў ударыць па iх нагою, каб пабудзiць гэту тоўстую бабу. Аднак стрымаўся. Ён не мог гэтага зрабiць. Марыя-Луiза не даруе яму.
Ён павiнен чакаць тут да ранiцы. Тупаць узад-уперад i чакаць. Кантэн ажно затросся ад злосцi на самога сябе, на сваю дурную галаву, у якую заўсёды прыходзяць адны вар'яцкiя думкi.
Што ж, ён зрабiў глупства i павiнен расплочвацца цяпер. Замест таго каб чакаць Марыю-Луiзу дзесьцi ў кафэ, ён будзе стаяць тут, пад яе вокнамi. Дарэчы, усе кафэ, канечне, зачыняюцца апоўначы. Усё па закону подласцi. Кантэн стамiўся шукаць выйсця са свайго недарэчнага становiшча. Цяпер яму засталося толькi адно: чакаць. Ужо за поўнач. Ён пачакае да дзвюх гадзiн. Час цягнецца доўга, але аднолькава: i тут, i на вакзале.
Кантэну стала горача. Ён нават перастаў хадзiць узад-уперад. Пот лiўся з яго цурком, i ён ведаў, што гэта небяспечна ў такое надвор'е.
Туман то наплываў, то сплываў хвалямi, быццам вада, якую несла то з Рэйна, то з Соны. Вакол лiхтароў i на рагах вулiц утваралiся завiхрэннi, узнiкалi доўгiя светлыя калiдоры, якiя тут жа знiкалi. Мiнакоў было нямнога. Машыны праязджалi рэдка.
Кантэнаў гнеў то мацнеў, то слабеў, як гэты туман. Толькi ўспышкi гневу былi больш рэзкiмi. Яго ўвесь час разрывала супярэчнасць: заставацца тут або вярнуцца на вакзал, дзе хоць крыху цяплей. Бо цяпер ён замярзаў. Найбольш стылi ногi. Кантэн тупаў на месцы, але холад падымаўся па целе вышэй.
Так, ён дурань, што застаўся тут. Марыя-Луiза вярнулася. А можа, не вярнулася. I не вернецца наогул. Бо ў яе нехта ёсць. Такая прыгожая i маладая дзяўчына павiнна некага мець.
Гэта думка чамусьцi не ўзрушыла Кантэна. Ён толькi падумаў, што будзе з настаўнiкам. А яшчэ ён баяўся, каб Марыя-Луiза не зазнала горшага ў гэтым разбэшчаным салоне Трыанон. Ды што ён мог ведаць? Ён толькi мог здагадвацца. Як яму ўрэшце абрыдлi гэтае чаканне, гэтая вулiца, гэты туман i гэты холад!
Раптам Кантэн скрануўся з месца i пайшоў да вакзала, нават не паглядзеўшы на зачыненыя дзверы ў апошнi раз. Была ўжо палова другой, вулiцы зусiм апусцелi.
На рагу вулiцы Лучнiкаў Кантэн заўважыў некалькi прастытутак. Яны стаялi, захутаўшыся ў футры, як i ён у сваё палiто. Адна з iх паклiкала яго, але Кантэн адвярнуўся. Крыху далей стаялi яшчэ дзве, адна здалася яму вельмi маладзенькай. Яны таксама паклiкалi яго, але стары нават вухам не павёў.
Але крокаў праз дзесяць Кантэн рэзка спынiўся, павярнуўся i пайшоў назад. Ён яшчэ не ведаў, што ён зробiць. Яму проста хацелася яшчэ раз прайсцi каля гэтых дзяўчат i як след iх разгледзець.
Калi ён параўняўся з iмi, старэйшая спыталася:
- Ты нешта забыўся, дарагi?
Кантэн запаволiў крок.
- Хадзi, не бойся, - зноў прамовiла дзяўчына.
Другая адышлася недалёка, на некалькi крокаў. Кантэн спынiўся, i прастытутка падышла да яго.
- Гэта ты з-за мяне вярнуўся? - спыталася яна.
Кантэну быццам адняло мову.
- Ты змерз, - сказала дзяўчына. - Ну, пойдзем!
Ён прайшоў поруч з ёй некалькi крокаў, але раптам спынiўся i прамармытаў:
- Не... Я толькi хацеў у вас папытацца нешта.
- Ты хочаш ведаць цану?
- Не, не... Я хацеў бы папытацца ў вас...
Ён змоўк. Дзяўчына злосна глядзела на яго. У яе былi жорсткiя валасы, якiя падалi на бровы. Твар дзяўчыны быў худы, вуглаваты, з вялiкiм тонкiм ротам.
- Ну, - кiнула яна, - ты надумаў?
Кантэн апусцiў галаву. Ён адчуваў сябе смешным.
- Не, не, - сказаў паспешлiва. - Даруйце мне!
- Што табе не падабаецца? Мая фiзiяномiя? Цябе самога трэба выставiць у музеi, дзядуля, з тваёй мядзведжаю шкураю.
Яна пайшла да сяброўкi, i Кантэн пачуў, як яна яшчэ крыкнула ў яго адрас:
- Не, ну ты бачыла дурня! Гэта ўжо другi за сённяшнi вечар. Ён таксама хоча, каб я расказала яму сваё жыццё. Што з iмi зрабiлася на Каляды, падумаць толькi!
Кантэн стомлена крочыў далей па пустых вулiцах горада. Думак i жаданняў больш не было.
14
На вакзале ля бiлетных касаў людзей было мала. Кантэн зноў купiў бiлет на перон i прайшоў у чакальную залу. Цяпер там пасажыраў было значна менш. Ён адшукаў свабоднае месца, зняў сваё палiто i паклаў яго побач з пакункам.
Перад яго вачыма ўсё яшчэ стаяў твар прастытуткi. З-пад пасмы чорных валасоў на яго глядзелi злосныя вочы, аднак ён не стараўся пазбавiцца iх. Наадварот, Кантэну хацелася затрымаць гэта аблiчча надоўга. Так, яна была прастытутка! I яго спрабавалi пераканаць, што яго Марыя-Луiза таксама стала такою! Сама горшае тое, што ён ледзь не паверыў у гэта. Цяпер адна палова ў iм ажно крычала ад роспачы з-за таго, што ён мог несправядлiва падазраваць сваю дачку, другая ж даводзiла, што нiчога такога не было. Бедная дзяўчынка! Ёй нiхто не дапамагаў, яна толькi i думала аб тым, каб шчыра працаваць. А яшчэ, цi магла б шлюха пiсаць такiя лiсты сваiм бацькам, цалаваць мацi i сястру? Цi змагла б яна трацiць грошы на падарункi нявiннай Дэнiзе, грошы, заробленыя гэткiм шляхам? Вядома, не! Трэба быць вар'ятам, каб паверыць у такое. Кантэн не мог сабе адказаць, што прымусiла яго загаварыць з гэтай вулiчнай дзеўкай, стома або знерваванасць, толькi ён лiчыў, што зрабiў правiльна. Цяпер ён адчуваў сябе спакайней. Утульна ўладкаваўшыся на драўлянай лаўцы, Кантэн вырашыў паспаць пару гадзiн.
