Я марыў стаць шпiёнам (на белорусском языке)

прэмii, а пасля - самавiта рассцiлаць на траве газецiну, няспешна кроiць на ёй сала, не моршчачыся пiць з пляшкi з малiнавай галоўкаю гарэлку i мачаць зялёны цыбульны хвост у горбачку солi. Кульнуўшы апошнюю чарку i са смакам дажаваўшы цыбулiну, я буду закурваць i, як старэйшы вадалаз дзядзя Коля, напяваць загадкавую фразу: 'Пара-па-бабам, пара-па-бабам...'

Апрача тапельцаў, я павiнен быў знайсцi на дне ракi яшчэ i жалезную скрынку грошай. Цiкава, што тапельцы мне ўпарта не снiлiся, а вось скрынку я бачыў у сне шмат разоў i дакладна ведаў, як яна будзе выглядаць: аброслая перлавiцамi i спавiтая багавiннем, з пудовым iржавым замком i белым чэрапам са скрыжаванымi косткамi, акурат такiм, якi быў на трансфарматарных будках i якi ў нас чамусьцi называлi iванам iванавiчам.

Тапельцы прыснiцца мне так i не паспелi, бо пасля таго, як дзядзьку Чаглея завезлi на могiлкi, у нас з'явiўся новы сусед, а з iм i мая новая мроя.

Суседа, якi пасялiўся на кватэры ў жонкi следчага Чаглея, звалi дзядзькам Жэнем, i ён працаваў паталагаанатамам. Вымавiць гэткае складанае слова, як i не менш складаную першую лiтару ягонага iмя, я, вядома, не мог i таму казаў, што, калi вырасту вялiкi, буду, як 'дзядзя Зеня'.

У дзядзьку Жэню мне не падабалася толькi адно: абсалютна неспасцiгальнае нежаданне хоць раз узяць мяне з сабою на працу.

Усё астатняе страшэнна падабалася.

Падабалася, што ад суседа заўсёды струменiў пах адэкалону, якi наводзiў на думку, што там, дзе дзядзька працуе, якраз адэкалон i робяць.

Падабалася ягоная жонка, цётка Таня, якая ўлетку кожны дзень купляла мне марозiва.

Падабалiся нават i не надта прыхiльныя размовы, што круцiлiся вакол iхняе сям'i.

Дарослых немаведама чаму абыходзiла, што дзядзька Жэня i цётка Таня нейкiя 'нераспiсаныя'.

На маю думку, не было нiчога кепскага i ў тым, што яны 'нераспiсаныя', i ў тым, што, каб ехаць на адпачынак у купэ ўдваiх, дзядзька Жэня купiў у купэйны вагон не два, а чатыры бiлеты.

Яшчэ падабалася, што, калi на святы цётка Таня клiкала маiх бацькоў да сябе пасядзець, на стале ў нашых суседзяў стаяла не гарэлка, а вiно.

Ты ведаеш, я не забыў, як яны памiж сабою чокалiся. Кожны раз тройчы: спачатку звычайна, потым вось так, яе келiх зверху, а потым - зверху ягоны.

Яны абое былi высокiя, станiстыя i чарнявыя. Дзядзька Жэня насiў прыгожыя чорныя вусы, у цёткi Танi над верхняй вуснiнай таксама прабiваўся цёмны пушок, якi па часе абяцаў ператварыцца ў акуратныя вусiкi. Я думаў, што, можа, з гэтае прычыны Чаглеiха i казала пра кватарантаў за вочы - 'мае жыды'.

Аднаго разу бацькi, кудысьцi з'ехаўшы, даручылi клопаты пра мяне дзядзiжэневай жонцы i, калi мы пайшлi палуднаваць у сталоўку гарадскога Дома афiцэраў i цётка Таня замовiла несусветна смачную, як мне здавалася, страву з экзатычнаю назваю 'шнiцэль', а потым сустрэла сяброў i тыя запыталiся, цi не ейны я сын, а яна адказала, што так, ейны, i пацiкавiлася, цi падобны я да яе, тады, памятаю, мне было нiякавата зусiм не таму, што такiм чынам я сам таксама трапляў у лiк 'жыдоў'. Я чуў лёгкi сорам, што гатовы адмовiцца ад родных бацькоў, але зрабiць з сабою нiчога не мог: калi ў паталагаанатамы бяруць толькi 'жыдоў', я згодны быў запiсацца ў 'жыды'.

Усё на свеце канчаецца, прычым у дзяцiнстве гэта адбываецца хутчэй.

Цi то паўплывала празмерная сакрэтнасць прапахлай адэкалонам дзядзiжэневай прафесii, цi то прарасло пасеянае фiльмамi пра 'нашых' разведчыкаў зерне савецкага патрыятызму, але аднойчы я прачнуўся з цвёрдым намерам пайсцi ў шпiёны. П'ем за нашых шпiёнаў!

Мяне вабiла не столькi рамантыка, як канкрэтнасць гэтага занятку.

У адрозненне ад духмяна-таямнiчых сфераў дзейнасцi паталагаанатамаў, тут усё выглядала ясна i проста, як яблык-антонаўка з нашага саду.

Мяне i маю радыстку павiнны былi скiнуць з самалёта над Амерыкай, каб мы прабралiся ў галоўны амерыканскi штаб i ўкралi галоўны план атамнай бамбёжкi Савецкага Саюза. Ваганняў наконт кандыдатуры напарнiцы не iснавала: радысткай будзе маё першае мужчынскае захапленне - дачка дырэктара мамiнай школы Людачка, з якой я ўпершыню сустрэўся чатыры гады таму на навагодняй ёлцы. Наша ўзаемная сiмпатыя аказалася такой моцнаю, што мы дружна намачылi штонiкi i потым цэлы год я вымагаў ад мамы завязваць мне хустачку i абвяшчаў, што хачу быць Людачкай. (Гэты момант варта адцемiць: перш чым зрабiцца вадалазам, я iмкнуўся пабыць жанчынай.)

Апусцiўшыся на парашутах, мы з Людачкай пасяляемся ў маленькiм брудным пакоi халоднага i змрочнага амерыканскага хмарачоса. Мы, як дарослыя, абняўшыся, спiм у адным ложку i дзеля маскiроўкi гаворым выключна па-амерыканску, а таксама не купляем ананасаў, каб амерыканцы не падумалi, што iх у нас няма. З дапамогаю аднаго галоднага беспрацоўнага мурына я пракрадаюся ў штаб i, перастраляўшы з кулямёта чалавек васемнаццаць амерыканскiх палкоўнiкаў, выкрадаю план бамбёжкi Масквы i ўсёй нашай вялiкай i магутнай Радзiмы, пасля чаго вяртаюся ў халодны пакойчык хмарачоса. Мая радыстка Людачка ляжыць у ложку з незнаёмым мурынам; я не ведаю, навошта яны ўдзень накрылiся коўдраю, але адчуваю, што, хоць амерыканскiя мурыны i за нас, тут нешта нячыстае, i таму з асалодаю ўсаджваю ў незнаёмага мурына кулямётную чаргу. З ложка ляцяць чырвоныя пырскi, але Людачка не плача, а перавязвае мне раны i складвае рацыю, бо пасланы па нас самалёт ужо знаходзiцца ў паветры.

Медалi i ордэны нам уручаў сам галоўны 'наш' Хрушчоў, якога дарослыя фамiльярна называлi Мiкiтам i лаялi за нейкую кукурузу i за тое, што ў крамах няма хлеба. Я ж, наадварот, быў удзячны Хрушчову, бо дастаткова было выйсцi з веснiц на вулiцу, як ад чаргi, што вiлася вакол хлебнае крамы, умомант кiдалася некалькi цётак, якiя ўзахапы ўгаворвалi пастаяць у чарзе разам з iмi. У вынiку гэтага нескладанага манеўру крамнiца давала цётцы лiшнi бохан хлеба, а я атрымлiваў дзвесце грамаў злепленых у камяк iрысак альбо падушачак.

Ты, вядома, разумееш, што мне праглася быць шпiёнам выключна i безварыянтна савецкiм.

Пэўныя сумневы на гэты конт варухнуцца ў душы толькi праз шмат гадоў у зацiшным кутку берлiнскага прадмесця, на мастку цераз ручай на мяжы ўсходняга i заходняга сектараў, дзе дзве сiстэмы мянялi сваiх выкрытых агентаў.

Вось, бадай, i ўсё. Тое лета, калi я марыў стаць савецкiм шпiёнам, было апошнiм перад школаю, у якой нашы летуценныя цнатлiвыя душы мусiлi канчаткова заблытацца ў шырока раскiнутым нераце ўжо зацверджаных без нас iдэяў i мараў. Але тут пачынаецца зусiм iншая гiсторыя. Ты кажаш, у цябе хлопчык. У такiм разе можаш лiчыць, што калi цяпер ён хоча быць вадалазам, паталагаанатамам альбо шпiёнам, у яго ёсць значныя шанцы зрабiцца беларускiм пiсьменнiкам.

Урэшце, апошнiм часам мне зноў заманулася падацца ў шпiёны. Як ты думаеш, да чаго б гэта?