организаций и постепенным наведением порядка в экономике и государстве можно предположить, что трансформация теневой экономики будет зависеть от того, в каком направлении и как быстро пойдет развитие экономики. Хотя «пожизненные ренты», как правило, сопровождают системы со слаборазвитой институциональной системой, вряд ли этому виду неформальной экономики в Сербии вновь удастся достичь уровня парасистемы. Между тем в условиях прогрессирующего обеднения и безработицы, с одной стороны, и ориентации правительства на приватизацию и поддержку малого и среднего бизнеса – с другой велики шансы, что часть предпринимателей устремится в теневой сектор, дабы избежать налоговых и других обложений. Модель теневой экономики, практикуемая в Средней Италии, могла бы стать вполне приемлемой для наиболее бедствующих и трудоемких отраслей (например, для сельского хозяйства, текстильной и кожевенной промышленности), а также в регионах, где особенно остра проблема безработицы (Крагуевац и др.). Наконец, с учетом экономической структуры Сербии и масштабов обеднения, а также инертности смешения коллективистских, эгалитаристских, традиционалистских и патерналистских ценностей, особенно на нижней ступени общественной иерархии, следует ожидать, что прожиточная неформальная экономика с большим числом относительно изолированных предпринимателей окажется самой живучей. Ее интенсивность и динамический потенциал тесно связаны с деятельностью формальной экономики, но для борьбы с ней необходим общий экономический рост, а также эффективное функционирование формальных институций и, что не менее важно, развитие СКК. В этом отношении именно выстраивание новых экономических и государственных институций и упор на транспарентность, эффективность и беспристрастность их работы должны стать ключевыми для осуществления на практике трех основных аспектов СКК – доверия, взаимности и ограниченной солидарности. Как показало исследование, приверженность этим неформально-институциональным механизмам на ценностно-нормативном уровне уже распространена. Принимая во внимание полупериферийную зависимость пути реформ югославского общества и экономики от импульсов, которые поступают из центральных международных институций, наслаиваясь на еще свежие воспоминания о многолетней глубокой конфронтации с ними, следует осознавать, что развитие и структурная дифференциация СКК будут гиперчувствительны к предпринимаемым шагам зарубежных институций, пропущенным сквозь призму их амбивалентного имиджа в югославском общественном мнении.
Литература:
Bol?i?, S. (1995): «Izmenjena sfera rada» // Bol?i?, S., (ur.): Dru?tvene promene I svakodnevni ?ivot: Srbija po?etkom 90-ih, Beograd: ISI FF.
Castells, M. and A. Portes (1989): «World underneath: The Origins, Dynamics and Effects of the Informal Economy» // A. Portes, M. Castells and L.A. Benton (eds): The Informal Economy. Studies in Advanced and Less Developed Countries, Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Cveji?, S. (1999): «General Character of the Protest and Prospects for Democratization in Serbia» // Lazi?, M. et l: Belgrade in Protest: Winter of Discontent, Budapest: CEU Press.
Cveji?, S. (2000): «Opadanje dru?tva u procesu dualnog strukturiranja. Dru?tvena pokretljivost u Srbiji 90 -ih», Lazi?, M. (ur): Ra?ji hod, Beograd: Filip Vi?nji?.
Di Maggio, P. (1994): «Culture and Economy» // Smelser and Swedberg: The Handbook of Economic Sociology. Princeton and New York: Princeton University Press and Russel Sage Foundation.
Esping-Andersen, G. (1990): The Three Worlds of Welfare Capitalism. Cambridge. Polity Press and Princeton: Princeton University Press.
Esping-Andersen, G. (1996): «After the Golden Age? Welfare State Dilemas in a Global Economy» // Esping-Andersen, G. (ed) Welfare States in Transition. National Adaptations in Global Economies, London: SAGE.
Evans, P.B. (1989): «Predatory, Developmental and Other Apparatuses: A Comparative Political Economy Perspective on the Third World State», Sociological Forum 4 (December): 561-87.
Eyal, Szelenyi and Townsley (1998): Making Capitalism Without Capitalists. Class Formations and Elite Struggles in Post-Communist Central Europe, London, New York: Verso.
Feige, E.L. (1990): «Defining and Estimating Underground and Informal Economies: The New Institutional Economics Approach», World Development 18 (7): 989-1002.
G?bor, I. (1997): «Too Many, Too Small: Entrepreneurship in Hungary – Ailing or Prospering?» // Grabher and Stark (eds.): Restructuring Networks in Post-Socialism. Legacies, Linkages, and Localities, Oxford: Oxford University Press.
Grabher and Stark (eds.) (1997): Restructuring Networks in Post-Socialism. Legacies, Linkages, and Localities, Oxford: Oxford University Press.
Granovetter, M. (1985): «Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness», American Journal of Sociology, 91: 481-510.
Hwang, P. and W. Burgers (1997): «Properties of trust: An Analytical View», Organizational Behavior and Human Decision Processes 69 (1): 67-73.
Korpi, W. (1985): «Economic Growth and Welfare State: Leaky Bucket or Irrigation System», European Sociological Review, Vol. 1, № 2.
Krsti?, G. i dr. (1998): Analiza sive ekonomije u SR Jugoslaviji sa procenama za 1997. i preporukama za njenu legaizaciju, Beograd: Ekonomski Institut – izve?taj.
Krsti?, G. i B. Stojanovi? (2001): Osnovne reforme t r? i?ta rada u Srbiji. Beograd: CLDS i Ekonomski Institut.
Lazi?, M. et al (1999): Belgrade in Protest: Winter of Discontent, Budapest: CEU Press.
Lazi?, M. (ur) (2000): Ra?ji hod, Beograd: Filip Vi?nji?.
Lazi?, M. (ur) (2000): «Elite u postcocijalisti?koj transformaciji srpskog dru?tva» // Lazi?, M. (ur): Ra?ji hod, Beograd: Filip Vi?nji?.
Mrk?i?, D. (1994): «Dualizacija ekonomije i stratifikovana struktura» // Lazi?, M. (ed): Razaranje dru?tva, Beograd: Filip Vi?nji?.
Portes, A. (1994): «The Informal Economy and Its Paradoxes» // Smelser, N. and R. Swedberg: The Handbook of Economic Sociology. Princeton and New York: Princeton University Press and Russel Sage Foundation.
A. Portes, M. Castells and L.A. Benton, eds. (1989): The Informal Economy. Studies in Advanced and Less Developed Countries, Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Smelser, N. and R. Swedberg (1994): The Handbook of Economic Sociology. Princeton and New York: Princeton University Press and Russel Sage Foundation.
Smelser, N. and R. Swedberg (1994): «The Sociological Perspective on the Economy» // Smelser, N. and R. Swedberg: The Handbook of Economic Sociology. Princeton and New York: Princeton University Press and Russel Sage Foundation.
Sorensen, A. (1998): «On Kings, Pietism and rentseeking in Scandinavian Welfare States», Acta Sociologica, Vol. 41.
Stark, D (1992): «Path Dependence and Privatization Strategies in East Central Europe», East European Politics and Societies, 6: 17-51.
Swedberg, R. (1994): «Markets and Social Structures» // Smelser, N. and R.
Swedberg: The Handbook of Economic Sociology. Princeton and New York: Princeton University Press and Russel Sage Foundation.
?tulhofer, A. (2000): Nevidljiva ruka transicije. Ogledi iz ekonomske sociologije, Zagreb: Hrvatsko sociolo?ko dru?tvo i Zavod za sociologiju Filozofskog fakultetf.
Veber, M. (1976): Privreda i dru?tvo, Beograd: Prosveta.