Надзей папов унук[663]
№143[664]
Как не в каким чарстви, не в каким государстви, как жив[665] поп, поп удов[666], и как была у евтаго папа доц яго радная. Ета, братиц ты, как ён бярёг яе, и как ён ни ездить куды у приход, ён завсягды? вязець ей гастинцыки: що евта прихожани знаюць, що ёсь у нашаго папа доц и надабиць ей как-нибудь гастинцыка паслаць. И паехав ён у приход — верст за двенадцать дзеревня, ну, ета ён з прицастям паехав, и там ён прицастив цалавека; ну, ладна, и прибярягли[667] яго воцинна[668] харашо. Ну, ён и забыв, щобы гастинца доцки дали, ну, ён и сев з евтим и паехав дамов.
И едзиць ён па дароги, и гариць цалавеццая галава на дароги, и уся[669] згарела, только попил[670] ядин астае?тцы. Ён было праехав, патом и уздумав: «Ще ж я праехав? Видзь цалвеццая галава гариць, дай я вазьму, у карман евтат папялок улажу?, связу дамов и пагрябу». Ну, узял ён у карман яго и усыпав, сев на? лошадзь апяць и паехав дамов. Ну, прияжджаиць к двару, и сувстрикаиць[671] яго до?цка, з лошадзи знимаиць яго; у яго забалела галава, ви?дна з ветру, и яна спаць яго палажила на пярину. Ну, патом яна уздумала ета: «Ах, бацюшка ж мой нябось гастинца привёз!» Яна и цап[672] у карман; евтат жи папялок абаратився ларцыкам. Ну, ета яна выхвацила етат ларцык и кажиць[673]: «Ну, ларцык! Харашо; а ня знаю, как яго атлажиць»[674]. Ну, вот яна выхвацила и лизнула яго и забяреминила. Хто носиць па нядзелям, а яна па цасам; дайшло да таго уремя[675], що радзиць, и радзи?ла; ну, сийцас патом яго и ахрисцили, нарекли имя Надзей, папов унук.
Патом став росць етат маладзениц[676]; хто расцець па гадам, а ён па цасам; шесць[677] нядзель концылась — на вуличу к рябятам шулугу[678] ганяць пайшов. Вдариць ён па шулуге, шулуга ляциць, тольки звижжить; каму вдариць у нагу — нага проц, каму вдариць у руку — так рука проц, каму у галаву — галава проц. Ета атцы евтих дзяцей и приходзяць к свящельнику етаму, и приходзяць к свящельнику з прозьбай: «Бацюшка! Ни пущайце свайго унука на вуличу гуляць к ребятам, больна[679] много ён шкоды[680] дзелаець». Каторый гаво?риць — майму галаву? адарвав, друге?й гаво?риць — майму руку адарвав; ни пущайце, гаво?рюць, бацюшка, как можна.
Ну харашо, мог ён вуздержаць яго до самаго лета; ён вырас парядашнай, и гаво?риць ён: «Ну, дзедушка любезнай, що ж мы будзим дзелаць-рабатаць?» Дрянно[681] дзед яго узрадовався и гаво?риць: «Доц мая любезная! Слава табе госпадзи! — гаво?риць. — Дав бог наследницка како?га; бог паслав! И каке?й хлапатнэй![682] Що я буду з ним дзелаць? Ну, станим рабатаць. По?йдзим, — гаво?риць, — унуцык мой, ляда[683] вывалим». — «По?йдзим, дзедушка!»
И зайшли яны у бало?та, и выбрали яны места такоя припадобная[684]. Дзед став нацынаць ель валиць, ён (внук) гаво?риць: «Дзедушка, ты ня поцынай, меня бласлави». — «Ну, — гаво?риць дзедушка, — унуцык, бог цябе блаславиць!» Ён сийцас как на?цав, как по?цав да как став валиць, адна лес трящиць; так сякане?ць з яднаго? бока тапаром, с друго?го дзерива паляцела. Да двенадцатага цасу ён вывалив палтары дясацины ляда. Дзед кажиць: «Ну?жна сечь ме?льця[685] да жечь». А ён гаво?риць: «Дзедушка, мы и так груддё[686] складзём».
У три дня ета ляда паспела сеяць. Узя?ли яны з дзедам и пасеяли, да врадзився ж авёс, так етакай авёс нисказа?нной. Ну, павадзився в евтат авёс мядзведзь. Пасматрев поп, схадимши, ляда — много зъедзина авса. Приходзиць ён дамов, спрашиваиць унук: «Що, дзедушка, ти какаво наша ляда?» — «Дрянно?, унуцык, харашо, тольки ж повадзилась какая-то дзикая лошадзь, дрянно? ись [687] и многа зъяну здзелала». — «Как так, дзедушка, скольки трудився я, а яна, евтакая шельма, скольки зъяну надзелала! Пайду пакаравулю. Пайщи-тка мне кольки ни на ёсь пяноцки»[688]. Сев ён, звив аброць[689], паабедав, в лес пайшов. Приходзиць ён в ляда, и вдивився ён, удал добрай моладзиц: «Ах, бог мой, кольки шкоды здзелала, цирпець нивазможна!» — и сев ён сиред ляда на пни. Ну, и сидзиць: патом сийцас мядзведзь и?дзиць з лесу, и пряма у авёс, и взнявся[690] и паёнс[691] авёс смуниць[692]. Ён, добрай моладзиц, и вдивився: «Що ж евта за дива, я евтаких лашадзей не видывав; що б ета за аказия такая, как яна авёс кастиць»[693].
Ета падходзиць ён — мядзведзь — к няму близка, к самому ка пню. Мядзведзь е?тага и ни внываиць[694], що цалавек стаиць; ён думаиць, що ета пень стаиць, и падходзиць к няму близка. Ён сийцас са пня, и цап яго за ву?ши, и схватив; ета схватив и притиснув к зямли яго. Мядзведзь думаиць: що таке?й, и хацев паправитца; ну вуж по?зна ён яму и папя?сца[695] ня дав, узяв яго етай аброттю забратав[696] и дамо?в повёв. И вёв ён яго дамо?в, мядзвездь какоя дзерива захвациць — з корним вароциць. Ну, и привёв ён яго дамо?в, привязав сиред двара к сталбу и приходзиць у вызбу. «Ну ты, госпадзи, — гаво?риць, — какая лошадзь, дзедушка, разъелась! Как я умарився, тянумши яе дамо?в!» Дзед вышав на двор и вжахнувся[697]. «Пасматри-тка, — гаво?риць, — доц мая любезная, що твой сынок, а мой унуцык здзелав» — и кольки время дзивавилися яны. Ён ‹внук› гаво?риць: «Ни дзивуйцися, а гаво?рьти, що мы над етай лошаддю дзелаць будзим, как яна сильна дужа, и що на ёй рабатаць?» — «Вази, — кажиць дзед, — унуцык, дро?вы».
Взяв ён етага мядзведзя и запрёг яго у цялегу, и панёс ён вазиць дро?вы на мядзведзю, и у три дня усе цыста[698] загрузив, абклав кругом усё сяление. Етим прицетникам ни выйци, ни выихаць; усё загрузив цыста! И приходзяць ети прицетники к етаму свящельнику и гаво?рюць: «Дзе хоцьте дзеньте яго, щоб ён ня быв; що ж ета за аказия, що у три дни усё сяло загрузив, ни выйци, ни выихаць никак нивазможна». — «Ах, доц мая, — гаво?риць дзед, — що мы будзим дзелаць! Жалка табе сына, а мне унука; ну ж по?шлим яго, куды хош ён — туды и ступай!» Ну, призываиць ён к сабе унука и гаво?риць: «Ну, унук мой любезнай, приходзяць прицетники з прозьбай; жалка мне цибе а ступай ты, унуцык, куда ты уздумав, на все цатыри стораны». — «Эх, дзедушка мой любезнай! Вы б давно и сказали мне евта, я и пашов бы, никольки ня медлимши. Матушка мая любезная! Спяки мне каравашицку»[699]. Маць яго спякла яму каравашицку, улажила у хатомацку[700].
Вставав ён ранёшинька, вмывався бялёшинька. Узяв ён евту хатомацку, надзев яе на плецы, блаславився: «Матушка мая любезная и дзедушка мой радзимай, блаславице на пуць, на дарогу». Памалився ён богу и пашов, и вышав ён у цыста поля, и наставив[701] ён ни пуцём, ни дарогай, и наставив ён ляса?м дрямуцым, грязям тапу?цым, и ишов ён семь дён без полдён, рот на апашку и язык наатмашку; вышав ён у тридзевятую землю, у тридзесятая чарства, и выходзиць ён у цыстая поля, у крутые горы, — и гуляиць Гарыня-багатырь и горы капком[702] капаиць. Приходзиць Надзей, папов унук, к няму и гаво?риць: «Бог помаць, Гарыня-багатырь! Куды какая в цибе сила нязметная. Как ты, — гаво?риць, — гарам капаишь, как шулугу?» А ён гаво?риць яму: «Эх, — гаво?риць, — удал моладзиц! Ни вдивляйся ты маей сили. В тридзевятай земли, у тридзесятам чарстви, — гаво?риць, — как ёсь Надзей, папов унук, так у таго ня евтакая сила! Как привёв ён мядзведзя з лесу, да на мядзведзи усё цысто сяло загрузив. Яго, — гаво?риць, — во?ран кастёв ни заносиць, добрай маладой конь ни завозиць!» А ён гаво?риць: «Ах, брат Гарыня-багатырь! Ни во?ран кости заносиць, а сам добрай моладзиц
