Вяртанне (на белорусском языке)

Ён адказаў:

- Я адсюль.

Ён усё ж падняў галаву, позiркi жанчыны i жабрака сустрэлiся, спынiлiся, змяшалiся, быццам зачапiлiся адзiн за адзiн.

I раптам яна другiм, цiхiм трапяткiм голасам прашаптала:

- Цi ты гэта, мужычок?

Ён вымавiў па складах:

- Гэта я.

Ён не кратаўся, усё жаваў свой хлеб. Левек хутчэй здзiўлена, чым усхвалявана прамармытаў:

- Гэта ты, Мартэн?

Той проста адказаў:

- Але, гэта я.

Другi муж спытаўся:

- Адкуль жа ты ўзяўся?

Першы загаварыў:

- З Афрыканскага берага. Мы наляцелi на плытнечу i пачалi тануць. Выратавалiся ўтрох: Пiкар, Вацiнэль i я. Нас схапiлi дзiкуны i трымалi дванаццаць гадоў. Пiкар i Вацiнэль загiнулi. Нейкi ангельскi вандроўнiк вызвалiў мяне i давёз да Сэта. I вось я тут.

Мартэнава жонка заплакала, уткнуўшыся тварам у фартух.

Левек сказаў:

- Што ж нам цяпер рабiць?

Мартэн спытаўся:

- Ты яе муж?

Левек адказаў:

- Я!

Яны зiрнулi адзiн на аднаго i змоўклi. Мартэн абвёў вачыма дзяцей i кiўнуў на дзвюх дзяўчынак:

- Мае?

Левек адказаў:

- Твае.

Той не ўстаў, не пацалаваў iх, адно сказаў:

- Божа мой, якiя вялiкiя!

Левек паўтарыў:

- Што ж нам рабiць?

Збянтэжаны Мартэн ведаў не лепш за яго. Урэшце ён вырашыў:

- Я зраблю, як ты захочаш. Я не хачу пакрыўдзiць цябе. Але гэта складана, бо ёсць хата. У мяне двое дзяцей, у цябе трое, у кожнага свае. Жонка? Цi то твая, цi то мая? Будзе, як скажаш, але хата - хата мая, бо гэта бацькаўшчына, у ёй я нарадзiўся, i ўсе паперы ў натарыуса.

А Мартэнiха ўвесь час плакала, хаваючы цiхiя слёзы ў блакiтны прыпол. Абедзве вялiкiя дачкi падышлi блiжэй i трывожна пазiралi на свайго бацьку.

Ён паеў i сам спытаўся:

- Што нам рабiць?

Левек надумаўся:

- Трэба iсцi да кюрэ, ён дарадзiць.

Мартэн падняўся, ступiў да жонкi, а тая кiнулася яму на грудзi i загаласiла:

- Мужычок ты мой! Вярнуўся! Мартэн, мой бедны Мартэн вярнуўся!

I яна абхапiла яго рукамi, раптам наскрозь працятая подыхам мiнулага, болем успамiнаў пра свае дваццаць гадоў i iх першыя абдымкi.

Гэтак жа ўсхваляваны Мартэн цалаваў яе ў каптур. Абое малыя, пачуўшы матчын плач, разам завылi, а немаўля на руках у малодшай Мартэн запiшчала пранiзлiвым, як разладжаная дудка, галаском.

Левек чакаў каля дзвярэй.

- Хадзем, - сказаў ён, - трэба парадкавацца.

Мартэн адпусцiў жонку, а калi ён глядзеў на дачок, яна сказала:

- Пацалуйце вы хоць вашага татку.

Яны падышлi разам, без слёз, здзiўленыя, трохi спалоханыя. I ён кожную цмокнуў у шчаку смачным сялянскiм пацалункам. Немаўля, зусiм блiзка ўбачыўшы чужога, так заплакала, што ледзь не зайшлося.

Мужчыны пайшлi з хаты.

Калi яны мiналi 'Карчму гандляроў', Левек прапанаваў:

- Цi не выпiць па шклянцы?

- Можна, - сказаў Мартэн.

Яны ўвайшлi, селi ў бязлюдным яшчэ шынку, i Левек крыкнуў:

- Гэй, Шыко, дзве гарэлкi, дыхтоўнай, Мартэн вярнуўся. Мартэн, маёй жонкi, ведаеш, Мартэн з 'Дзвюх сясцёр', якi быў прапаў.

I пузаты, сыты, з чырвоным тварам карчмар узяў адной рукой тры шклянкi, другой кварту, падышоў i спакойна спытаўся:

- Бач! Вярнуўся, Мартэн?

Мартэн адказаў:

- Вярнуўся.