планетаю; нiхто на Зямлi не падазраваў пра гэты метка пушчаны кiдальны снарад.
Гэтай ноччу зноў наглядаўся ўзрыў на Марсе. Я сам бачыў яго. Паявiўся чырванаваты бляск i ледзь прыкметнае ўздуцце з краю ў тое самае iмгненне, калi хранометр паказваў поўнач. Я паведамiў пра гэта Оджылвi, i ён змянiў мяне. Ноч была гарачая, i мне захацелася пiць; вобмацкам, нялоўка ступаючы ў цемнаце, я рушыў да столiка, на якiм стаяў сiфон, як раптам Оджылвi ўскрыкнуў, убачыўшы вогненны паток газу, што нёсся на вас.
Гэтай ноччу новы небяспечны снарад быў выпушчаны з Марса на Зямлю роўна праз суткi пасля першага, з дакладнасцю да адной секунды. Помню, як я сядзеў на стале ў цемнаце; чырвоныя i зялёныя плямы плылi ў мяне перад вачыма. Я шукаў агню, каб закурыць. Я зусiм не надаваў значэння гэтай iмгненнай успышцы i не задумваўся над тым, што можа быць пасля яе. Оджылвi назiраў да гадзiны ночы; у гадзiну ён закончыў работу; мы запалiлi лiхтар i накiравалiся к яму дамоў. Захiнутыя цемрай, ляжалi Отэршоў i Чэртсi, дзе мiрна спалi сотнi жыхароў.
Оджылвi гэтай ноччу выказваў розныя згадкi наконт умоў жыцця на Марсе i высмейваў вульгарную гiпотэзу аб тым, што яго насельнiкi падаюць нам сiгналы. Ён меркаваў, што на планету пасыпаўся цэлы град метэарытаў або што там адбываецца агромнiстае вулканiчнае вывяржэнне. Ён даказваў мне, наколькi малаверагодна, каб эвалюцыя арганiзмаў праходзiла аднолькава на дзвюх, хай сабе i блiзкiх планетах.
- Адзiн шанс супраць мiльёна за тое, што на Марсе ёсць жыццё, - сказаў ён.
Кожны раз апоўначы сотнi назiральнiкаў бачылi полымя, у гэту i наступныя дзесяць начэй - па адной успышцы. Чаму выбухi скончылiся пасля дзесятай ночы, гэтага нiхто не спрабаваў растлумачыць. Магчыма, газ ад выстралаў прычыняў якiя-небудзь нязручнасцi марсiянам. Густыя клубы дыму цi пылу, убачаныя ў самым моцным тэлескопе ў выглядзе маленькiх шэрых з адлiвам плямаў мiгацелi ў чыстай атмасферы планеты i зацямнялi яе знаёмыя абрысы.
Нарэшце нават газеты загаварылi пра гэтыя вiдовiшчы, там-сям сталi паяўляцца заметкi пра вулканы на Марсе. Помнiцца, гумарыстычны часопiс 'Панч' вельмi дасцiпна выкарыстаў гэта для палiтычнай карыкатуры. Памiж iншым нябачныя марсiянскiя снарады ляцелi да Зямлi праз бездань пустой прасторы з хуткасцю некалькiх мiляў у секунду, наблiжаючыся з кожным днём, з кожнай гадзiнай. Мне здаецца цяпер дзiкiм, як гэта людзi маглi займацца сваiмi дробязнымi справамi, калi над iмi ўжо навiсла згуба. Я помню, як радаваўся Маркхем, атрымаўшы новы фотаграфiчны здымак планеты для iлюстраванага часопiса, рэдагуемага тады iм. Людзi цяперашняга, больш позняга часу з цяжкасцю ўяўляюць сабе разнастайнасць i прадпрымальнасць часопiсаў у дзевятнаццатым веку. Я таксама тады з вялiкiм жаданнем вучыўся ездзiць на веласiпедзе i чытаў кiпу часопiсаў, у якiх абмяркоўвалася далейшае развiццё маральнасцi ў сувязi з прагрэсам цывiлiзацыi.
Аднойчы вечарам (першы снарад знаходзiўся тады за 10 мiльёнаў мiляў ад нас) я выйшаў разам з жонкай на прагулку. Неба было зорнае, i я растлумачыў ёй знакi Задыяка i паказаў на Марс, на яркi пункт святла каля зенiту, куды было скiравана столькi тэлескопаў. Вечар быў цёплы. Кампанiя экскурсантаў з Чэртсi цi Айлварта, вяртаючыся дамоў, прайшла мiма нас з песнямi i музыкай. У верхнiх вокнах дамоў свяцiлiся агнi, людзi клалiся спаць. Здалёку, з чыгуначнай станцыi даносiўся грукат манеўровых цягнiкоў; прыглушаны адлегласцю, гучаў ён амаль меладычна. Жонка звярнула маю ўвагу на чырвоныя i жоўтыя сiгнальныя агнi, што гарэлi на фоне начнога неба. Усё здавалася такiм спакойным i лагодным.
II
ПАДАЮЧАЯ ЗОРКА
Затым надышла ноч першай знiчкi. Яе ўбачылi на досвiтку; яна праносiлася над Вiнчэстэрам, на ўсход, вельмi высока, выкрэслiваючы вогненную лiнiю. Сотнi людзей бачылi яе i ўспрынялi за звычайную дагараючую зорку. Як апiсвае Элбiн, яна пакiдала за сабою зеленаватую паласу, якая гарэла некалькi секундаў. Дэнiнг, наш найвялiкшы аўтарытэт па метэарытах, сцвярджаў, што яна была бачнай ужо на адлегласцi дзевяноста цi ста мiляў. Яму падалося, што зорка ўпала на Зямлю прыкладна за сто мiляў на ўсход ад таго месца, дзе ён знаходзiўся.
Тады я быў дома i пiсаў у сваiм кабiнеце; i хоць маё акно выходзiла на Отэршоў i штора была падцягнута (я любiў глядзець у начное неба), я нiчога не заўважыў. Аднак гэты метэарыт, самы незвычайны з усiх, што калi-небудзь падалi на Зямлю з сусветнай прасторы, павiнен быў упасцi, калi я сядзеў за сталом, i я мог бы яго ўбачыць, калi б паглядзеў у неба. Некаторыя з тых, хто бачыў яго палёт, кажуць, што ён ляцеў са свiстам, але сам я гэтага не чуў. Многiя жыхары Беркшыра, Сэрэя i Мiдлсэкса бачылi яго падзенне i амаль не думалi, што ўпаў новы метэарыт. Гэтай ноччу, мабыць, нiхто не пацiкавiўся масай, якая ўпала.
Бедалага Оджылвi, якi назiраў за метэарытамi, быў перакананы, што ён упаў дзе-небудзь на пустцы памiж Хорсэлам, Отэршоў i Ўокiнгам, прачнуўся рана i адправiўся на пошукi. Ужо развiднела, калi ён знайшоў метэарыт непадалёк ад пясчанага кар'ера. Ён убачыў гiганцкую яму ад падзення метэарыта, кучы пяску i жвiру, што грувасцiлiся сярод верасу i былi вiдаць за паўтары мiлi. Верас загарэўся i тлеў; празрасты блакiтны дымок клубiўся на фоне ранiшняга неба.
Нябеснае цела рухнула ў пясок, сярод раскiданых трэсак раструшчанай iм пры падзеннi хвоi. Вонкавая частка была падобна на агромнiсты абгарэлы цылiндр; яго абрысы былi нябачныя з-за тоўстага слою цёмнага нагару. Цылiндр быў каля трыццацi ярдаў у дыяметры. Оджылвi наблiзiўся да гэтай касы, здзiўлены яе аб'ёмам i асаблiва формай, бо звычайна метэарыты бываюць больш або менш шарападобныя. Але цылiндр быў так моцна распалены ад палёту ў паветры, што да яго нельга было блiзка падысцi. Лёгкi шум унутры цылiндра Оджылвi ўспрымаў як вынiк нераўнамернага ахалоджвання яго паверхнi. Тады ён не мог i падумаць, што цылiндр можа быць пусты.
Оджылвi стаяў на ўскрайку ямы, здзiўлены незвычайнай формай i колерам цылiндра, спакваля здагадваючыся аб яго прызначэннi. Ранiца была нязвыкла цiхая; сонца, якое толькi што асвяцiла сасновы лес каля Ўэйбрыджа, ужо прыгравала. Оджылвi гаварыў, што ён не чуў птушынага спеву той ранiцай, не было нiякага ветрыку i толькi з пакрытага нагарам цылiндра даносiлiся якiясьцi гукi. Пустка была бязлюдная.
Раптам ён са здзiўленнем заўважыў, што слой нагару на цылiндры пачаў адвальвацца з верхняга яго краю. Кусочкi шлаку падалi на пясок, нiбы камякi снегу цi кроплi дажджу. Нечакана адвалiўся i з шумам упаў вялiкi кусок; Оджылвi непрытворна спалохаўся.
Нiчога не падазраваючы, ён спусцiўся ў яму i, нягледзячы на моцную гарачыню, наблiзiўся ўшчыльную да цылiндра, каб лепш разгледзець яго. Астраном усё яшчэ думаў, што незвычайнае вiдовiшча выклiкана ахаладжэннем цела, але гэтаму пярэчыў той факт, што нагар падаў толькi з краю цылiндра.
I вось Оджылвi заўважыў, што круглы верх цылiндра паволi круцiцца. Гэтае ледзь прыкметнае вярчэнне ён заўважыў таму, што чорная пляма, якая пяць хвiлiн назад была насупраць яго, знаходзiлася цяпер у другiм пункце акружнасцi. I ўсё ж ён не да канца разумеў, што гэта значыць, пакуль не пачуў глухi скрыгатлiвы гук i не ўбачыў, што чорная пляма выдавалася наперад амаль на дзюйм. Урэшце ён здагадаўся ў чым справа. Цылiндр быў штучны, пусты, са здымной накрыўкай. Унутры цылiндра хтосьцi адкручваў яе.
- Божа мой! - усклiкнуў Оджылвi. - Там унутры чалавек. Гэтыя людзi ледзь не згарэлi. Яны спрабуюць выбрацца!
Ён iмгненна звязаў з'яўленне цылiндра з выбухам на Марсе.
Думка пра iстоту ў цылiндры так моцна скаланула, што ён забыўся пра гарачыню i падышоў да цылiндра яшчэ блiжэй, каб памагчы адкруцiць накрыўку. На шчасце, нясцерпная гарачыня своечасова стрымала яго, i ён не апёкся. З хвiлiну пастаяў у нерашучасцi, пасля вылез з ямы i з усiх ног пусцiўся ў бок Уокiнга. Было ўжо а шостай гадзiне. Вучоны сустрэў фурмана i хацеў яму растлумачыць тое, што здарылася, але словы не вязалiся памiж сабою, да таго ж ён меў такi дзiкi выгляд - у яме згубiў капялюш, - што той як нi ў чым не бывала праехаў мiма. Гэтак жа няўдачлiва ён звярнуўся да карчмара, якi толькi што адчынiў дзверы карчмы каля Хорселскага маста. Той падумаў, што гэта вар'ят-самавольнiк i паспрабаваў быў зацягнуць яго ў распiвачную. Гэта крыху працверазiла Оджылвi, i, убачыўшы Гендэрсана, лонданскага журналiста, якi капаўся ў сваiм садку, ён аклiкнуў яго цераз плот, стараючыся гаварыць як мага выразна.
- Гендэрсан, - пачаў Оджылвi, - мiнулай ноччу вы бачылi падаючую зорку?
- Ну? Яна на Хорселскай пустцы.
- Божа мой! - усклiкнуў Гендэрсан. - Метэарыт! Гэта цiкава.
- Але гэта не просты метэарыт. Гэта цылiндр, штучны цылiндр. I ў iм штосьцi ёсць.
Гендэрсан разагнуў плечы, не выпускаючы з рук рыдлёўкi.
