дагары тварам упала на калiдор. Потым, абапёршыся аб сценку, аберагаючы выцятае плячо, падумала з пераможнай i зласлiвай усмешкаю: 'Незвычайная Мейбл паспяхова ажыццявiла пасадку ў экспрэс!'
Ранiшняе святло пранiкла скрозь шчылiну памiж фiранкамi i закранула палiцу насупраць. Калi Корал Маскер прачнулася, першае, што кiнулася ёй у вочы, была гэтая палiца i скураны сакваяж. Яна адчувала стому, млявасць i яшчэ трывогу, калi прыгадала цягнiк, на якi ёй трэба паспець на вакзал Вiкторыя, засохлую яечню i чэрствыя лустачкi заўчарашняга хлеба, што чакалi яе на кухнi. 'Шкада, што я пагадзiлася на гэтую працу!' - падумала яна. Цяпер, калi наблiжаўся час ад'езду, яна палiчыла б за лепшае выстаяць доўгую чаргу на прыступках лесвiцы на Шафтсберы-авеню i аддала б перавагу штучнай весялосцi пад час доўгага чакання каля ўвахода ў кантору агента. Яна адхiнула фiранку, i на iмгненне яе здзiвiў тэлеграфны слуп, якi хутка праляцеў мiма, зялёная рачулка з аранжавымi блiкамi ранiшняга сонца i парослыя лесам пагоркi. I раптам яна ўспомнiла ўсё.
Было яшчэ рана - сонца ледзьве ўздымалася над узгоркамi. У вёсцы на другiм беразе замiгцелi агеньчыкi, некалькi дымкоў прамымi струменьчыкамi ўздымалiся ў бязветраным паветры над драўлянымi хаткамi: сяляне там распальвалi печы, гатавалi снеданне. Вёска была так далёка ад чыгункi, што здавалася нерухомая, яе можна было разгледзець, а вось дрэвы, хаткi на блiзкiм беразе i прывязаныя там лодкi шпарка знiкалi з вiду. Яна адхiлiла фiранку на шкляных дзвярах у калiдор i ўбачыла Майета - ён спаў, прыхiнуўшыся спiнаю да сцяны. Iнстынктыўна, першым яе памкненнем было разбудзiць яго, але потым яна вырашыла не чапаць, хай спiць, а самой зноў легчы на палiцу, выкарыстаўшы выгоды за кошт самаахвярнасцi блiзкага. Яна адчувала да яго пяшчоту, нiбыта ён даў ёй новую надзею на жыццё, дзе была не толькi заўсёдная барацьба i ўсяго трэба дабiвацца сваiмi намаганнямi. Бадай што, свет быў не такi ўжо жорсткi. Яна нагадала, як цёпла паставiўся да яе памочнiк капiтана, як ён крыкнуў на развiтанне: 'Помнi пра мяне!' Зусiм магчыма, што памочнiк капiтана ўсё яшчэ помнiць яе, - гэты ж малады чалавек, якi спiць за дзвярыма, ён жа здолеў ахвяраваць некалькiмi гадзiнамi свайго жыцця дзеля зусiм незнаёмай дзяўчыны. Упершыню ёй прыйшла ў голаў шчаслiвая думка: 'Магчыма, я жыву ў памяцi iншых людзей, не толькi тады, калi яны бачаць мяне цi гавораць са мной'. Яна зноў глянула ў акно, аднак вёскi ўжо не было вiдно, таксама як i тых цудоўных зялёных пагоркаў, якiя яна бачыла раней, цяпер можна было бачыць толькi раку. I Корал iзноў заснула.
Мiс Уоран, хiстаючыся, iшла па вагонах. Ёй цяжка было трымацца за парэнчы правай рукой: усё яшчэ балела плячо, хоць яна ўжо праседзела амаль дзве гадзiны ў вагоне трэцяга класа. Яна пачувала сябе разбiтай, яе крыху нудзiла, хмель яшчэ не выйшаў з галавы, думкi блыталiся, аднак яна трымала нос па ветры i не губляла следу. За дзесяць гадоў журналiсцкай кар'еры дзесяць гадоў яна крэмзала карэспандэнцыi пра жаночыя правы, згвалтаваннi, забойствы - яна нiколi не была такая блiзкая да надзвычайнага паведамлення на першай паласе: матэрыял гэты не для грашовых газет. Каб раздабыць такi матэрыял, сам карэспандэнт газеты 'Таймс' ахвяраваў бы год жыцця. 'Далёка не кожнаму ўдалося б скарыстаць зручны момант, як скарыстала яго я, - з гордасцю падумала яна, - ды яшчэ п'яная ўдрызг'. Яна iшла, хiстаючыся, уздоўж шэрага купэ першага класа з высока ўзнятай галавою, нiбыта на ёй была набакiр карона.
Удача не пакiдала яе. З купэ выйшаў мужчына i накiраваўся ў туалет. Калi яна прыцiснулася да сцяны, каб прапусцiць яго, дык заўважыла, што якраз той самы чалавек у плашчы, якога яна шукала, дрэмле ў кутку i ў купэ болей няма нiкога. Мужчына ўзняў вочы i ўбачыў у дзвярах мiс Уоран, якая крыху хiсталася туды- сюды.
- Можна да вас? - спытала яна. - Я села ў Кёльне i не магу знайсцi месца. - Голас у яе быў нiзкi, амаль мяккi, нiбыта яна ўгаворвала любiмага сабаку ўвайсцi ў камеру, дзе яго збiралiся ўсыпiць.
- Месца занятае.
- Толькi на хвiлiначку, - сказала мiс Уорэн. - Хай адпачнуць крышачку ногi. Мне так прыемна, што вы гаворыце па-ангельску. Мяне заўсёды агортвае страх, калi падарожнiчаю ў цягнiку, дзе няма нiкога, апроч чужаземцаў. Чалавеку можа што-небудзь спатрэбiцца позняй ноччу, а звярнуцца няма да каго. - Яна нацягнена ўсмiхнулася. - Па-мойму, вы доктар?
- Быў некалi iм.
- I вы едзеце ў Белград?
Злёгку ўстрывожаны, ён кiнуў хуткi позiрк на яе, якi яна не заўважыла. Ён пiльна агледзеў яе прысадзiстую, абцягнутую цвiдам фiгуру, крыху нахiленую ўперад, бляск пярсцёнка з пячаткаю, пачырванелы ад нецярплiвасцi твар.
- Не, - адказаў ён. - Значна блiжэй.
- А я еду толькi да Вены, - сказала мiс Уорэн.
- А чаму вы вырашылi?.. - павольна пачаў ён, сумняваючыся, цi правiльна ён робiць, звяртаючыся да яе з гэтым пытаннем: яму было нязвыкла сустрэцца з небяспекай у выглядзе ангельскай векавухi, крыху п'янай ад джыну, пах якога ён адчуваў у купэ.
Рызыкоўныя сiтуацыi, у якiя ён трапляў раней, навучылi яго ў такiя моманты крыху пахiтаць галавой, цi памахаць пальцам, цi проста сказаць няпраўду. Мiс Уорэн таксама адчувала няпэўнасць, i яе няпэўнасць была падобная да iскры надзеi ў зняволенага ў турме.
- Мне здалося, што я вас бачыла ў Белградзе.
- Нiколi не даводзiлася там бываць.
Яна вырашыла пайсцi ў адкрытую, адкiнуўшы ўсялякiя хiтрыкi.
- Мне давялося быць у Белградзе прадстаўнiком сваёй газеты пад час суду над Камнецам.
Аднак ён ужо зразумеў, што трэба паводзiць сябе абачлiва, i глянуў на яе, не выказваючы зусiм нiякай цiкаўнасцi.
- Суд над Камнецам?
- Калi генерал Камнец быў абвiнавачаны ў згвалтаваннi. Цынер быў там галоўны сведка абвiнавачвання. Аднак генерала, зразумела, апраўдалi. Прысяжныя былi падабраны з яго прыхiльнiкаў. Урад нiколi не дазволiў бы засудзiць такога чалавека. З боку Цынера было проста глупства даваць паказаннi супраць генерала Камнеца.
- Глупства?
Яго тон ветлiвага субяседнiка ўзлаваў яе.
- Вядома ж, вы чулi пра Цынера? Яго хацелi прыстрэлiць за тыдзень да суду, калi ён сядзеў у кавярнi. Цынер быў правадыр сацыял-дэмакратаў. Ён назаляў уладам тым, што даў паказаннi супраць Камнеца - ордэр на яго арышт за дачу непраўдзiвых паказанняў быў выпiсаны яшчэ за дванаццаць гадзiн да заканчэння судовага працэсу. Яны проста сядзелi i чакалi апраўдальнага прыгавору Камнецу.
- Калi гэта было?
- Пяць гадоў таму.
Ён уважлiва сачыў за ёй, прыкiдваючы, якi адказ найбольш раззлуе яе.
- Ну, гэта ўжо старая гiсторыя. Цынера выпусцiлi з турмы?
- Ён выслiзнуў з iх рук. Шмат чаго я дала б, каб даведацца, як гэта яму ўдалося здзейснiць. З гэтага мог бы атрымацца выдатны матэрыял у газету. Ён проста знiк. А ўсе думалi, што яго забiлi.
- А яго на самой справе забiлi?
- Не. Ён ад iх уцёк.
- Разумны чалавек.
- А вось у гэтым я зусiм не ўпэўненая, - злосна запярэчыла яна. Разумны чалавек нiколi не даваў бы паказанняў супраць Камнеца. Што яму да таго Камнеца i да той дзяўчынкi? Ён быў дурань, строiў з сябе Дон-Кiхота.
З-за адчыненых дзвярэй пацягнула холадам, i доктара перасмыкнула.
- Ноч выдалася пакутлiвая, - сказаў ён.
Яна адмахнулася ад яго слоў стомленым жэстам вялiкай, грубай рукi.
- Толькi ўявiце сабе, - сказала яна з захапленнем. - Пакуль прысяжныя засядалi, ён выйшаў з залы суда на вачах у палiцыi. Яны сядзелi i нiчога не маглi зрабiць, пакуль не вернуцца прысяжныя. Ох, магу прысягнуць, што бачыла загад пра арышт Цынера, якi тырчаў з кiшэнi ў Хартэпа. А Цынер знiк, нiбыта яго i не было зусiм. Далей усё пайшло па-ранейшаму. Нават у Камнеца.
Доктар не здолеў схаваць сваю поўную горычы цiкаўнасць.
- На самой справе? Нават у Камнеца?
Яна скарыстала спрыяльную сiтуацыю i загаварыла сiплаватым голасам, даўшы волю сваёй фантазii:
