Пачуўся тупат ног i дудзенне на грабенчыку - у пакой уварвалiся дзецi. Панi Парсанс прынесла гаечны ключ. Ўiнстан спусцiў ваду i, стрымлiваючы агiду, дастаў з трубы камяк валасоў, якiя забiлi праход. Ён вымыў начыста рукi халоднаю вадой i вярнуўся ў другi пакой.
- Рукi ўгору! - закрычаў дзiкi голас.
Прыгожы, здаровы з выгляду хлопчык гадоў дзевяцi выскачыў з-за стала i навёў на яго цацачны аўтамат, а ягоная сястрычка, на два гады маладзейшая, паўтараючы за братам, наставiла на Ўiнстана кавалак дрэва. Абое былi ў кароткiх блакiтных портачках, шэрых кашулях, з чырвонымi хусткамi на шыi гэта была ўнiформа Шпiёнаў. Ўiнстан падняў рукi над галавой з нейкiм непрыемным пачуццём, бо хлопчык трымаўся так злавесна, быццам усё гэта было нешта большае, чым проста гульня.
- Ты здраднiк! - закрычаў хлопчык. - Ты думзлачынец! Ты эўразiйскi шпiён! Я заб'ю цябе, я выпару цябе, я сашлю цябе на саляныя капальнi!
Абое пачалi скакаць вакол Ўiнстана i крычаць: 'Здраднiк! Думзлачынец!', пры гэтым дзяўчынка паўтарала за братам кожны рух. Ўiнстану зрабiлася страшна - гэта было падобна да вясёлых гульняў маладых тыграў, што неўзабаве зробяцца людаедамi. Вочы хлопчыка блiшчэлi нейкай разважлiвай жорсткасцю, вiдавочным жаданнем ударыць Ўiнстана, i ён адчуваў сябе дастаткова дарослым для гэтага. Добра, што ў яго не сапраўдны аўтамат, падумаў Ўiнстан.
Панi Парсанс з неспакоем пазiрала то на Ўiнстана, то на дзяцей. У вялiкiм пакоi пад ярчэйшым святлом Ўiнстан заўважыў, што ў зморшчынах яе твару сапраўды сабраўся пыл.
- Ад iх такi вэрхал, - сказала яна, - яны вельмi злуюцца, што iх не пускаюць паглядзець, як будуць вешаць, таму i дурэюць. Я вельмi занятая, каб пайсцi з iмi, а Том сёння позна вяртаецца з працы.
- Чаму нам нельга пайсцi паглядзець, як вешаюць? - зароў хлопчык сваiм магутным голасам.
- Паглядзець, як вешаюць! Паглядзець, як вешаюць! - залапатала малая, што ўсё яшчэ скакала навокал.
Ўiнстан згадаў, што гэтым вечарам у парку павiнны былi павесiць некалькi эўразiйскiх палонных, абвешчаных ваеннымi злачынцамi. Такiя публiчныя пакараннi адбывалiся прыблiзна раз на месяц i былi папулярным вiдовiшчам. Дзецi заўсёды прасiлiся, каб iх бралi з сабою паглядзець. Ён развiтаўся з панi Парсанс i пайшоў да дзвярэй. Аднак ён не паспеў яшчэ спусцiцца на шэсць прыступак па сходах, як нешта балюча ўдарыла яго ў шыю. Быццам у цела ўваткнулi распалены дрот. Азiрнуўшыся, ён яшчэ паспеў убачыць, як панi Парсанс запiхвае ў дзверы сына, якi хавае рагатку.
- Гольдштэйн! - крыкнуў хлопчык яму ўслед, i дзверы зачынiлiся. Больш за ўсё Ўiнстана ўразiў бездапаможны спалоханы твар жанчыны.
Вярнуўшыся ў сваю кватэру, ён праскочыў мiма тэлегляда i зноў сеў за стол. Ён пачухаў шыю, што ўсё яшчэ балела. Музыка ў тэлеглядзе сцiхла. Замест яе зухаваты вайсковы голас пачаў з нейкай грубай асалодай зачытваць апiсанне ўзбраення новай Плывучай Крэпасцi, якая толькi што стала на якар памiж Iсландыяй i Фарэрскiмi выспамi.
З гэтымi дзецьмi ў беднай жанчыны не жыццё, а пекла, падумаў Ўiнстан. Пройдзе яшчэ год або два, i яны ўдзень i ўначы пачнуць высочваць паўсюль праявы нядобранадзейнасцi. Цяпер амаль усе дзецi былi такiя. Найгорш было тое, што пад уплывам такiх арганiзацый, як Шпiёны, яны непазбежна вырасталi неўтаймоўнымi дзiкунамi. I, аднак, гэта нiякiм чынам не спараджала ў iх iмкнення паўстаць супраць партыйнай дысцыплiны. Наадварот, яны горача любiлi Партыю i ўсё, што з ёй было звязана. Маршавыя песнi, дэманстрацыi, сцягi, вандроўкi, ваенныя практыкаваннi з драўлянай зброяй, выкрыкванне лозунгаў, услаўленне Вялiкага Брата - усё гэта было для iх займальнай гульнёй. Усё iхнае дзiкунства накiроўвалася вонкi, супраць ворагаў Радзiмы, супраць чужынцаў, здраднiкаў, сабатажнiкаў, думзлачынцаў. Было ўжо амаль звычайна, што людзi, якiм за трыццаць, баялiся ўласных дзяцей. I на гэта былi сур'ёзныя падставы, бо не праходзiла i тыдня, каб у 'Таймз' не друкавалi паведамлення, што якi-небудзь чуйны маленькi даносчык - звычайна iх называлi 'дзецi-героi' падслухаў нейкiя падазроныя выказваннi i выдаў сваiх бацькоў Палiцыi Думак.
Боль у шыi суняўся. Ўiнстан нерашуча ўзяў пяро i падумаў, што б яму яшчэ запiсаць у дзённiк. Раптам яму зноў прыгадаўся О'Браэн.
Неяк аднойчы - колькi ж прамiнула часу? гадоў сем таму - ён прыснiў, што iдзе праз цёмны пакой. I нехта, хто сядзеў побач у цемры, сказаў, калi Ўiнстан праходзiў мiма: 'Мы яшчэ сустрэнемся там, дзе няма цемры'. Гэта было сказана цалкам спакойна, неяк мiж iншым - гэта было сцверджанне, не загад. Ўiнстан прайшоў, не спынiўшыся. Дзiўна было тое, што тады, у сне, гэтыя словы не зрабiлi на яго нiякага ўражання. I, напэўна, толькi пазней яны пачалi паступова набываць значэнне. Цяпер ён ужо не мог згадаць, калi ён упершыню ўбачыў О'Браэна - да гэтага сну цi пасля, гэтаксама ён не памятаў, калi ён упершыню атаясамiў голас у сне з голасам О'Браэна. Ва ўсялякiм разе, цяпер гэта быў для яго голас О'Браэна. З цемры да яго гаварыў О'Браэн.
Ўiнстан нiколi не мог дакладна вызначыць - нават пасля двухсэнсоўнага позiрку гэтай ранiцай - быў О'Браэн сябрам цi ворагам. Але, здавалася, гэта не мела нiякага значэння. Памiж iмi iснавала разуменне, нешта значна важнейшае за прыхiльнасць або супольнiцтва. 'Мы яшчэ сустрэнемся там, дзе няма цемры', сказаў ён. Ўiнстан не ведаў, што б гэта магло значыць, але верыў, што гэтыя словы нейкiм чынам некалi спраўдзяцца.
Голас у тэлеглядзе змоўк. Чысты i прыгожы гук фанфараў прарэзаў застаялае паветра. Скрыгатлiвы голас працягваў:
- Увага! Увага! Толькi што мы атрымалi надзвычайнае паведамленне з Малабарскага фронту. Нашыя войскi ў Паўднёвай Iндыi дасягнулi блiскучай перамогi. Звесткi дазваляюць меркаваць, што вайсковая аперацыя, пра якую мы толькi што паведамiлi, значна наблiзiла канец вайны. А цяпер паслухайце надзвычайнае паведамленне...
Гэта не вяшчуе нiчога добрага, падумаў Ўiнстан. I сапраўды, пасля крывавага апiсання поўнага знiшчэння адной з эўразiйскiх армiй, пасля абвяшчэння велiзарнай лiчбы забiтых i палонных была прачытана абвестка пра тое, што з наступнага тыдня норма шакаладу паменшае з трыццацi да дваццацi грамаў.
Ўiнстану яшчэ раз адрыгнулася. Уздзеянне джыну прайшло, ад яго засталося толькi пачуццё млявасцi. З тэлегляда загрымелi гукi гiмна: 'За цябе, мая Акiянiя..' - у гонар перамогi, а можа, каб прымусiць забыцца пра шакалад. Мелася на ўвазе, што ўсе гледачы мусяць устаць па стойцы 'смiрна'. Але Ўiнстана ўсё роўна нiхто не бачыў.
Гiмн змянiла лёгкая музыка. Ўiнстан падышоў да акна i стаў спiнай да тэлегляда. На вулiцы ўсё яшчэ было светла i холадна. Недзе ўдалечынi грымнула глухое рэха ад выбуху ракетнай бомбы. Цяпер iх падала на Лондан дваццаць трыццаць штук за тыдзень.
Унiзе на вулiцы вецер шкуматаў падраны плакат, i слова АНГСОЦ на iм то з'яўлялася, то зноў знiкала. Ангсоц. Свяшчэнныя прынцыпы Ангсоцу: навамоўе, двухдумства i зменлiвасць гiсторыi. Ўiнстану здавалася, што ён блукае ў густых лясах на марскiм дне, заблудзiўшы ў нейкiм пачварным свеце, дзе ён i сам быў пачварай. Ён быў адзiн. Мiнуўшчына была мёртвая, а ўявiць будучыню было немагчыма. Цi мог ён быць пэўны, што хоць адзiн жывы чалавек стаяў на яго баку? I як ён мог ведаць, цi панаванне Партыi не будзе цягнуцца вечна? Нiбы адказ, яму прыгадалiся тры лозунгi на белым фасадзе Мiнiстэрства Праўды:
ВАЙНА ЁСЦЬ МIР
СВАБОДА ЁСЦЬ РАБСТВА
НЯВЕДАННЕ ЁСЦЬ СIЛА
Ён выцягнуў з кiшэнi 25-цэнтавую манету. На ёй таксама выразнымi маленькiмi лiтарамi былi выбiты тыя самыя лозунгi, на другiм баку манеты была выява Вялiкага Брата. Нават з манеты за табою сачылi вочы. З грошай, паштовых марак, вокладак кнiг, сцягоў, плакатаў, цыгарэтных пачкаў - вочы сачылi адусюль. Адусюль глядзелi вочы, адусюль гучаў голас. Удзень i ўначы, на працы i за абедам, дома i на вулiцы, у ванне i ў ложку - нiдзе ад iх нельга было схавацца. Табе не належала нiчога, акрамя пары кубiчных сантыметраў мозгу, схаванага пад тваiм чэрапам.
Сонца перайшло на другi бок, i незлiчоныя вокны Мiнiстэрства Праўды, на якiя ўжо не падалi яго промнi, пахмурлiва чарнелiся, нiбы байнiцы крэпасцi. Ўiнстан адчуваў роспач i бездапаможнасць перад гэтай вялiзнай пiрамiдай, што пагрозлiва высiлася над iншымi дамамi. Яна была непахiсная, тысячы ракетных бомбаў не здолелi б яе разбурыць. Ўiнстан зноў спытаўся ў сябе, дзеля каго ён пiша свой дзённiк. Дзеля будучынi, дзеля мiнуўшчыны - дзеля той эпохi, якая, можа, iснуе толькi ў марах. Яго чакала не толькi смерць, але i поўнае знiшчэнне, выкараненне памяцi аб iм. Дзённiк ператворыцца ў попел, а сам ён у струменьчык дыму. Толькi Палiцыя Думак прачытае напiсанае iм, перш чым яно знiкне са свету i з памяцi. Як можна было
