- Якi капiтан?
- Капiтан Жарыс. Жулi прыбегла ў порт, каб тэрмiнова выклiкалi вас i доктара.
Мэгрэ, не прычэсваючыся, нацягнуў штаны, надзеў, не зашнуроўваючы, чаравiкi, схапiў пiнжак, а пра накладны каўнерык i зусiм забыўся.
- Што-небудзь глынулi б?.. Кубак кавы?.. Шкляначку рому?..
Дзе тут ужо да гэтага! Няма калi. На вулiцы, нягледзячы на сонца, было даволi холадна, вiльготна. Праходзячы цераз шлюз, камiсар убачыў мора, зусiм спакойнае, бледна-блакiтнае. Вiднелася, праўда, толькi вузенькая палоска: каля берага доўгi шлейф туману размыў небакрай.
На мосце да Мэгрэ падышоў нейкi чалавек.
- Вы - камiсар з Парыжа? Я палявы вартаўнiк. Рады пазнаёмiцца. Вам ужо расказалi?
- Што?
- Кажуць, гэта проста жахлiва!.. А вось i доктарава машына.
Рыбацкiя лодкi ў порце лянiва пагойдвалiся на вадзе, па якой прабягалi каляровыя блiкi. Ветразi былi ўзнятыя, мабыць, на прасушку. На кожным напiсаны чорнаю фарбаю нумар.
Перад капiтанавым домiкам, побач з маяком стаяла некалькi жанчын. Дзверы былi адчыненыя. Мэгрэ абагнала доктарава машына.
- Кажуць, яго атруцiлi... Нiбыта ён пазелянеў, - не адставаў ад камiсара палявы вартаўнiк.
Мэгрэ ўвайшоў у дом якраз у той самы момант, калi заплаканая Жулi, з прыпухлымi павекамi i чырвоным тварам, паволi спускалася з другога паверха. Яе толькi што выставiлi з пакоя, дзе доктар аглядаў капiтана. На ёй было накiнута палiто, з-пад якога вiднелася доўгая белая начная кашуля, на нагах - пантофлi.
- Гэта жудасна, пан камiсар!.. Вы не можаце сабе ўявiць... Падымайцеся хутчэй!.. Можа быць...
Калi Мэгрэ ўвайшоў у спальню, доктар, якi нахiлiўся над ложкам, выпрастаўся. Па яго твары было ясна вiдаць, што капiтану ўжо нiчым не паможаш.
- Я з палiцыi...
- А, добра... Усё скончана. Магчыма, яшчэ дзве-тры хвiлiны можа... Пэўна, гэта стрыхнiн, калi я не памыляюся...
Ён падышоў да акна i расчынiў яго: капiтану, здавалася, не хапала паветра. А за акном - усё тая ж карцiна: сонца, порт, лодкi з узнятымi ветразямi, рыбакi, якiя перакладвалi рыбу, што так i зiхацела луской, з перапоўненых кашоў у скрынi.
На гэтым фоне Жарысаў твар здаваўся яшчэ больш жоўтым, бадай, нават зялёным - немагчыма было разабраць, што гэта за колер, настолькi ён не адпавядаў звычайным уяўленням пра чалавечае цела.
Рукi i ногi ў капiтана выгiналiся i торгалiся, у той час як твар заставаўся спакойны i нерухомы, вочы нiбы застылi, утаропiўшыся ў сцяну.
Доктар трымаў руку на капiтанавым запясцi, сачыў, як слабеў пульс. Нарэшце ён вачыма даў знаць Мэгрэ: 'Зараз... зараз...'
У гэты момант здарылася нешта зусiм нечаканае.
Пэўна, няшчасны апрытомнеў на якоесь iмгненне. Твар у яго зморшчыўся, усё адно як у дзiцяцi, што зараз заплача, склаўся ў жаласную грымасу пакутнiка, якi не можа больш цярпець невыноснага болю... Па шчоках кацiлiся дзве буйныя слязiны...
I тут - прыглушаны доктараў голас:
- Усё. Кончана.
Неверагодна, але слёзы цяклi па твары ў самы момант смерцi.
Яны яшчэ жылi, гэтыя слёзы, сцякалi на падушку, а капiтан ужо быў мёртвы.
На лесвiцы пачулiся крокi. Унiзе гучна ўсхлiпвала Жулi. Яе абступiлi жанчыны. Мэгрэ выйшаў на пляцоўку i паволi вымавiў:
- У спальню не ўваходзiць.
- Ён... - пачаў быў нехта.
- Але! - адно i сказаў камiсар, перапыняючы пытанне.
I адразу ж вярнуўся ў залiты сонцам пакой. Доктар рыхтаваў шпрыц, збiраючыся зрабiць Жарысу ўкол у сэрца, - бадай што, толькi дзеля таго, каб выканаць да канца свой абавязак.
А на садовым муры сядзела зусiм белая кошка.
II. СПАДЧЫНА
Недзе ўнiзе, мабыць, на кухнi, у акружэннi суседак гучна рыдала Жулi.
Праз адчыненае акно Мэгрэ ўбачыў, што з гарадка iшлi i беглi людзi жанчыны з дзецьмi на руках, мужчыны ў сабо... Хлопчыкi ехалi на роварах. Гэты стракаты ўсхваляваны натоўп дасягнуў моста, перавалiў праз яго i рушыў да капiтанавага дома, нiбы ўсiх там чакала прадстаўленне вандроўнага цырка або аўтамабiльная аварыя.
Неўзабаве на дварэ быў ужо такi гвалт, што Мэгрэ зачынiў акно. Муслiнавыя шторы змякчалi сонечнае святло, i камiсар адчуў сябе ў пакоi ямчэй, вальней. Агледзеўся.
Ружовыя шпалеры, светлая, начышчаная мэбля. На камiне - ваза з кветкамi.
Мэгрэ вярнуўся да доктара, якi разглядваў на святло шклянку i графiн, што стаялi на начным столiку. Доктар памачыў палец у вадзе ў шклянцы i лiзнуў яго.
- Атрута?
- Але. Мабыць, капiтан меў звычку пiць ноччу ваду. Калi я не памыляюся, ён пiў гадзiны ў тры ночы. А чаму не паклiкаў нiкога - не разумею.
- Ды таму, што не мог гаварыць, нават гуку вымавiць быў няздольны, здзiўлена паглядзеў на доктара Мэгрэ.
Ён паклiкаў палявога вартаўнiка i адправiў яго папярэдзiць мэра i пракурора ў Кане. Чуваць было, як унiзе ўсё яшчэ ўваходзiлi i выходзiлi людзi. На дарозе яны збiралiся ў групкi. Некаторыя, каб было ямчэй чакаць, садзiлiся на траву.
Пачынаўся прылiў, мора затапляла пясчаныя водмелi каля ўвахода ў порт. На гарызонце вiднеўся дым парахода, якi чакаў моманту, каб падысцi да шлюза.
- У вас ужо ёсць якiя-небудзь меркаваннi? - пачаў быў доктар, але змоўк, убачыўшы, што Мэгрэ заняты. Камiсар адчынiў сакрэтнiк з чырвонага дрэва, якi стаяў памiж вокнамi, i з уласцiвай яму ў такiя моманты засяроджанасцю разглядваў змесцiва скрынак. Цяпер Мэгрэ каму хочаш здаўся бы грубым. Паволi зацягваючыся, ён палiў велiзарную люльку i бесцырымонна перабiраў тоўстымi пальцамi кожны прадмет.
Больш за ўсё было фатаграфiй - толькi паспявай разглядваць. На многiх сябры ў марской форме, амаль усе Жарысавага ўзросту. Вiдаць было, што капiтан падтрымлiваў сувязь з таварышамi па марской школе ў Брэсце. Яны пiсалi яму з усiх канцоў свету. Фатаграфii цi не ўсе з паштоўку, з аднолькава банальнымi, ледзь не стандартнымi надпiсамi, адкуль бы яны нi прыходзiлi, з Сайгона цi з Сант'яга: 'Прывiтанне ад Анры!' або 'Нарэшце трэцяя лычка! Салют! Эжэн!'.
Большасць гэтых фотакартак высланы на адрас: 'Кан. Ангельска-Нармандская кампанiя, судна 'Дыяна', капiтану Жарысу'.
- Вы даўно знаёмы з капiтанам? - спытаўся Мэгрэ ў доктара.
- Некалькi месяцаў. З тае пары, як ён служыў у порце. Да таго ён дваццаць восем гадоў плаваў капiтанам на судне мэра.
- Судне мэра?
- Але, пана Эрнэста Гранмэзона, дырэктара Ангельска-Нармандскай кампанii. I ўладальнiка ўсiх яе адзiнаццацi суднаў...
Яшчэ адна фатаграфiя: Жарыс у дваццаць пяць гадоў. Ужо тады ён быў каржакаваты, i ўсмешка, вiдаць, часта з'яўлялася на яго шырокiм, троху ўпартым твары. Сапраўдны брэтонец!
I нарэшце, у палатнянай папцы - дакументы, ад школьнага атэстата да дыплома капiтана гандлёвага флоту... Розныя афiцыйныя паперы, метрыка, ваенны бiлет, пашпарт...
На падлогу ўпаў канверт - ужо крыху пажаўцелы. Мэгрэ падняў яго, выняў аркуш паперы.
- Завяшчанне? - спытаўся доктар, якi, закончыўшы тут свае справы, чакаў прадстаўнiкоў пракуратуры.
Мусiць, капiтан поўнасцю давяраў Жулi: канверт нават не быў запячатаны. На аркушы было напiсана прыгожым почыркам натарыуса:
'Я, што нiжэй падпiсаўся, Iў-Антуан Жарыс, нарадзiўся ў Пэнполi, марак па прафесii, пакiдаю ўсю
