Неўзабаве пасля гэтага да Вярблюда прыйшоў Сабака. У яго ў зубах была палка. Ён прыйшоў i сказаў:
- Вярблюд, а Вярблюд! Iдзi да Чалавека, навучыся хадзiць разам з iм на паляванне, як мы.
- Гррб! - адказаў Вярблюд, а Сабака пайшоў да Чалавека i расказаў яму ўсё.
Неўзабаве пасля гэтага прыйшоў да Вярблюда Бык. У Быка на шыi было ярмо. Ён сказаў:
- Вярблюд, а Вярблюд! Iдзi да Чалавека i ары зямлю, як аром мы.
- Гррб! - адказаў Вярблюд, а Бык пайшоў да Чалавека i расказаў яму ўсё.
Увечары Чалавек паклiкаў Каня, Сабаку i Быка i сказаў:
- Конь, Сабака i Бык, мне вельмi вас шкада (свет жа быў зусiм яшчэ новы!), але звер, якi крычыць 'гррб' у Пустынi, не здольны нi да якой работы, а то б ён даўно прыйшоў да мяне. Хай сабе жыве ў сваёй Пустынi, я не крану яго, але вам давядзецца працаваць удвая больш - i за сябе i за яго.
Тады Конь, Сабака i Бык вельмi раззлавалiся (свет жа быў яшчэ вельмi новы!). Яны пайшлi да самага краю Пустынi i пачалi голасна абмяркоўваць, што iм рабiць, i брахалi, i ржалi, i мычалi.
Да iх падышоў Вярблюд - несумленны гультай! - i, лянiва перажоўваючы сухую траву, пачаў насмiхацца з iх. Потым ён сказаў 'гррб' i пайшоў далей.
Мiма iх па дарозе iмчаўся ў хмары пылу Джын, Уладар Усiх Пустынь. Ён спынiўся пагутарыць з Канём, Сабакам i Быком.
- Уладар Усiх Пустынь! - сказаў Конь. - Хто мае права гультайнiчаць, калi свет такi новы i ў iм яшчэ так многа работы?
- Нiхто, - адказаў Джын.
- А вось, - сказаў Конь, - у тваёй Страшэнна-Панурай Пустынi жыве Страшэнна-Пануры Звер, з доўгай шыяй, з доўгiмi нагамi, якi ад самай ранiцы, ад панядзелка, не падумаў узяцца за работу. Не хоча бегаць трушком - нiзашто!
- Ф'ю! - свiснуў Джын. - Ды гэта мой Вярблюд, клянуся золатам Аравiйскiх пустынь! Што ж ён кажа?
- Ён кажа адно слова 'гррб', - сказаў Сабака. - 'Гррб' - i болей нiчога. I не хоча памагаць Чалавеку на паляваннi.
- А што яшчэ ён кажа? - спытаў Джын.
- Болей нiчога, толькi 'Грбб', i не хоча араць, - адказаў Бык.
- Вельмi добра! - ускрыкнуў Джын. - Пачакайце хвiлiнку, я зараз пакажу яму 'Грбб'!
Ён захiнуўся ў свой плашч з пылу i памчаўся ў Пустыню. Там ён знайшоў Вярблюда. Той стаяў i любаваўся сваiм адлюстраваннем у лужыне - несумленны гультай.
- Мой хiтры даўганогi дружа, - сказаў Джын. - Я чуў, што ты не хочаш працаваць у нашым новым- навюсенькiм свеце. Што гэта такое?
- Гррб! - адказаў Вярблюд.
Джын сеў на пясок i, абапёршыся падбародкам на руку, пачаў чараваць, а Вярблюд стаяў i хоць бы што: любаваўся сваiм адлюстраваннем у лужыне.
- Конь, Бык i Сабака працавалi ад самай ранiцы, ад панядзелка, i працавалi болей, чым трэба, таму што ты такi несумленны гультай, - сказаў Джын.
I ён зноў абапёрся рукою на падбародак i чараваў далей.
- Гррб! - паўтарыў Вярблюд.
- I як табе не надакучыць гэтае слова? Каторы раз ты яго паўтараеш? Несумленны гультай, я хачу, каб ты працаваў.
- Гррб! - паўтарыў Вярблюд.
I раптам спiна, якой ён так ганарыўся, пачала ў яго пухнуць, i пухла, i пухла, пакуль у яго не вырас вялiзны цвёрды горб.
- Палюбуйся! - сказаў Джын. - Гэта той самы 'Гррб', пра якi ты толькi i гаворыш. Ён вырас у цябе таму, што ты - несумленны гультай. Работа пачалася ад панядзелка, сёння чацвер, а ты да гэтага часу яшчэ не ўзяўся за работу. Але цяпер ты пачнеш працаваць!
- Як жа буду я працаваць, калi ў мяне вялiзны Гррб? - запытаў Вярблюд.
- А гэта табе ў пакаранне! - адказаў Джын. - За тое, што ты прагуляў трое сутак. Але цяпер ты можаш працаваць тры днi без усякай яды, бо ты будзеш есцi свой уласны Гррб. Жыў жа ты тры днi адным толькi 'Грбб'. Пасля гэтага, я спадзяюся, ты не будзеш казаць, што я пра цябе не клапачуся. А цяпер выбiрайся з Пустынi, iдзi да Каня, Сабакi i Быка i, глядзi, паводзь сябе добра.
I пайшоў Вярблюд са сваiм гарбом да Каня, Сабакi i Быка. I да гэтага часу ён цягае на спiне свой горб (мы не кажам ужо 'Грбб', мы кажамi 'горб', каб не пакрыўдзiць Вярблюда), i да гэтага часу ён не можа нагнаць трох дзён, якiя ён прагуляў напачатку, калi зямля была новая, i да гэтага часу не можа навучыцца, як трэба сябе паводзiць.
Горб
Вярблюджы,
Непрыгожы дужа,
Бачыў я ў звярынцы не раз.
Ды горб,
Сама брыдкi,
Расце ўвачавiдкi,
Расце ў мяне i ў вас.
Ва ўсiх,
Хто ў працы марудны,
Нямыты, нячэсаны, брудны,
Узвысiцца
Горб,
Нябачны горб,
Страшэннаю чорнай грудай.
Мы спiм да паўдня
I ў свята i ў буднi,
Прачнёмся - i свет нам нямiлы,
Мы мяўкаем, брэшам,
Ўставаць не жадаем,
Злуемся на губку i мыла.
Скажыце, куды
Уцячы ад бяды,
Дзе ўтоiце горб свой жахлiвы,
Нябачаны
Горб,
Агiднейшы
Горб,
Калматае, чорнае дзiва!
Махнiце рукой, Забудзьце спакой:
Узяцца вам час за работу,
Не кiснуць, не спаць,
А зямлю капаць,
Капаць да дзесятага поту.
I спёка, вятры,
I дождж пралiўны,
I праца - вас зробяць шчаслiвым,
Разгладзяць ваш горб,
Нябачаны горб,
Калматы, махнаты, жахлiвы!
АДКУЛЬ У НАСАРОГА СКУРА
У нейкiм царстве, у нейкiм уладарстве, на Чырвоным моры, каля самага берага, стаяла Незаселеная выспа. На выспе жыў парс, а ў парса была шапка, i яна блiшчала на сонцы, як сонца.
Толькi i было дабра ў парса, што шапка, ды нож, ды печка, - а вам гэтую печку чапаць рукамi нельга.
I вось аднаго разу ўзяў парс iзюму, i мукi, i вады, i слiў, i цукру, i ўсяго ўсялякага, змяшаў усё ў кучу i зрабiў сабе пiрог, надзвычайны чароўны пiрог, у два аршыны даўжынёй, тры аршыны шырынёй; i паставiў яго на печку: яму, значыць, можна было падыходзiць да гэтай печкi. I так ён пёк гэты пiрог, што той
