прайшоў мiма белых дамоў, якiя гарэлi. Нават трэск пажару здаваўся мне прыемным. Яшчэ далей, каля Бромптана, на вулiцах зноў мёртвая цiшыня.
Тут я зноў убачыў чорны пыл на вулiцах i мёртвыя целы. На працягу Фулхем-роўд я налiчыў каля дванаццацi трупаў. Яны былi напалову засыпаны чорным пылам, ляжалi, вiдаць, многа дзён; я хутка абыходзiў iх. Некаторых абгрызлi сабакi.
Там, дзе не было чорнага пылу, горад меў абсалютна гэткi самы вiд, як у звычайную нядзелю: магазiны зачыненыя, дамы замкнутыя, шторы спушчаныя, цiха i бязлюдна. У многiх месцах былi вiдаць сляды рабавання - часцей за ўсё вiнных i гастранамiчных магазiнаў. Шкло вiтрыны ювелiрнага было разбiта, але, вiдаць, злодзею перашкодзiлi: залатыя ланцужкi i гадзiннiкi валялiся на бруку. Я нават не нагнуўся падняць iх. У адным пад'ездзе на ступеньках ляжала жанчына ў лахманах; рука, якая звiсала з калена, была рассечана, i кроў залiла тонкую цёмную сукенку. У лужы шампанскага тырчала вялiкая разбiтая бутэлька. Здавалася, што жанчына спiць, але яна была мёртвая.
Чым далей я паглыбляўся ў Лондан, тым больш цяжкаю станавiлася цiшыня. Але гэта было не маўчанне смерцi, а хутчэй цiшыня напружанага чакання. Кожную хвiлiну цеплавыя промнi, што спалiлi ўжо паўночна- заходнюю частку сталiцы i знiшчылi Iлiнг i Кiлберн, маглi дакрануцца i да гэтых дамоў i ператварыць iх у дымныя развалiны. Гэта быў пакiнуты i асуджаны горад...
У Паўднёвым Кенсiнгтане чорнага пылу i трупаў на вулiцах не было. Тут я ўпершыню пачуў выццё. Я не адразу зразумеў, што гэта такое. Гэта было няспыннае жаласлiвае чаргаванне дзвюх нотаў: 'Улла... улла... улла... улла...'. Калi я iшоў па вулiцах, што вялi на поўнач, выццё станавiлася больш гучнае; будынкi, здавалася, то прыглушалi яго, то ўзмацнялi. Асаблiва гулка аддавалася яно на Эксiбiшт-роўд. Я спынiўся i паглядзеў на Кенсiнгтанскi парк, прыслухоўваючыся да аддаленага дзiўнага выцця. Здавалася, усе гэтыя апусцелыя будынкi набылi голас i скардзiлiся на страх i адзiноцтва.
'Улла... улла... улла... улла...' - раздаваўся гэты нечалавечы плач, i хвалi гукаў разыходзiлiся па шырокай сонечнай вулiцы сярод высокiх будынкаў. У недаўменнi я павярнуў на поўнач, да жалезнай брамы Гайд- парка. Я думаў зайсцi ў Натурала-гiстарычны музей, залезцi на вежу i паглядзець на парк зверху. Потым я вырашыў застацца ўнiзе, дзе можна было лягчэй схавацца, i пайшоў далей па Эксбiшт-роўд. Вялiзныя будынкi паабапал дарогi былi пустыя, мае крокi ў цiшынi аддавалiся гулкiм рэхам.
Наверсе, недалёка ад паркавай брамы, я ўбачыў незвычайную карцiну перакулены амнiбус i конскi шкiлет, поўнасцю абгрызены. Пастаяўшы крыху, я пайшоў далей да моста цераз Серпентайн. Выццё станавiлася ўсё мацнейшае, хоць на поўнач ад парка над стрэхамi дамоў нiчога не было вiдаць, толькi на паўночным захадзе падымалася дымавая пялёнка.
'Улла... улла... улла... улла...' - выў голас, як мне здавалася, аднекуль з боку Рыджэнт-парка. Гэты адзiнокi жаласлiвы гул засмучаў. Уся мая смеласць знiкла. Мяне ахапiў сум. Я адчуў, што страшэнна стамiўся, нацёр ногi, што мяне мучыць голад i смага.
Было ўжо за поўдзень. Навошта я хаджу па гэтым горадзе мёртвых, чаму я адзiн жывы, калi ўвесь Лондан ляжыць, як труп у чорным саване? Я адчуў сябе бясконца адзiнокiм. Успомнiў былых сяброў, даўно забытых. Падумаў пра атруты ў аптэках, пра алкаголь у скляпах вiнагандляроў; успомнiў пра двух няшчасных, якiя, як я думаў, разам са мною валодаюць усiм Лонданам...
Праз Мармуровую арку я выйшаў на Оксфард-стрыт. Тут зноў былi трупы i чорны пыл; з падвальных закратаваных люкаў некаторых дамоў даносiўся пах тлення. Ад доўгага блукання па гарачынi мяне даймала смага. З вялiкай цяжкасцю мне пашанцавала пранiкнуць у якiсьцi рэстаран i набыць ежы i пiтва. Потым, адчуўшы моцную стомленасць, я прайшоў у гасцiную за буфетам, уклаўся на чорную канапу, набiтую конскiм воласам, i заснуў.
Калi я прачнуўся, праклятае выццё па-ранейшаму раздавалася ў вушах: 'Улла... улла... улла... улла...'. Цямнела. Я знайшоў у буфеце некалькi сухароў i сыру - там быў поўны абед, але ад ежы засталiся толькi клубкi чарвей. Я адправiўся на Бэйкер-стрыт па пустых скверах, - магу прыпомнiць назву толькi аднаго з iх: Портмен-сквер, - i нарэшце выйшаў к Рыджэнт-парку. Калi я спускаўся з Бейкер-стрыт, то ўбачыў удалечынi над дрэвамi, на светлым фоне неба, каўпак гiганта-марсiянiна, якi i выдаваў гэта выццё. Я нiяк не напалохаўся. Я спакойна iшоў прама на яго. Некалькi хвiлiн я назiраў за iм: ён не рухаўся. Вiдаць, ён проста стаяў i выў, i не мог здагадацца, што азначае гэта няспыннае выццё.
Я спрабаваў прыняць якое-небудзь рашэнне. Але няспыннае выццё 'улла... улла... улла... улла...' перашкаджала мне засяродзiцца. Магчыма, прычынаю майго бясстрашша была стомленасць. Мне захацелася разгадаць прычыну гэтага манатоннага выцця. Я павярнуў назад i выйшаў на Парк-роўд, намерваючыся абагнуць парк; я пралез пад прыкрыццем тэрасаў, каб паглядзець на гэтага нерухомага марсiянiна з боку Сент-Джонс-Вуда. Адышоўшыся ярдаў на дзвесце ад Бэйкер-стрыт, я пачуў рознагалосы сабачы брэх i ўбачыў спярша аднаго сабаку з куском гнiлога чырвонага мяса ў зубах, якi на злом галавы ляцеў на мяне, затым - цэлую зграю галодных бадзяжных псоў, якiя гналiся за iм. Сабака зрабiў круты паварот, каб абагнуць мяне, як быццам баяўся, што я адаб'ю ў яго здабычу. Калi брэх зацiх удалечынi, паветра зноў напоўнiлася выццём: 'Улла... улла... улла... улла...'.
На паўшляху да вакзала Сент-Джонс-Вуд я напаткаў зламаную мнагарукую машыну. Спачатку я падумаў, што ўпоперак вулiцы ляжыць разбураны дом. Толькi прабраўшыся сярод абломкаў, я са здзiўленнем убачыў, што механiчны Самсон з пакарабачанымi, зламанымi i скручанымi шчупальцамi ляжыць пасярод развалiн, якiя ён сам награмаздзiў. Пярэдняя частка машыны была разбiта ўшчэнт. Вiдаць, машына наскочыла на дом i, разбурыўшы яго, засела ў развалiнах. Гэта магло адбыцца пры ўмове, калi машыну кiнулi на волю лёсу. Я не мог узабрацца на абломкi i таму не бачыў у наступаючай цемнаце запырсканае кроўю сядзенне i абгрызены сабакамi храсток марсiянiна.
Ашаломлены ўсiм убачаным, я накiраваўся к Прымроз-Хiлу. Удалечынi праз дрэвы я ўбачыў другога марсiянiна, такога ж нерухомага, як i першы; ён моўчкi стаяў у парку блiз Заалагiчнага сада. Далей за развалiнамi, што акружылi паламаную мнагарукую машыну, я зноў убачыў чырвоную траву; увесь Рыджэнт- канал зарос губчатай цёмна-чырвонай раслiннасцю.
Калi я пераходзiў мост, няспыннае выццё 'улла... улла... улла... улла...' раптам абарвалася. Здавалася, нехта яго перапынiў. Нечаканая цiшыня ўразiла так, як грамавы ўдар.
З усiх бакоў мяне абступалi высокiя, цёмныя, пустыя дамы; дрэвы блiжэй да парка станавiлiся больш чорныя. Сярод развалiн расла чырвоная трава; яе парасткi быццам падпаўзлi да мяне. Надыходзiла ноч, мацi страху i тайны. Пакуль гучаў гэты голас, я неяк мог пераносiць адзiноту, яна была яшчэ цярпiмаю; Лондан здаваўся мне яшчэ жывым, i я бадзёрыўся. I раптам гэта перамена! Нешта адбылося - я не ведаў што, - i настала амаль адчувальная цiшыня. Мёртвы спакой.
Лондан глядзеў на мяне, як прывiд. Вокны ў пустых дамах былi падобныя на вочныя ўпадзiны чэрапа. Мне здавалася, што ка мне падкрадваюцца тысячы ворагаў. Мяне ахапiў жах, я спалохаўся сваёй дзёрзкасцi. Вулiца наперадзе стала чорная, як быццам яе вымазалi дзёгцем, i я заўважыў якiсьцi сутаргава скрыўлены цень упоперак дарогi. Я не мог прымусiць сябе iсцi далей. Звярнуўшы на Сент-Вуд-роўд, пабег к Кiлберну, ратуючыся ад гэтага невыноснага маўчання. Я схаваўся ад ночы i цiшынi ў рамiзнiцкай будцы на Хароў-роўд. Я прасядзеў там амаль усю ноч. На досвiтку я крыху падбадзёрыўся i пад мiгатлiвымi зорамi пайшоў к Рыджэнт-парку. Я заблудзiўся i раптам убачыў у канцы доўгай вулiцы ў перадранiшнiх прыцемках мудрагелiстыя абрысы Прымроз-Хiла. На вяршынi, падымаючыся высока насустрач мiгатлiвым зоркам, стаяў трэцi марсiянiн, гэткi ж прамы i нерухомы, як i астатнiя.
Я рашыўся на рызыкоўны ўчынак. Лепш памерцi i пакончыць з усiм. Тады мне не давядзецца забiваць сямога сябе. I я рашуча накiраваўся к тытану. Падышоўшы блiжэй, я ўбачыў у перадранiшнiм святле зграi чорных птушак, якiя кружылi вакол каўпака марсiянiна. Сэрца маё забiлася, i я пабег унiз па дарозе.
Я трапiў у зараснiк чырвонай травы, якая пакрыла Сент-Эдмундтэрас, па грудзi ў вадзе перайшоў уброд паток, што сцякаў каля вадаправода к Альберт-роўд, выбраўся адтуль яшчэ да ўсходу сонца. Вялiзныя кучы зямлi былi насыпаны на вяршынi пагорка, быццам для агромнiстага рэдута, - гэта было апошняе i самае вялiкае ўмацаванне, пабудаванае марсiянамi, i адтуль падымаўся ў неба лёгкi дымок. Прабег сабака i знiк. Я адчуў, што мая здагадка павiнна пацвердзiцца. Ужо без усякага страху, дрыжучы ад хвалявання, я ўзбег уверх па пагорку да нерухомага страшыдлы. З-пад каўпака звiсалi друзлыя бурыя камякi; iх клявалi i рвалi галодныя птушкi.
Яшчэ праз хвiлiну я ўзабраўся па насыпе i стаяў на грэбенi вала унутраная пляцоўка рэдута была ўнiзе, пада мною. Яна была даволi абшырная, з гiганцкiмi машынамi, гарою матэрыялаў i дзiўнымi збудаваннямi. I сярод гэтага хаосу на перакуленых трыножках, на нерухомых мнагарукiх машынах i прама на зямлi ляжалi
