толькi каб есцi рыхтавла ды бялiзну мыла. А дзяцей не хоча. I не паважае мяне, дурною лiчыць. Можа, я трохi i дурная, што пайшла за яго. Яны з раднёю мяне аб'ягорылi, грошы мае, што бацька на пасаг даў, распусцiлi на ягоныя паходы ды на сваю радню...
Наташка ўзняла ўгору бровы.
- Адкуль ён, турыст гэты? Можа, якi сябар Мiколаў? - глянула на сваю сяброўку. - Мiкола ж усё ў паходы хадзiў з Хвашчэўскiм, усё сварылiся, вораг яго...
- Мой муж таксама Хвашчэўскi! - абрадавалася Агапка. - Толiк завуць...
- Ён! - засмяялася Наташка. - Ну дык што, адпомсцiм Толiку за майго Мiколачку, каб не задаваўся?
Яна абняла Агапку, падмiгнула сяброўцы:
- Верка, пайшлi папалiм i нешта смешнае прыдумаем!
Селi ўтраiх на лавачку. Агапка не палiла. Наташка, смалячы цыгарэту, выгукнула:
- Дзеўкi! План наклюнуўся! Агапка, мы табе знойдзем хлопца i ты ад яго зацяжараш!
- Мяне Толiк на аборт адправiць, сiлаю, - уздыхнула тая.
- А ты не кажы да апошняга моманту, як Наташка ў свой час! - параiла Вера. - А калi стане бачна ўжо, то нiкуды ён не дзенецца!
- Ён зробiць так, каб здарыўся выкiдыш, - з сумам сказала Агапка. - Ён сам мне сказаў так, калi я пажартавала, што вось не пайду на аборт, калi зацяжару... Ён асцерагаецца i не спiць часта са мною...
- Во казёл! - стукнула кулаком па калене Наташка i раптам абрадавана выдала: - Агапка! Будзь хiтраю! Калi ён заўважыць, што ты цяжарная, няхай крыху цябе стукне... А перад гэтым мы будзем з Веркаю сядзець з магнiтафонам за шторамi цi ў туалеце. Ён прыйдзе дадому, а ты яму i скажы ўсё! А потым з магнiтафонам, сведкамi i сiняком пойдзем знiмем пабоi ў судмедэкспертызе!.. Наташка зайшлася смехам. - Там жа Толiкава сястра прыбiральшчыцай працуе, мне Мiкола расказваў. Толiк неяк насiў з адной дзеўкаю заяву ў загс, дык бег сястры сваёй тэлефанаваць - кроў не падышла, рэзус-фактар не той! Дык i не ажанiўся з ёю! Гаварыў: мая сястра - прафесар, за любога доктара лепш! Ой, з Мiколам столькi насмяялiся з гэтага Толiка!
- Ну добра, сходзiм у мiлiцыю, - сказала Агапка, - а я прыйду дадому, дык ён заб'е мяне...
- Дарагая, ты ў мяне пажывеш! - прапанавала Наташка. - Мiкола маiм бацькам дабро робiць, вось i я для Мiколы дабро зраблю: настаўлю Анатолю рогi, каб на чужое дзiця свае алiменты плацiў! Агапка, падасi на развод, на падзел маёмасцi, а потым i кватэру падзеляць...
- На алiменты згодна i на маёмасць, а кватэру не хачу, - адказала Агапка, - мне вёска мiлей, паеду да бацькоў... А што мне за гэта табе, Наташа, даць, за савет i дапамогу тваю? I табе, Вера?
- Ой! - засмяялася Наташа, махнула рукою. - На тым свеце вугольчыкамi разлiчымся! Праўда, Верка!
VII
Вясною, калi дровы скончылiся, а неба стала шэрым i пахмурным, надвор'е сапсавалася дажджом i адлiгаю, у хаце зрабiлася няўтульна i холадна. Галя працавала даяркаю. Часта прыходзiла на падпiтку, бо не магла адмовiцца дзеўкi так i чаплялiся.
- Трэба размачыць наша шэрае жыццё! - смяялiся яны. - I нашу цяжкую працу!
Галя часта ўспамiнала студэнцкiя гады, паходы, успамiнала, як яны з Аленкаю хадзiлi ў фiлармонiю, тэатр, i ўсё не магла зразумець, як гэта яна дакацiлася да такога жыцця... Лявон па-ранейшаму пiў. Зямля на агародзе ўжо адлягла ад маразоў, была мяккаю i глеўкаю. Галя хацела наняць каго, каб узараць яе, купiла гарэлкi, але Лявон усю выпiў. Заблудзiўся ў сенцах, як хадзiў на двор, не мог знайсцi клямку. Так начаваў у сенцах. Ранкам каяўся, прасiў прабачэння, абяцаў не пiць. А потым у яго пачаўся адхадняк - два днi ляжаў у ложку, стагнаў. Уся хата смярдзела перагарам.
- Зайчык, зайчык! - зваў Лявон Галю. - Не пакiдай мяне, нарадзi мне дзяўчынку, Анжэлiчку, тады кiну пiць!
Галя памыла падлогу, захуталася цяплей i пайшла ў лес шукаць сушняк. Але галлё ўсё было мокрае. Яна нацягала невялiчкую кучу, блiжэй да хаты, i скiравала ў сад. Ёй было шкада гэтых адзiчэлых яблынь, якiя ўжо не давалi яблык... Галя прытулiлася да адной з iх, крывенькай, з паламаным галлём, пагладзiла шурпаты ствол.
- Пакiдаю я цябе, яблынька! - прашаптала Галя. - Бедны мой сад, закiнуты, нiкому не патрэбны...
Яна падышла да хаты, прысела на прызбу.
- Хатка мая, хатка, застанешся ты без мяне, - Галя кiнула на мяккую зямлю прыгаршню насення. - Кветачкi мае, хацела я вас пасадзiць, каб было тут прыгожа... Кветачкi-наготкi, аранжавыя сонейкi, самi вы пасеецеся, самi народзiцеся... Няхай застанецца памяць пра мяне гэтаму асiрацеламу кавалачку зямлi...
Яна нетаропка ўвайшла ў хату, узяла з шафы белыя фiранкi, павесiла на вокны. Стала на парозе, паглядзела на маленькую iконку над сталом.
- Хатка мая! - на вочы навярнулiся слёзы. - Нiхто цябе не пашкадуе, мая ты маленькая, утульная, мая ты сiрацiнка...
Не апрытомлены яшчэ Лявон заварочаўся ў ложку, падняў галаву i невiдушчымi вачыма, стомленымi, пачырванелымi, глянуў на Галю. Нешта прамармытаў i ўпаў на падушку.
- Хатка мая, у маiм сэрцы ты застанешся, як дзiцятка пакiнутае! заплакала Галя. - Нiхто цябе так не палюбiць, як я...
Галя склала ў сумку свае рэчы i, не глянуўшы на Лявона, выйшла з хаты. Цiха адсунула перакошаныя трухлявыя веснiчкi, выйшла на вулiцу. Азiрнулася на хату.
- Прабач мяне i бывай!
Цiха пакрочыла да аўтобуснага прыпынку. Вецер моцна бiў па твары. Аголеныя дрэвы падымалi да неба чорнае галлё, быццам рукi, плакалi, хiсталiся ад шквальнага ветру. Iм было тужлiва i няўтульна, як на душы ў Галi...
...Яна сядзела ў Менску на аўтастанцыi i чакала свайго прыгараднага аўтобуса. Сэрца сцiскалася ад думкi, што Менск ужо назаўсёды для яе страчаны. Нiхто ёй не верне работу, кар'еру, пакойчык у iнтэрнаце, гарадскую прапiску... Яна ехала да мацi.
...Аўдоцця сустрэла дачку ласкава i пачала супакойваць тым, што ёй проста не шанцуе на мужоў. Параiла не падаць духам, а ўладкоўвацца ў вясковую бiблiятэку, слава Богу, Зоська паехала вучыцца, месца ў бiблiятэцы засталося...
Вечарам Галя пайшла да рэчкi, на тое месца, дзе летась стаялi палаткi. Сядзела на бярвенцы i ўспамiнала паход. Нечакана ўбачыла цётку Свету, тую, што адбiла ў сваёй сяброўкi мужа, Зосьчынага бацьку. Цяпер, кажуць, дзядзька Андрэй звар'яцеў, Светкi баiцца, як агню, з жонкай жыве, а на вулiцу не паказваецца... Хворы чалавек.
- Галечка! - усмiхнулася цётка Света, падсела да яе. - Як справы, дарагая?
Галя здрыганулася - ёй падалося, што яна ўжо дзесьцi бачыла гэтую ўсмешку - хiтраватую i лiслiвую, i ўспамiн гэты быў непрыемны.
- Не знайшла ты свайго сапраўднага кахання, - журботна вымавiла цётка Света, - не тымi шляхамi хадзiла, Галечка! Тваё каханне - побач, тое, аб якiм ты марыла... У вас будзе сапраўдная спартовая сям'я, бо ён багаты, i вы будзеце падарожнiчаць...
Яна абняла Галю. Холадам i пустэчаю напоўнiлася наваколле ад гэтага дотыку. Галi здалося, што ёй не хапае дыхання. Яна пачала задыхацца! Цётка Света ўсё мацней i мацней абдымала яе, угаворвала пайсцi да таго, каго яна шукала ўсё жыццё... Галя паспрабавала адтулiць яе, заглянула цётцы Свеце ў твар i... закрычала: побач з ёю сядзела Соф'я ў ружовым халаце, з магiльна сiнiм тварам i лiслiва ўсмiхалася!..
Галя вырвалася ад яе i пабегла. Затым азiрнулася. На бярвенцы па-ранейшаму сядзела... цётка Света. Яна паднялася i гаротна сказала:
- Галечка, у цябе зусiм з нервамi дрэнна! Хай бы ты да доктара схадзiла.
I падышла да яе. Пакрочылi разам у накiрунку маёнтка Дуброўскага.
- Добры чалавек Дуброўскi гэты, - пахвалiла цётка Света. - Вось i санаторый запрацаваў у нас...
- I царква, - падтакнула Галя.
- Цьфу ты, падкудства! - плюнула цётка Света. - У мяне другое заданне!
- Што-што? - не зразумела Галя. - Якое заданне?
- Каханне - мая справа! - адказала цётка Света. - Мне трэба, каб ты закахалася ў Дуброўскага.
- Я i так яго кахаю, з дзяцiнства...
- Цудоўна! Значыць - ты наша! - цётка Света працягнула сваю руку, каб пацiснуць далонь Галi, i тут дзяўчына заўважыла дзiўную акалiчнасць - на далонi цёткi Светы адсутнiчалi ўсе лiнii, акрамя папярэчнай
