прыехаў.
13
Шар быў уключаны i скiраваны на рыцарскi стан у трынаццатае стагоддзе. Вечарэла. Неба над лесам стала бясколернае, на яго фоне лес быў амаль што чорны, i промнi перад захадам сонца, што павiсла над сцяной крэпасцi, высвечвалi на гэтым цьмяным занавесе постацi працэсii, якая выпаўзала на бераг.
Паперадзе ехалi конна некалькi рыцараў у белых i чырвоных плашчах, два манахi ў чорных, падаткнутых за пояс расах, за iмi восем стомленых насiльшчыкаў валаклi крытыя насiлкi. Потым з лесу паказалiся пехацiнцы i, нарэшце, дзiўная будынiна: шасцёрка быкоў цягнула драўляную платформу, на якой было замацавана нешта накшталт сталовай лыжкi для велiкана.
- Што гэта? - спыталася Ганна.
- Катапульта, - адказаў Кiн.
- А што ў насiлках?
У прыцемку было вiдаць, як Жуль пацiснуў плячыма.
Насiльшчыкi з палёгкаю апусцiлi сваю ношу на прыгорак, i наўкола сабраўся натоўп.
Моцныя пальцы схапiлi знутры за краi полага, рэзка тузанулi яго, i на зямлю выскачыў грузны пажылы мужчына ў расе бэзавага колеру i ў маленькай чорнай шапачцы. На грудзях у яго блiшчаў вялiкi сярэбраны крыж. Чырванашчокi круглы твар быў абведзены коратка падстрыжанаю чорнаю барадой. Рыцары акружылi мужчыну i павялi да шатра.
- Ёсць падазрэнне, - сказаў Кiн, - што да нас завiтаў яго праасвяшчэнства, епiскап рыжскi Альберт. Вялiкi гонар.
- Гэта начальнiк мечаносцаў? - спыталася Ганна.
- Фармальна - не. На самай справе - валадар нямецкай Прыбалтыкi. Значыць, да штурму Замошша ордэн ставiцца сур'ёзна.
Епiскап затрымаўся на схiле, прыставiў далонь казырком да вачэй i глядзеў на горад. Рыцары штосьцi тлумачылi яму. Насiльшчыкi, кiнуўшы паклажу, уселiся на траву.
Ратнiкi пагналi платформу з катапультай у бок моста цераз ручай. Ад групы рыцараў, якiя акружалi епiскапа, адлучыўся рыцар, той, што ледзь не забiў рыжага прыгажуна. За iм у чорнай сутане адзiн з наблiжаных епiскапа. Ратнiкi падвялi каня.
- Сцяг не забудзьцеся, брат Фрыдрых, - сказаў манах.
- Брат Тэадор возьме, - сказаў рыцар. Ратнiк дапамог рыцару сесцi ў сядло з высокай пярэдняй лукой. Левая рука ў рыцара рухалася незграбна, нiбыта пратэз, на правай пальчатка была кальчужная, на левай - жалезная.
- Пачакайце! - крыкнула Ганна. - Ён жа гаворыць! Вы наладзiлi гук?
Кiн усмiхнуўся.
- Ён па-расейску гаворыць.
- Не, па-нямецку. Мы ж не чуем. Тут iншы прынцып. Ведаеце, што бываюць глуханямыя, якiя па губах могуць здагадацца, пра што гаворыць чалавек?
- Ведаю.
- Наша прыстаўка прачытвае з губ. I перакладае.
Каля моста цераз ручай да рыцара далучыўся малады барадаты дваранiн у чырвоным плашчы з доўгiм, раздвоеным на канцы вымпелам, прымацаваным да дрэўка дзiды. Вымпел быў белы, а на iм - дзве чырвоныя вежы з варотамi, зверху - тыяра.
Рыцары паднялiся па схiле да горада, прытрымалi коней каля рова. Малады мечаносец узняў апраўлены ў серабро рог. Крэпасць маўчала.
Ганна сказала:
- Не люблю шматсерыйных пастановак, заўсёды час зацягваюць. - Згатуйце пакуль нам кавы, - сказаў Жуль. - Калi ласка.
Ганна не паспела адказаць, як вароты прачынiлiся, выпусцiўшы з крэпасцi двух коннiкаў. Паперадзе ехаў князь у сiнiм плашчы з залатым шлякам. За iм яцвяг у чорнай вопратцы i чырвоным каўпаку. У варотах былi вiдаць стражнiкi. Вiтаючы князя, Фрыдрых падняў руку ў кальчужнай пальчатцы. Князь тузануў каня за аброць, i той матнуў галавою, дробна перабiраючы нагамi.
Шар быў накiраваны ўнiз - Кiн хацеў пачуць, пра што пойдзе гаворка.
- Ландмайстар Фрыдрых фон Какентаўзен вiтае цябе, - сказаў рыцар.
- На якой мове яны размаўляюць? - цiха спыталася Ганна.
Жуль зiрнуў на табло, на якiм беглi iскры.
- Латынь, - сказаў ён.
- Добры дзень, рыцар, - адказаў князь. Чорны яцвяг лёгенька крануў каня нагайкай мiж вушэй, i той закруцiўся на месцы, узрываючы капытамi зялёную траву. Рука маладога трубача апусцiлася на роўнае дзяржальна мяча.
- Яго праасвяшчэнства епiскап рыжскi i лiвонскi Альберт шле бацькоўскае блаславенне князю Замошша i выказвае смутак з тае прычыны, што нядобрыя саветнiкi парушылi мiр мiж iм i яго сюзерэнам. Епiскап сам зрабiў ласку прыбыць сюды, каб перадаць сваё бацькоўскае пасланне. Будзьце ласкавыя прыняць, - сказаў рыцар.
Малады рыцар Тэадор падаў скручаную ў трубку грамату, да якой на стужцы была прымацаваная вялiкая пячатка. Фрыдрых фон Какентаўзен прыняў грамату i падаў русiну.
- Я перадам, - сказаў русiнскi пасол. - Што яшчэ?
- Усё ў пiсьме.
Яцвяг круцiўся на сваiм канi, нiбы дражнiў рыцараў, але тыя стаялi нерухома, iгнаруючы лёгкага сярдзiтага коннiка.
Ганна зразумела, што чалавек у сiнiм плашчы - не князь горада. Iнакш каму ён перадасць грамату?
- Я чуў, што ты жывеш тут, - сказаў ландмайстар.
- Трэцi год.
- Мне шкада, што абставiны зрабiлi нас ворагамi.
- Разумнага ў вайне няма, - сказаў русiн.
- Мне не стае гутарак з вамi, мой сябра, - сказаў рыцар.
- Дзякуй, - адказаў русiн. - Гэта было даўно. Мне няма калi цяпер думаць пра гэта. Я павiнен абараняць горад. Князь - мой брат. Як рука?
- Дзякую, ты чарадзей, мой сябар.
Маленькi гурт людзей раздзялiўся - русiны павярнулi да варотаў, якiя расчынiлiся насустрач, немцы паскакалi ўнiз, да ручая.
14
Шар пераляцеў за крапасную сцяну, i Ганна ўпершыню ўбачыла горад Замошша з сярэдзiны.
За варотамi быў невялiкi запылены пляц. Платы i слепаватыя сцены шчыльна пабудаваных дамоў сцiскалi яго, i, ператвараючыся ў вузкую вулiцу, ён цягнуўся да белага мураванага сабора. На пляцы сабралася шмат народу, i ў першае iмгненне Ганна вырашыла, што людзi чакаюць паслоў, аднак на самай справе вяртанне коннiкаў прайшло незаўважана. Вартавыя яшчэ замыкалi вароты на вялiзарныя засаўкi, а яцвяг, махнуўшы нагайкаю, пагнаў каня наперад, да сабора, за iм у задуменнi рухаўся следам чалавек у сiнiм плашчы. Каля сцен дамоў i ў вузкiм прамежку мiж гарадскiм валам i будынкамi было ўцiснута часовае жытло бежанцаў, якiя хавалiся ў горадзе на час асады з суседнiх вёсак i пасадаў. Рагожкi - прымiтыўныя павецi - звiсалi з палак. Там поўзалi дзецi, варылася ежа, спалi, елi, гаманiлi людзi. I ад гэтага занадта лiшняга зборышча людзей вулiца, па якой ехалi конна паслы, здавалася даўжэйшай, чым на самай справе. Яна завяршалася другiм пляцам, аддаленым ад тыльнай сцяны крэпасцi вялiкiм двухпавярховым церамам, якi злучаўся з саборам галерэяй. Сабор не паспелi дабудаваць - побач у пыле i трыпутнiку валялiся белыя плiты, дальняя сцяна сабора была яшчэ ў рыштаваннях, а на купале, трымаючыся за вяроўку, барабанiў малатком страхар, прымацоўваючы свiнцовы лiст. I як бы яму анiякай справы не было да баёў, штурмаў, асад. Каля конавязi быў калодзеж, з якога два мужчыны цягалi ваду цэбрам i пералiвалi яе ў бочкi побач.
Паслы пакiнулi коней ля конавязi.
На высокiм ганку церама стаялi два яцвягi, драмаў пад павеццю хлапчук у шэрай, да каленяў, кашулi. Змяркалася, i доўгiя бэзавыя ценi засцiлалi амаль увесь пляц. Паслы хутка паднялiся па лесвiцы на высокi ганак i знiклi ў дзвярах церама. Шар праляцеў за iмi вузкiм калiдорам. Ганна паспела заўважыць, што ў цемнаце, якая зрэдку разрывалася мiгценнем лучыны або вячэрнiм святлом з адчыненых дзвярэй, перад
