На добрых нам паноў нiколi.
А вось такi 'Рак', лiха долi,
Не будзе мець табе i зносу.
Так, брат: для нашага ён лёсу!
I ёсць жа прыказка такая:
'Клянi ты пана - пан сычае!'
Мiхал хадзiў i бунтаваўся
I на ляснiчага злаваўся.
- Iдзе работа, сеяць трэба,
Ляжыць няўзораная глеба,
А ты й каня бяры ў прыдачу...
Сказаць-то лёгка - даў задачу!..
Ото бяда! ото галеча!
А меў бы кут свой, чалавеча,
Цi ж бы служыў? цярпеў бы здраду?
Даўно б у морду плюнуў гаду!
Пайшоў ты к лiху! правалiся!
Сам гэтым хлебам падавiся!
- Вось тут-та, брат, i гора тое
I гэта лiха насланое,
Што нам няма дзе зачапiцца,
I мусiм з гэтым мы згадзiцца,
Пад дудку панскую скакаць
I iх загады выпаўняць.
Цябе ж дзяруць, як тую лiпку!
Марцiн з кiшэнi вынуў пiпку,
Цыбук заядла прадзiмае
I пiпку пальцам набiвае.
- Цьфу! лае, бэсцiць з-за нiчога!
А мух, брат, мух у носе многа!
I так нясецца ён, васпане,
Тычына шапкi не дастане!
Не пазiрае табе ў вочы,
Глядзiць, бы воўк той, заўжды скрыва
I заўжды злосны ён надзiва,
I заўжды лаяцца ахвочы...
Ды чорт яго бяры, Мiхале!
Што зробiш гэтакай завале?
Ось будзем жыць сяк-так памалу,
Цi гэта ў першы раз Мiхалу
Такiя справы мець з панамi?
Няхай яны лепш здохнуць самi,
Чым мець праз iх яшчэ згрызоты.
Хiба ж, Мiхале, мы сiроты?
I пан, калi нам пашанцуе,
Пад нашу дудку затанцуе:
Няпраўда - згiне племя злое!
- Калi ж та будзе свята тое?
Хiба як возьме нас магiла?
Не наша, браце, а iх сiла!..
Адно, брат, тут: старацца трэба
Прыдбаць сваю скарынку хлеба,
Бо людзi кажуць: 'Хлеб служачы
Не надта добры хлеб - сабачы!'
I не сабака страшан воўку,
Калi прыйшлося сказаць к слоўку,
Мой пане-браце, мой Марцяга,
А непрыемна яго звяга!
Яшчэ крыху паразважалi
I трохi злосць сваю сагналi.
Марцiн пайшоў, але для пана
Было яшчэ крыху дадана
Не вельмi добрых пажаданняў,
I пацер розных, i лiтанняў.
Але дабра, палёгкi, толку
Не прыбыло з таго й на голку.
Спакою тут Мiхал не знае,
Як бы на колы вада тая,
Мiхал iдзе ды йдзе ў абходы,
I не ухiлiшся ад шкоды:
То дуб ссякуць, бярозу зваляць,
А там i лес табе падпаляць
Або патравяць сенажацi,
Пажнуць траву на корм цяляцi.
Народ жадзён, бо жыве ў сцiску,
Гатоў у вочы сыпнуць прыску,
Зрабiць зумыслу дзеля здзеку,
Не, не ўнаровiш чалавеку!
I свой жа брат цябе кусае,
Бо кожны выслужыцца хоча:
Адно гаворыць табе ў вочы,
Але другое ў мыслях мае
I ўжо здарэння не мiнае
На чым хоць-небудзь зло спагнаць,
Як мае быць цябе даняць.
А там надыдзе тое лета,
Глядзi, каб ягад без бiлета
У лесе бабы не збiралi
I на грыбы каб бiлет бралi.
Так вось заўсёды свет зачынен,
I сам жа ты яшчэ павiнен
Падатак пану свой даваць
Грыбоў i ягад назбiраць.
А пан табе не спагадае,
Сваю работу загадае:
То пастуха згадзi, служанку,
Да ночы бiся спазаранку.
А там надыдзе касавiца
Ўставай, чуць гляне заранiца,
Iдзi, касцоў наймай i жней
