Вайшлi ў вагон, i так прыятна
Ў вагоне дзядзьку паказалась!
Прад iм раўнiна рассцiлалась
Палёў, засеяных хлябамi;
Загоны стройнымi радамi
Антосю вочы весялiлi
I на працягу цэлай мiлi
Узад пачцiва адхадзiлi
I расступалiсь прад машынай,
Як кавалеры прад дзяўчынай
Цi як прад свёкрам маладзiца.
Яна ж, як вольная арлiца,
Ляцiць стралою, грозна дыша
I сiвым дымам цяжка пыша.
I кожны мiг каля чыгункi
З'яўлялiсь новыя малюнкi:
Слупы мiльгалi верставыя,
Дарожкi, сцежачкi крывыя,
Што чуць заметна спамiж збожжа
Вiлiся йстужкаю прыгожа;
Лясы, гаёчкi вынiкалi,
I цэрквы вежамi блiшчалi
Ў жывых вянках бяроз i клёнаў,
I пакручастых рэчак гоны,
I мiгацелi сёлы, дворы,
Сады, курганы, касагоры.
- Ото разгон i шыр якая!
З сабою дзядзька разважае.
Зiрнеш - не згледзiш канца-краю,
I гэта ўся зямлi армада
Гаспадара-цара аблада!
Вялiкi ён багач на свеце,
Ды толькi бедны яго дзецi:
Ядуць хлябок яны з мякiнай,
'Зайцамi' ездзяць на машыне.
Якiя дворы, Божа мiлы!
А ўсюды бедны люд пахiлы
Кiшыць, гаротны, як мурашкi,
I ўздых задушаны ды цяжкi
Гатоў з грудзей яго прарвацца,
На гоман думак адазвацца.
'Эх, дзецца людзям бедным недзе!'
I ўспомнiў дзядзька, куды едзе
I што яму ў той Вiльнi трэба.
Эх, цяжка ты, скарынка хлеба!
Пакуль пачуеш кроплю сiлы,
То банк мо выматае жылы
Налогам, гербавым, там, зборам,
Не развiтаешся ты з горам,
I пусцiць жыць бадай не голых.
У гэтых думках невясёлых
Антось да Вiльнi пад'язджае
I свой гарнiтур папраўляе.
XXVIII. ДЗЯДЗЬКА Ў ВIЛЬНI
I не спынiлася машына,
А ўжо пайшла мiтусянiна:
Хватаюць клумкi пасажыры,
Пад рукi б'юць 'зайцы'-праныры,
Паны складаюць чамаданы,
Лубкi-каробкi, дзе схаваны
Паненак розныя прыпасы
Для завiвання, для падкрасы,
Каб трохi зменшыць перашкоды,
Пахiбкi матухны-прыроды.
Срэдзь люду рознага i панства
I мiж усякага убранства
Вiдна i дзядзькава апратка,
Пiльчак i шапачка-аладка.
Машына стала. Валiць валам
Люд у тунелi пад вакзалам,
А з iм i дзядзька цiсне збоку,
Ад шэрых свiт непадалёку.
Яшчэ нiколi дзядзька з роду
Не бачыў гэтулькi народу,
Паноў, чыноўнiкаў багатых,
Такiх таўшчэразных, пузатых,
Што можна б смела з'есцi булку,
Каб абысцi гэту качулку;
I выступаюць такiм тузам,
Iдуць, не бачаць ног за пузам,
Аж дол каменны чуць не гнецца,
Як студзень, карк яго трасецца.
'Ото паноў! о, Божа мiлы!
Якiя гладкiя iх рылы!
Якiя вусы i бароды!
Паставiць бы iх у гароды
Нi вераб'i i нi вароны
Не смелi б сесцi на загоны!
I процьма-та ж iх тут якая!
У мыслях дзядзька разважае.
А морды ззяюць, як пад лакам,
Вiдаць, жывуць яны са смакам.
А ўзяць паненак - ажно ззяюць
I ходзяць - долу не чапаюць:
Так лёгка, плытка, далiкатна,
Як бы матыль той, акуратна.
Ды што рабiць дачушкам бруку?
У гэтым iх уся навука.
Растуць, як краскi, ў добрай долi,
Не трэба йсцi з сярпом на поле,
Дзе праца ўсю красу знiмае,
А ржышча ногi прабiвае'.
