спакоi скалы; дакладней, гэта быў нават не выклiк, а хутчэй нешта падобнае на працягнутую адкрытую руку - у Пiркса з'явiлася пэўнасць, што трэба гэты жэст прыняць, што гэта пачатак дарогi, па якой ён павiнен пайсцi. Зусiм мiжволi шукаў вачамi першую зачэпку; было ўсё ясна. Адным доўгiм, дакладным скачком можна было пераскочыць шчылiну i адразу апынуцца на невялiкiм, але ёмкiм выступе; пасля без усякага сумнення патрэбна было рухацца наўскасяк, уздоўж правiльнай геаметрычнай формы трэшчыны, якая крыху вышэй паглыблялася i станавiлася неглыбокай цяснiнай. Не ведаючы толкам, навошта ён гэта робiць, Пiркс падняў iндыкатар, выцягнуўся як толькi мог i паднёс яго да каменнага выступу на другiм баку шчылiны. Слухаўка адгукнулася. Для пэўнасцi Пiркс паўтарыў гэту аперацыю яшчэ раз, з цяжкасцю трымаючы раўнавагу, бо мусiў адхiляцца ад сцяны як мага больш, i зноў пачуў кароткi пiск. Цяпер ён ужо не сумняваўся. Вярнуўся да Масены i Круля.
- Анэль пайшоў наверх, - спакойна сказаў Пiркс, паказваючы на каменны слуп.
Круль, здавалася, не зразумеў, а Масена паўтарыў:
- Пайшоў наверх? Навошта? Дзеля чаго наверх?
- Не ведаю. Туды вядзе след, - адказаў Пiркс з прытворнай абыякавасцю.
Масена быў схiльны лiчыць, што Пiркс памылiўся, але адразу ж сам пераканаўся, што гэта праўда. Анэль адным шырокiм крокам пераскочыў праз шчылiну i пайшоў уздоўж каменнага завалу - кiраваўся на слуп. Узнiкла збянтэжанасць. Круль лiчыў, што пасля таго, як замеры былi зроблены, робат, вiдавочна, з-за нейкiх непаладак распраграмаваўся; Масена заставаўся пры думцы, што гэта немагчыма, бо Анэль пакiнуў усе апараты i рукзак зусiм так, нiбы абдумана рыхтаваўся да цяжкага ўзыходжання, i, значыць, нешта павiнна было прымусiць яго зрабiць менавiта так.
Пiркс маўчаў. Ён вырашыў, што пойдзе на слуп, нават калi б нiхто з iх не пайшоў разам; Круль усё роўна не мог бы iсцi, бо гэта патрабавала альпiнiсцкiх навыкаў, i не абы-якiх. Ад Масены ён чуў яшчэ раней, што той хадзiў многа i, здаецца, нядрэнна ведаў тэхнiку ўзыходжання на круках; i калi настала маўчанне, Пiркс проста сказаў, што мае намер iсцi - цi гатовы Масена стаць яго спадарожнiкам?
Круль адразу ж запярэчыў. Iнструкцыя забараняе рызыкаваць жыццём людзей; у поўдзень прыляцiць па iх 'Ампер'; яшчэ трэба сабраць барак i спакавацца; замеры зроблены; робат, вiдаць, трапiў у аварыю, значыць, трэба проста згадзiцца, што ён загiнуў, гэта значыць выкласцi ўсе акалiчнасцi ў канчатковай справаздачы.
- Цi азначае гэта, што мы павiнны пакiнуць яго тут, а самi паляцець? спытаўся Пiркс.
Яго спакой, здавалася, дражнiў Круля, якi, ледзьве стрымлiваючы сябе, адказаў, што ў справаздачы вычарпальна выкладзе ўсе падзеi, не забудзецца прывесцi думкi ўсiх сябраў групы i найбольш праўдзiва растлумачыць здарэнне: пашкоджанне мнестронаў памяцi цi кiраўнiчага контуру матывацыйнага, альбо дэсiнхранiзацыя...
Масена заўважыў, што нi першае, нi другое, нi трэцяе немагчыма, бо ў Анэля ўвогуле няма нiякiх мнестронаў, а толькi аднафазная монакрышталiчная сiстэма, развiтая малекулярна з пераахалоджаных дыямагнiтных раствораў, узбагачаных iзатопнымi элементамi...
Было бачна, што ён хацеў укалоць Круля, паказаць яму, што ён гаворыць пра рэчы, у якiх наогул нiчога не разумее; Пiркс перастаў слухаць. Адвярнуўшыся, ён зноўку змераў позiркам аснову слупа, але ўжо iнакш, чым раней, - уяўнае стала рэальным, i хоць яму было крыху непамысна, ён адчуваў пэўнае задавальненне, што можа распачаць адзiнаборства з гэтай гарой.
Масена вырашыў iсцi з Пiрксам, можа, дзеля таго, каб такiм чынам канчаткова супрацьпаставiць сябе Крулю. Да Пiркса пятае праз дзесятае даходзiла iх размова: што загадку трэба абавязкова высветлiць, бо калi яны проста вернуцца, то, магчыма, будзе ўпушчана штосьцi такое ж важнае, як i таямнiчае, якое выклiкала такую нечаканую рэакцыю ў робата, i калi б было толькi пяць шанцаў са ста, што гэта 'штосьцi' адбылося, рызыка ўзыходжання будзе цалкам апраўдана.
Круль, гэта варта прызнаць, палiчыў сябе пераможаным i не трацiў больш марна слоў. Запанавала маўчанне. Масена пачаў здымаць са спiны апараты, а Пiркс, якi тым часам падрыхтаваў ужо вяроўку, малаток, крукi i змянiў цяжкiя чаравiкi на туфлi, пазiраў на яго крадком. Масена быў трохi знерваваны, Пiркс бачыў гэта. I не так ад спрэчкi з Крулем - гэта было звыклым, як таму, што ён, вiдаць, дарма ўлiп у сiтуацыю, з якой няма ўжо выйсця. Пiркс падумаў, што Масена, калi б яму прапанавалi застацца, то, хто ведае, мо i згадзiўся б, хоць тут i быў закрануты гонар. Пiркс, аднак, не сказаў нiчога, бо хоць спачатку ўзыходжанне абяцала быць лёгкiм, невядома, як будзе вышэй, асаблiва там, дзе значную частку каменнай сцяны засланялi казыркi. Ён жа нават не вывучыў сцяну праз бiнокль, бо не збiраўся штурмаваць яе. Але ўсё ж захапiў вяроўку i крукi - навошта? Замест таго каб аналiзаваць гэтыя супярэчнасцi, ён стаяў i чакаў Масену. Пасля разам яны рушылi няспешна да падножжа скалы.
- Я пайду першы, - сказаў Пiркс, -адразу на ўсю вяроўку; пасля паглядзiм.
Масена кiўнуў галавой. Пiркс азiрнуўся яшчэ раз, каб убачыць, што робiць Круль, з якiм рассталiся моўчкi. Круль стаяў там, дзе яго пакiнулi, ля складзеных рукзакоў. Пiркс i Масена былi ўжо так высока, што за паўночнымi горнымi хрыбтамi маглi ўбачыць маслiнавую пляму далёкiх нiзiн. Аснова камянiстага насыпу была яшчэ зацемнена, толькi вяршынi гор сляпуча блiшчалi, i гэты бляск рассеяным нiмбам высвечваў шчарбiны сцяны, якая ўздымалася над iмi высока ў неба.
Пiркс зрабiў вялiкi крок, намацаў нагой выступ, адштурхнуўся i лёгка пайшоў уверх. Першыя метры былi сапраўды не складаныя. Ён рухаўся мерна, нiбы лянiва, перад самымi вачыма праплывалi шурпатыя слаi скалы, няроўныя, з упадзiнамi цямнейшага колеру. Ён напружваўся, падцягваў цела, перамяшчаўся ўверх, адчуваючы нерухомае, марознае датыкненне ночы, якое iшло ад каменнага масiву. Сэрца стукала шпарчэй, але дыхалася свабодна, ад працы мускулаў прыемная цеплыня разлiвалася па целе. За iм цягнулася вяроўка, i ў чыстым паветры добра было чуваць яе шастанне, калi яна церлася аб скалы; перш чым вяроўка скончылася, Пiркс знайшоў добрае месца для страхоўкi. Некага iншага ён мо проста выцягнуў бы наверх, але Пiркс хацеў пераканацца, чаго варты Масена. Ён стаяў, уцiснуты ў шчылiну, якая iшла наўскасяк праз увесь слуп, i мог, чакаючы Масену, разгледзець вялiкую цяснiну, якую яны абыходзiлi, рухаючыся паралельна ёй - тут яна якраз пышыралася: шэры каменяпад утварыў амфiтэатр увагнутай нiшы; знiзу гэтае месца здавалася зусiм нецiкавым, пляскатым, i толькi тут ва ўсiм прыгостве выявiлася паверхня скалы. Пiрксу было так добра тут аднаму, што ён нiбы войкнуў, калi заўважыў побач Масену; потым яны адразу рушылi далей. Гэтак яно паўтаралася штораз, рытмiчна i спакойна, i на кожным прыпынку Пiркс правяраў iндыкатарам, цi не засведчыць сiгнал у слухаўцы прысутнасць Анэля - толькi адзiн раз згубiў яго i адмовiўся ад зручнай расколiны, бо Анэль падняўся тут па сцяне, хоць i не быў альпiнiстам; Пiркс лёгка адгадваў усе яго наступныя рашэннi, настолькi - калi так можна сказаць адназначнай, настолькi лагiчнай была гэтая дарога ў скале, якая давала магчымасць хутчэй дасягнуць вяршынi. Ва ўсякiм разе было ясна, што Анэль сапраўды падняўся. Пiркс нi на хвiлiну не задумваўся над тым, чаму робат зрабiў менавiта так. Ён прывучыў сябе не разважаць дарэмна. Паволi ён знаёмiўся са скалой - сваiм працiўнiкам; у яго памяцi ўсплылi, здавалася б, забытыя спосабы i прыёмы, ён беспамылкова прадбачыў, што i калi трэба рабiць; нават тое, што яму даволi часта даводзiлася вызваляць адну руку, каб знайсцi iндыкатарам радыеактыўны след, не дадавала яму нiякага клопату. Аднаго разу, трымаючыся за камень, якi, аднак, моцна сядзеў у скале, нiбы замураваны, Пiркс зiрнуў унiз. Яны былi ўжо даволi высока, хоць i iшлi нiбыта павольна; Круль стаўся ўжо маленькай плямкай зеленаватага камбiнезона на пляскатым шэрым асыпку, Пiркс нават не адразу адшукаў яго на дне гэтай паветранай студнi, якая зеўрала ля самых ног.
Далей пачынаўся малы траверс; iсцi станавiлася цяжэй, але i Пiркс з кожнай хвiлiнай аднаўляў ранейшыя навыкi, а яны былi такога ўзроўню, што часам было больш бяспечна даверыцца iнтуiцыi, чым свядома разважаць над выбарам прыёмаў; а ў тым, што дарога стала цяжэйшай, Пiркс пераканаўся ў той момант, калi, як i раней, хацеў вызвалiць правую руку, каб узяць звiсаючы з пояса iндыкатар, - i не змог гэтага зрабiць. У яго быў толькi адзiн пункт апоры для левай рукi i штосьцi вельмi невыразнае пад наском правага туфля; адхiнуўшыся як толькi можна ад скалы, ён шукаў апору другой назе i не мог знайсцi. Тады ён адмовiўся ад iндыкатара, бо вышэй было нешта падобнае на невялiкую прыступку.
Яна была пакрыта ледзяным наростам i нахiлена да прорвы, але ў адным месцы лёд быў сарваны з каменя нiбы моцным ударам. Пiркс сваiм туфлем гэтага нiколi б не зрабiў, яму прыйшло ў галаву, што гэта быў Анэлеў чаравiк - бо робат важыў амаль чвэрць тоны. Масена, якi iшоў да гэтага вельмi добра, зараз пачаў адставаць.
Яны наблiжалiся да вяршынi каменнага слупа. Скала, па-ранейшаму шурпатая, пачынала паступова, а чым вышэй, тым больш, нахiляцца да безданi, i iсцi без добрай апоры было цяжка; праз некалькi метраў
