спыняючыся на кожным кроку, каб мама не думала, што яна iдзе пiць шакалад. Можа, яна i вып'е яго, а можа, i не.
- Я пагляджу, як я буду сябе адчуваць, - гаварыла яна Бэмсi.
- Прывiтанне, Лота, - сказала мама.
Лота толькi стаяла каля дзвярэй i цяжка сапла. Мама ж павiнна была адчуць, што яна яшчэ вельмi сярдзiтая.
Звычайна мама з Лотай снедалi разам у кухнi. Было заўсёды весела i ўтульна, ды i зараз быццам бы ўсё запрашала Лоту паснедаць: сонца свяцiла ў акно, на стале стаяў яе кубачак з шакаладам. Побач з шакаладам ляжаў кавалачак белага хлеба з чырвоным малiнавым джэмам. Раней у такi час Лота гаварыла i гаварыла аб нечым, але зараз яна не сказала нiводнага слова. Мама пiла каву i чытала газету, таксама нiчога не гаворачы.
Нарэшце Лота ўздыхнула i сказала:
- Ну што ж, калi ты сапраўды так хочаш, каб я выпiла шакаладу, дык я вып'ю яго.
- Не, я не настойваю наогул, - сказала мама. - I, акрамя таго, табе трэба спачатку апрануцца.
Калi дагэтуль Лота была проста сярдзiтая, то зараз яна была вельмi сярдзiтая. Што ж атрымалася? Ёй нiчога не заставалася рабiць, як апрануць гэты страшэнны, стары свiтэр, якi шкрабаўся i калоўся, ды застацца без шакаладу! Як усе дрэнна абыходзiлiся з Лотай!
- Дрэнная мама! - выкрыкнула Лота i тупнула нагой.
- Усё, Лота, - сказала мама. - Досыць. Вяртайся ў свой пакой i сядзi там да таго часу, пакуль зноў не будзеш добрай дзяўчынкай.
Лота абазвалася такiм крыкам, якi можна было пачуць ля хаты мiсiс Берг. Лота пабегла наверх, у дзiцячы пакой, ускрыкваючы.
Мiсiс Берг у сябе дома пакруцiла галавой i сказала:
- Бедная Лота, у яе, вiдаць, балiць жывоцiк!
Але ў Лоты не балеў жывот. Проста яна была вельмi i вельмi сярдзiтая. Яна нават тупала нагамi. А на крэсле ляжаў свiтэр. Ён выглядаў як нiколi шкрабiстым. Лота кiнула яго на падлогу. Потым яна крыху супакоiлася i задумалася. Побач са свiтэрам яна ўбачыла нажнiцы, якiя Лота звычайна брала, калi выразала папяровых лялек. Яна ўзяла нажнiцы i з задавальненнем, не спяшаючыся, выразала вялiкую дзiрку ў свiтэры.
- Вось табе, - сказала Лота, - таму што ты шкрабешся i колешся. - Яна прасунула руку скрозь дзiрку i ўздрыгнула. Якая ж вялiкая атрымалася дзiрка i як страшна было бачыць у ёй руку!
- Я скажу, што гэта сабака зрабiў такую дзiрку, - папярэдзiла Лота Бэмсi.
Яна доўга трымала свiтэр у руках, потым зноў узяла нажнiцы i адрэзала адзiн рукаў, разважаючы, што скажа, быццам сабака зжаваў яго па кавалачках. Затым адрэзала яшчэ адзiн рукаў. Але ў гэты момант у жываце на самай справе стала неяк дрэнна, i Лота напалохалася. Яна скруцiла свiтэр i ўпiхнула яго ў кошык для непатрэбнай паперы, бо не хацела больш бачыць.
- Лота, дык ты вырашыла стаць зноў добрай цi не? - спытала мама знiзу.
Лота ўпарта шмарганула носам i сказала сама сабе, што i не падумае гэтага рабiць. Яна ўзяла Бэмсi i прыцiснула да сябе, прашаптаўшы:
- Гэта будзе iм добрым урокам, Бэмсi. Яны так дрэнна ставяцца да нас.
Лота ведала, што гэта няпраўда, але калi ты вымушана парэзаць свiтэр на кавалачкi, то табе абавязкова патрэбен хтосьцi акрамя сабакi, каб абвiнавацiць у гэтым.
- Усе дрэнна ставяцца да нас, - сказала Лота, разводзячы рукамi. Яна зiрнула на кошык для непатрэбнай паперы. - Вось чаму я парэзала свiтэр. Акрамя таго, тут вiнаваты сабака.
ЛОТА ПАКIДАЕ ДОМ
Праз некалькi хвiлiн мацi трэба было пайсцi ў краму. Яна зайшла ў дзiцячы пакой i сказала:
- Паспяшайся быць добрай дзяўчынкай зноў, Лота. Апранай свiтэр, i ты зможаш пайсцi па крамах са мной.
Лоце вельмi падабалася хадзiць па крамах. Але свiтэр, якi яна павiнна была апрануць, ляжаў у кошыку для непатрэбнай паперы. Нядзiўна, што Лота ўскрыкнула так, што мiсiс Берг у суседнiм доме схапiлася за галаву i здзiвiлася яшчэ больш.
- Ды што здарылася з табой сёння, Лота? - спытала мама.
-Нiчога, - адказала Лота. - Зусiм нiчога.
- Калi ты збiраешся паводзiць сябе так увесь дзень, я вымушана iсцi ў краму адна. Твой гарачы шакалад усё яшчэ на стале. Я вярнуся вельмi хутка.
Мама пайшла, а Лота села на падлогу i горка заплакала. Усё было зусiм не так, як ёй хацелася.
Нарэшце яна супакоiлася i пачала разважаць. Ёй, магчыма, прыйдзецца праседзець тут усё жыццё з-за свiтэра. Усе будуць хадзiць у крамы, у школу, на службу, ва ўсiх будзе шмат усяго цiкавага, вясёлага, а яна будзе сядзець адна, без адзежы, на падлозе з Бэмсi.
- Тады мы таксама пойдзем, - сказала Лота Бэмсi.
Вось гэта была iдэя! Аднойчы мама расказвала, што Брыджыт, служанка мiсiс Ларсан, паехала ад iх, таму што ёй было дрэнна ў Ларсанаў.
- А мне дрэнна ў Мартэнсанаў, - сказала Лота. - А Мартэнсанамi былi мама i тата, Джонас i Марыя... i сама Лота таксама.
- Мартэнсаны дрэнныя, - сказала Лота. - Тое, што мы пойдзем ад iх, будзе ўсiм добрым урокам. Мы павiнны паспяшацца, Бэмсi, пакуль мама не прыйшла дадому. Iнакш нiчога не атрымаецца.
Але будзе зусiм нецiкава, калi нiхто не прыкмецiць, што ты пайшоў. I Лоце захацелася, каб Мартэнсаны заўважылi яе знiкненне i каб iм стала дрэнна без яе. Яна ўзяла кавалак паперы, ручку i напiсала мацi запiску. Джонас навучыў яе, як трэба чытаць i пiсаць. Пiсаць было вельмi цяжка, але Лота старалася. Яна напiсала друкаванымi лiтарамi: 'Я пайшла. Паглядзiце ў кошык для непатрэбнай паперы'.
- Калi мама зазiрне ў кошык, яна зразумее, чаму мы пайшлi, - сказала яна Бэмсi.
Такiм чынам, Лота ўзяла Бэмсi i пайшла, апранутая ў тое ж самае, у чым была зранку: у майцы, штонiках, панчохах i чаравiках. Па дарозе яна зайшла ў кухню i выпiла свой гарачы шакалад. Яна ўзяла кавалачак хлеба з джэмам i з'ела яго, пакуль iшла да дзвярэй.
КУДЫ IДЗЕ ЛОТА?
'Гэта вельмi добра пайсцi куды-небудзь. Асаблiва калi ведаеш, куды пайсцi', - думала Лота. Але наконт гэтага ў яе не было нiякай iдэi.
Нарэшце яна вырашыла, што можна папрасiцца пажыць у мiсiс Берг. Лота перакiнула Бэмсi цераз плот памiж садам Мартэнсанаў i мiсiс Берг i ўзабралася на яго сама. Скоцi, сабака мiсiс Берг, забрахаў, калi ўбачыў iх, але ён анiколькi не напалохаў Лоту. Яна ўпэўнена падышла да дома мiсiс Берг i пастукала ў дзверы.
- Прывiтанне, - сказала яна. - Магу я тут жыць?
- Прывiтанне, Лота, - адказала мiсiс Берг, - а я думала, што ты жывеш дома, з татам i мамай.
- Так, але ж я iх пакiнула. Мне не падабаецца ў Мартэнсанаў.
- Тады я разумею, чаму ты пайшла ад iх. Але цi не здаецца табе, што трэба апрануць на сябе што- небудзь яшчэ?
- Я не ем i не апранаюся ў Мартэнсанаў, - сказала Лота i пайшла ў кухню.
Часам мiсiс Берг вяжа свiтэры, шапкi, пальчаткi i прадае iх людзям, якiя не могуць вязаць. Яна дастала з камоды цёплы свiтэр, каб Лота яго апранула. Калi Лота гэта зрабiла, атрымалася, што ён занадта доўгi для яе i вiсеў, нiбыта сукенка.
- Ну як? - спытала мiсiс Берг у Лоты.
- Цудоўна, - адказала тая. - Ён не шкрабаецца i не колецца.
- Ну i добра, - сказала мiсiс Берг.
- Так, гэта сапраўды добра, - пацвердзiла Лота i пачала азiрацца. - А дзе вы збiраецеся паставiць мой ложак?
- А вось гэта праблема, - адказала жанчына. - Ведаеш, Лота, мне здаецца, што ты не зможаш тут жыць: у мяне няма месца яшчэ для аднаго ложка.
- Але ж я павiнна недзе жыць, мiсiс Берг.
- Ты будзеш жыць адна.
- Дык у мяне няма дома, - засмуцiлася Лота.
- Ты зможаш зняць пакойчык пад дахам, - прапанавала мiсiс Берг.
У самым далёкiм кутку сада мiсiс Берг стаяў хлеў, дзе ляжалi газонакасiлка, граблi, рыдлёўка, два мяхi з
