I ў тое ж iмгненне ён ператварыўся ў мыш, якая забегала па падлозе. Толькi Кот яе ўбачыў, як адразу кiнуўся на яе i з'еў.
Тымчасам побач якраз праязджаў кароль. Ён заўважыў раскошны людаедаў замак i захацеў паглядзець яго зблiзу.
Кот пачуў грукат карэты, якая ехала па пад'ёмным мосце, выбег насустрач i сказаў каралю:
- Сардэчна запрашаем Вашу Вялiкасць у замак маркiза дэ Карабаса!
- Няўжо, пане маркiзе?! - крыкнуў кароль. - I гэты замак таксама ваш? Хiба можа быць штось прыгажэйшае за гэты двор i будынкi?! Калi дазволiце, хацелася б зiрнуць i на вашыя пакоi.
Маркiз падаў маладой прынцэсе руку, i следам за каралём, якi йшоў наперадзе, яны ўвайшлi ў вялiкую залу. Там стаяў стол з дзiвоснымi стравамi, прыгатаванымi Людаедам сваiм сябрам, якiя мелiся завiтаць да яго ў той самы дзень, але не адважылiся, ўбачыўшы, што ў замак прыехаў кароль.
Кароль быў зачараваны знатнасцю маркiза дэ Карабаса, а яго дачка ад кахання ледзь зусiм не страцiла розум. I вось, убачыўшы, што маркiз валодае такiм вялiкiм багаццем, кароль праглынуў пяць цi шэсць кубкаў запар i прамовiў:
- А цi не хочаце вы, пане маркiзе, быць мне зяцем?
З нiзкiм паклонам маркiз падзякаваў каралю за такi вялiкi гонар i таго ж дня ажанiўся з прынцэсай. А Кот зажыў вялiкiм панам i болей ужо не лавiў мышэй. Хiба што зрэдку - дзеля забавы.
Мараль
Якiя б нi былi выгоды
У тым, што ў спадчыну заўсёды
Сынам ад бацькi застаецца ўвесь пажытак,
Хай помняць маладыя людзi,
Што кемлiвасць заўсёды будзе
Каштоўнейшая за любы прыбытак.
Другая мараль
З таго, што малады млынар
Ад мiлае прынцэсы ў дар
Змог атрымаць i сэрца, i руку,
Зрабiць выснову досыць проста:
Пытаннi вопраткi i ўзросту
Ў каханнi маюць не маленькую вагу.
ЧАРАЎНIЦА
Жыла сабе раз удава, i былi ў яе дзве дачкi. Старэйшая i з характару, i з твару была вельмi падобная да мацi, - такая падобная, што людзi, убачыўшы iх разам, не маглi адрознiць, дзе адна, а дзе другая. Абедзве яны былi такiя агiдныя i такiя фанабэрыстыя, што жыць з iмi было немагчыма. А вось меншая дачка сваёй дабрынёй i сумленнасцю была чысты бацька. I апроч таго яна была такая прыгожая, што другой такой не было нiдзе ў свеце. Ды ўсё ж, вядома, падобнага да сябе любяць болей, i таму ўдава вельмi любiла старэйшую дачку i трываць не магла малодшай. Яна прымушала яе есцi толькi на кухнi i ўвесь час давала ёй якую-небудзь цяжкую працу.
Абавязкам беднай дзяўчыны было двойчы на дзень хадзiць па ваду аж за дзве вярсты ад дома, i кожны раз яна павiнна была прынесцi вялiзны збан, поўны да берагоў. I вось аднаго разу, калi яна была ля крынiцы, да яе падышла бедная кабета i папрасiла напiцца.
- Зараз, зараз, цётачка, - сказала прыгожая дзяўчына.
Яна хуценька спаласнула збан, налiла ў яго вады з найчысцейшага месца ў крынiцы i падала яго кабеце. Каб той зручней было пiць, дзяўчына ўвесь час яго падтрымлiвала. Напiўшыся, кабета сказала:
- Ты такая прыгожая, такая добрая i такая ветлiвая, што я хачу зрабiць табе падарунак (а гэта была чараўнiца, якая наўмысна абярнулася беднай сялянкай, каб пабачыць, якое сумленне ў гэтай дзяўчыны).
- Я вырашыла надзялiць цябе дарам, - сказала чараўнiца. - Дзякуючы яму пры кожным слове, якое ты вымавiш, з рота ў цябе будзе выпадаць кветка або каштоўны камень.
Неўзабаве дзяўчына вярнулася дадому. Мацi адразу накiнулася на яе сварыцца, што яна так доўга хадзiла па ваду.
- Калi ласка, мама, даруйце, што я так спазнiлася, - сказала бедная дзяўчына.
I пры гэтых словах з рота ў яе ўпалi дзве ружы, дзве перлiны i два вялiкiя дыяменты.
- Што такое? - крыкнула мацi, вельмi здзiвiўшыся. - Па-мойму, у яе з рота выпалi дзве перлiны i два дыяменты?! Адкуль гэта ў цябе, дачушка мая? (Гэта быў першы раз, калi яна назвала яе дачушкай.)
Бедная дзяўчына шчыра распавяла ёй пра ўсё, што з ёй здарылася, i насыпала пры гэтым безлiч дыяментаў.
- Вось табе маеш! - сказала мацi. - Трэба будзе паслаць туды i маю старэйшую. Чуеш, Фаншона? Пабач, што падае ў тваёй сястры з рота, калi яна гаворыць! Хочаш мець такi дар? Тады бяры збанок, ды схадзi па ваду да крынiцы, а калi якая-небудзь бедная кабета папросiць у цябе напiцца, налi ёй у збанок вады ды напаi.
- Яшчэ чаго! - груба адказала Фаншона. - Нiколi такога не будзе, каб я пайшла на крынiцу!
- А я кажу, што пойдзеш, - паўтарыла мацi, - i зараз жа.
Давялося такi старэйшай дачцэ iсцi, хоць яна ўвесь час незадаволена бурчала. А з сабой яна ўзяла найлепшы срэбраны збанок, якi быў у хаце. I вось, ледзь яна паспела падысцi да крынiцы, як убачыла, што з лесу выйшла раскошна апранутая панi. Гэта была тая самая чараўнiца, якая раней гутарыла з яе сястрой, а цяпер абярнулася прынцэсай, каб пабачыць, наколькi гэтая дзяўчына можа быць несумленная. Яна падышла да старэйшай сястры i папрасiла ў яе напiцца.
- Яшчэ чаго! - груба крыкнула чараўнiцы фанабэрыстая дзяўчына. - Што я сюды прыйшла вам ваду падаваць?! Цi вы думаеце, я прынесла гэты срэбраны збанок, каб вы з яго тут пiлi! Вось што я вам скажу: пiце проста з крынiцы, калi вам так хочацца.
- Вы вельмi няветлiвая, - адказала чараўнiца, але на твары ў яе не выявiлася нiякага гневу. - Ну што ж, калi вы такая грубая, я надзялю вас дарам: пры кожным слове, якое вы скажаце, з рота ў вас будзе выскокваць гадзiна цi рапуха.
Яшчэ здалёк заўважыўшы сваю любую дачушку, мацi закрычала:
- Ну што, дачушка мая?
- А нiчога, мая матухна.., - адказала грубiянка, i з рота ў яе выскачылi дзве рапухi i дзве гадзiны.
- О неба! - крыкнула мацi. - Што я бачу? Усё гэта з-за тваёй сястрыцы! Ну, яна ўжо мне заплацiць!
I яна пабегла па малодшую дачку, каб яе набiць. Але бедная дзяўчына ўцякла i схавалася ў лесе.
Там яе i спаткаў сын караля, якi вяртаўся з палявання. Ён заўважыў, якая яна прыгожая, i спытаўся, чаму яна тут адна i чаго плача.
- О, пане! - адказала дзяўчына. - Мацi выгнала мяне з хаты.
Убачыўшы, што з рота ў яе выпалi шэсць перлаў i столькi ж дыяментаў, сын караля вельмi здзiвiўся i спытаў, як у яе гэта выходзiць. I дзяўчына расказала гiсторыю, якая з ёй здарылася. Пачуўшы гэта, сын караля вельмi ў яе закахаўся i падумаў, што такi дар варты ўсяго, што могуць даць у пасаг за любой прынцэсай. Ён прывёз дзяўчыну ў палац да свайго бацькi-караля, i там яны пажанiлiся.
Што ж да яе сястры, дык тая хутка ўжо так усiм абрыдла, што родная мацi не вытрывала ды выгнала яе з хаты. Нябога доўга тулялася сям i там, але так i не знайшла нiкога, хто б яе прытулiў. Так яна i памерла адна ў нейкiм глухiм лясным закутку.
Мараль
Дыяменты i аздобы
Вабяць моцна ўсiх людзей,
Але ветлiвыя словы
Больш маюць сiлы i каштуюць даражэй.
Другая мараль
Няпроста дагаджаць усiм
I далiкатным быць заўсёды,
Ды ўрэшце ўсё вянчае ўзнагарода
Якраз тады, як пра яе не думаеш зусiм.
ПАПЯЛУШКА ЦI КРЫШТАЛЁВЫ ПАНТОФЛIК
Жыў сабе адзiн удавец, i вырашыў ён ажанiцца другi раз. Ды ўзяў сабе ў жонкi сама ганарыстую i сама фанабэрыстую кабету ў свеце. Ад першага мужа былi ў той кабеты дзве дачкi, i мелi яны такi самы дрэнны характар, як i iхняя мацi. А ў чалавека таксама была дачка, але характару добрага, ласкавага такога, што i параўнаць няма з чым. Яна пераняла яго ад мацi-нябожчыцы, найдабрэйшай жанчыны, якую толькi можна сабе ўявiць.
