Марсэль не вярнуўся. Ён не пазванiў, не даў па сабе знаку, i роўна а пятай гадзiне Жэрмэн вырашыла зрабiць яшчэ адзiн тэлефонны званок.
- Алё... Гэта ты, Iвэта?.. Спiш, бедная?.. Не злуйся на мяне... Ну, гэта я, Жэрмэн... Але... Хочаш выручыць мяне?.. Што ты кажаш?
Дзяўчына на другiм канцы лiнii прамармытала:
- Ну, што табе?..
Iвэта працавала разам з ёю. Гэта была мажная дзяўчына дваццацi васьмi гадоў, зусiм непрыгожая. Яна ведала сваю непрывабнасць i, адкiнуўшы ўсякую зайздрасць да панаднай Жэрмэн, патрапляла заставацца лепшай яе сяброўкай сама вясёлай i зычлiвай.
- Хуценька апранайся, няважна як. А каб хутчэй паспела, закажу табе таксi. Адразу ж едзь да мяне...
Сказаўшы: 'Ну, што табе?..' - Iвэта не выявiла нi здзiўлення, нi цiкаўнасцi. Праз чвэрць гадзiцы яна ўжо была ў Жэрмэн.
- Ты, мусiць, здзiўлена...
- Усякае бывае, цётка...
- Марсэля няма...
- Я i не сумнявалася. Калi б быў, ты б мяне не клiкала...
- Я табе пазней усё растлумачу... Не, скажу табе шчыра, я не змагу растлумачыць гэта, нават табе...
- Куды мне iсцi шукаць яго?.. Сказаць яму, што ты захварэла цi што стралялася?
- Гэта я выйду... Ты застанешся тут... Толькi слухай... Сядзi каля тэлефона... Пазвоняць - запiшы як след, што скажуць... Калi гэта будзе Марсэль, скажаш, хто ты... Ён цябе ведае... Скажы яшчэ, што я выйшла i хутка вярнуся... Калi ж ён прыйдзе, скажы тое самае... скажы, што я ўстрывожылася... i пайшла яго шукаць...
- Палова пятай, - заўважыла Iвэта. - I раздзявацца не варта... Можна легчы на канапу?..
- Вядома!
- Пiць у цябе нiчога няма?..
- Ёсць бутэлька каньяку ў насценнай шафе...
Праз хвiлiну-другую Жэрмэн ужо садзiлася ў таксi, якое прывезла сюды Iвэту i чакала дагэтуль новага клiента.
- У Жуанвiль... Уздоўж Марны... Я скажу, дзе спынiцца.
Яна супакоiлася, узяла сябе ў рукi. Чакаць яна ўжо больш не магла. Трэба было нешта рабiць.
Вулiцы былi пустыя, толькi некалькi грузавiкоў з гароднiнай праехалi на рынак.
Менш чым праз паўгадзiны таксi ўехала ў Жуанвiль. Трохi пазней Жэрмэн спынiла машыну каля вялiкай адзiнокай вiлы на беразе ракi.
- Чакайце мяне, калi ласка.
Яна пазванiла. Ведала, што не хутка адчыняць. Да таго як пачула першыя мяккiя крокi за дзвярыма, дакладней, перш чым, напружыўшы слых, угадала iх, званiць прыйшлося некалькi разоў. Цяпер чакала, пакуль гаспадар уважлiва разгледзiць яе праз вочка ў дзвярах. Нервавалася. Iшоў дождж. Яна была ўжо ўся мокрая.
- Гэта я, - сказала Жэрмэн. - Адчынi.
- Прынесла ж цябе халера! - прабурчаў за дзвярыма бацька.
Аднак адчынiў. Зачынiўшы за ёю дзверы, запалiў ярчэйшае святло i запрасiў дачку ў пыльную, няпаленую залу. Там было сыра, непрыбрана, пахла цвiллю.
- Не вярнуўся муж? - спытаў ён, хутаючыся ў халат, асцярожна сеў у старое крэсла.
- Калi б вярнуўся, мяне б тут не было.
Гэты вялiзны чалавек з гадамi стаў азызлы, твар у яго праз хваробу сасудаў пабарвовеў ледзь не да сiнявы, пад вачыма з'явiлiся страшэнныя мяшкi. Час ад часу ён дакранаўся рукою да распухлай ад падагры нагi.
Бацька глядзеў на дачку з цiкаўнасцю. Не без iронii, але i крыху задаволена.
- Ну, як жывеш?.. Не заязджаеш... Не варта задужа казырыцца... Калi я iншы раз думаю пра ўсё, што ты мне колiсь напляла...
- Пасля пра гэта... Я прыехала пагаварыць з табой сур'ёзна... Ты ведаеш Марсэля...
- Ты ж не лiчыш, мусiць, што я ведаю толькi аднаго Марсэля... Ты б хоць прозвiшча сказала, а не задавала загадак... Што з iм здарылася, га?.. У турму засадзiлi?
Яна не стала абурацца, толькi прашаптала:
- Не ведаю... Ён яшчэ не вярнуўся дамоў сёння ноччу... I я выпадкова знайшла ў яго ў кiшэнi аднаго з тваiх парсючкоў... Калi ён прыходзiў да цябе?
Бацька, якога ўсе ведалi як пана Франсуа, праводзiў на гэтай вялiзнай цаглянай вiле толькi ночы i выхадныя. У самым цэнтры Парыжа, каля сабора святой Мацi Ларэты, за два крокi ад залы мастацкiх выстаў Друо, у яго быў вялiкi салон антыкварыяту, якi больш выдаваў на краму старызнiка. У краме можна было знайсцi ўсё: старадаўнiя фатэлi, сакрэтнiкi, зжаўцелыя эстампы, карцiны - нiбыта арыгiналы, кiтайскiя забаўкi з нефрыту, вырабы са слановай косцi...
Там, таксама, як i на вiле, было пыльна, адусюль патыхала старызнаю, дый сам гаспадар крамы быў заўсёды ў пракаветным, завэдзганым гарнiтуры, якi проста вiсеў на iм, - локцi свецяцца, засалены каўнер ажно блiшчыць.
- Днi тры-чатыры назад, - адказаў ён.
У глыбiнi крамы можна было ўбачыць на палiцы некалькi бясхвостых парсючкоў, адзiн з якiх, знойдзены ў кiшэнi ў Марсэлевым палiто, так усхваляваў Жэрмэн. А ў падсобным памяшканнi гэтых парсючкоў была цэлая скрыня.
Калiсьцi iх было тысяча - падобных адзiн на адзiн як дзве кроплi вады. Адсутнасць звычнага скручанага хвосцiка, якi надае жывым парсючкам такi вясёлы выгляд, рабiла iх фарфоравых братоў вельмi прыкметнымi.
Некалькi гадоў таму ў краму прыйшоў комiваяжор i паказаў пану Франсуа адну такую забаўку.
'Гэта сапраўдны лiможскi фарфор, - растлумачыў ён. - Iх роўна тысяча абсалютна аднолькавых. Не буду расказваць пра тонкасць фарфору i колеру: самi бачыце. Гэта частка велiзарнага заказу... Партыя розных жывёлiн, на экспарт... Што здарылася, пра што думаў мастак, як так магло выйсцi, што на заводзе нiхто не прыкмецiў памылкi, не ведаю. Так цi iнакш, праца была выканана, калi ўрэшце нехта заўважыў, што парсючкi бясхвостыя... Ну, дык вось, пан Франсуа: бясхвостых iх нiхто не хоча купляць... Я аддаю вам усю партыю, тысячу штук... Колькi вы за яе дасце?..'
Гаспадар назваў смяхотную цану - i назаўтра ў яго былi поўныя скрынi гэтага дабра. За год ён прадаў толькi двух парсючкоў: кожны раз, калi паказваў забаўку клiенту, той круцiў галавою:
'Шкада як, што хвост адламаны...'
'Ён не адламаны - яго нiколi не было...'
Аднак патроху парсючкi знiкалi адзiн за адным з крамы. Больш таго, тыя клiенты, што забiралi iх, не прадавалi забаўкi зноў, не шукалi нiчога ў краме, толькi пыталiся, ледзь пераступiўшы парог:
'У вас ёсць фарфоравыя парсючкi?'
Пры гэтым адбывалася нешта зусiм дзiўнае. Калi клiент пытаўся пра цану, гаспадар думаў больш, чым звычайна, i называў амаль кожны раз iншую.
'Дваццаць два франкi...'
Або дваццаць адзiн цi дваццаць тры, радзей - менш за дваццаць. А iншы раз, напрыклад, i ўвогуле толькi адзiн франк.
Дваццаць два франкi - дваццаць дзве гадзiны, вось што гэта значыла. Дзесяць гадзiн вечара. Адзiн франк - гадзiна ночы. У гэты час пан Франсуа мусiў чакаць клiента ў сябе на вiле.
Такiм чынам, усе гэтыя людзi маглi прыходзiць да гаспадара ў краму, i нiхто чужы нi пра што не здагадваўся. Дый госцю, нават новаму, не трэба было нiчога расказваць: толькi ён пытаўся пра парсючкоў, як адразу ж рабiлася ясна, што прыслаў яго сюды свой чалавек, якi прадаў яму арыгiнальную забаўку, - i гаспадар назначаў клiенту час спаткання ў Жуанвiлi.
- Ён прынёс табе што-небудзь? - спытала Жэрмэн, утупiўшыся позiркам у бацьку.
- Гэты раз - не, - пацiраў той хворую нагу.
