Шитик Владимир
Агеньчык у цемры (на белорусском языке)
Уладзiмiр Шыцiк
Агеньчык у цемры
Можна было чакаць, што адбудзецца землятрус, навалiцца снежны буран, урэшце, выпадзе метэарытны дождж. Усё гэта магло здарыцца, хоць, як паказвалi даследаваннi, планета была старая i падобныя з'явы, у тым лiку метэарыты, для яе былi надзвычай рэдкiя. Але гэта?..
Скрут заплюшчыў вочы, каб адагнаць прывiд. Але калi ён адкрыў iх, то ў начной цемры, якраз пад яркай блакiтнай кропкай Сiрыуса, што вiсеў над самым небасхiлам, свяцiўся чырванаваты агеньчык.
Нiбы каб падражнiць Скрута, ён блiснуў раз, другi, трэцi i згас. Скрут прастаяў, напэўна, цэлую гадзiну, чакаючы, цi не з'явiцца гэта чырвоная кропка зноў. Аднак цемра нiбы яшчэ больш пагусцела, i ён вобмацкам, не адважваючыся чамусьцi запалiць лiхтар, сабраў некалькi камянёў i склаў iх у грудок, каб заўтра, калi развiднее, знайсцi гэта месца.
На планеце зусiм не было жыцця. Нават калi б упаў метэарыт, яму не было тут што падпалiць - каменне i пясок не гараць.
Скрут iмклiва павярнуўся ўсiм корпусам, азiрнуўся. Ззаду была тая ж цёмная i сiняя ноч. Над галавой па-ранейшаму блiшчалi спакойныя, нерухомыя зоркi. Скрут уздыхнуў, сцяў зубы i, стараючыся не прыспешваць хады, пайшоў унiз, дзе ля падножжа ўзгорка стаяў яго ўсюдыход.
Агнi ўсюдыхода крыху супакоiлi. Скрут сеў, паклаў рукi на пульт. Ён ужо хацеў быў аддаць каманду электроннаму вадзiцелю, як раптам, зусiм неспадзявана для сябе, выключыў асвятленне кабiны. Навокал, аднак, нiкога не было. Нiхто не стаяў побач i не свiдраваў яму патылiцу крыважэрным позiркам. Скрут нахмурыўся, пусцiў усюдыход. Але i аддалiўшыся ад таго месца, не ўключыў святла. I ўсю дарогу не мог пазбавiцца ад пачуцця, быццам нехта нябачны плыве побач.
Вярнуўшыся, Скрут расказаў усё Балашу. Той уздыхнуў. Адзiнота, адарванасць ад Зямлi, ад усяго жывога маглi выклiкаць i больш моцныя галюцынацыi. А для Скрута гэта была першая экспедыцыя. I Балаш абыякава сказаў:
- Аптычны падман...
Скрут не стаў пярэчыць. Ва ўтульным салоне, у прывычных абставiнах яму цяпер i самому пачало здавацца, што ён, вiдаць, памылiўся. Але пазней раптам устрывожыла думка: а калi памылкi не было?
- Схадзi, паглядзi яшчэ, - дазволiў Балаш. Убачыўшы, як Скрут перасмыкнуў плячамi, дадаў: - Разам пойдзем.
На другi дзень грудок, што склаў Скрут, яны знайшлi лёгка. Адсюль, з самага верху ўзгорка, было вiдаць далёка. Мясцовасць была гарыстая. I ў тым напрамку, дзе ўначы вiсеў Сiрыус, як ставала вока, таксама цягнулiся скалы, абрывiстыя, голыя.
- Туды не дабрацца, - Балаш сказаў гэта мякка, спачувальна. Ён усё яшчэ думаў, што Скруту гэта прымроiлася, i не хацеў яго расчароўваць.
- Давай пусцiм ракету, хай сфатаграфуе той раён. А потым паглядзiм здымкi. Балаш усмiхнуўся:
- Рабi...
Праз некаторы час робат даставiў плёнку на ўзгорак. Касманаўты ўважлiва прагледзелi яе. Нiчога адметнага - той жа каменны хаос.
- Пачакаем дацямна, - пашкадаваў таварыша Балаш. - Хаця яму зусiм неабавязкова блiскаць зноў.
Агеньчык успыхнуў у той жа час, як i ўчора. Некалькi секунд ён гарэў роўна, потым мiргнуў - раз, другi, трэцi, быццам нехта падаваў нейкi ўмоўны сiгнал, i знiк, як растварыўся, у чорнай прасторы. Яны зноў не паспелi зафiксаваць яго прыборамi, удакладнiць напрамак - надта неверагодным уявiлася яго iснаванне. Яны проста ўпэўнiлiся, што ён ёсць.
Збянтэжаны Балаш толькi чмыхнуў. А Скрут, не тоячыся, паскардзiўся:
- Мне страшна, Павел...
- Баяцца нам няма чаго, - адказаў заклапочаны Балаш, але i сам адчуў сябе нiякавата. - Хутчэй за ўсё гэта нейкi мiнерал.
Ва ўсiх касмiчных даведнiках планета значылася як пазбаўленая жыцця. Iх даследаваннi, назiраннi таксама пацвердзiлi гэта. I раптам, калi тэрмiн iх знаходжання тут падыходзiць да канца, планета вырашыла падкiнуць загадку...
- Заўтра пайду ў горы, - пасля доўгага роздуму прамовiў Скрут.
Балаш не адказаў. Ён адчуў за гэтымi словамi маленькую перамогу Скрута над сабой - яму ж бачылася ва ўсiм гэтым нешта невытлумачальнае i таму страшнае. Балаш разумеў, што няўпэўненасць Скрута ў сваiх сiлах, у сабе, магчыма, iдзе ад вялiзнай нервовай напружанасцi, перажытай за апошнiя гады. У экспедыцыi Скрут быў не самы маладзейшы. Аднак, вiдаць, справа не ва ўзросце. Iншыя больш мужна пераносiлi нягоды i час працяглага вандравання. А Скрут - чалавек занадта ўражлiвы, схiльны да захапленняў, актыўнай дзейнасцi - неўзабаве пасля старту пачаў пакутаваць ад аднастайнасцi. Ён не захацеў, каб яго паклалi ў анабiёзную камеру, - лiчыў недаравальным патрацiць марна хоць часцiнку свайго жыцця. Але не знайшоў сябе i ў вахценнай камандзе. Праўда, паскардзiцца на тое, як ён выконвае свае абавязкi, сябры не маглi. Проста яны заўважылi, што яшчэ зусiм нядаўна няўрымслiвы, неспакойны Скрут зрабiўся надта флегматычны. Вiдаць, прастора аказала адмоўны ўплыў на яго больш, чым на астатнiх.
Калi надышоў час першай разведвальнай вылазкi, таварышы адразу прапанавалi паслаць у яе Скрута. А ў напарнiкi яму далi вопытнага Балаша.
На першым часе здавалася, што да Скрута вярнуўся ранейшы стан. Але рэцыдывы касмiчнай хваробы засталiся. Балаш даўно не помнiў, каб вось так, сутыкнуўшыся з невядомым, нават пагрозлiвым, касманаўты выказвалi боязь. Звычайна было наадварот. Небяспека мабiлiзоўвала душэўныя сiлы, прымушала дзейнiчаць. Праўда, i Скрут не хаваўся, нават баючыся. Аднак тут, вiдаць, справа ў тым, што ён хоча знайсцi сябе i таму не хавае сваiх пачуццяў ад таварыша. I, можа, знойдзе, калi адпусцiць яго на пошукi агеньчыка. Хай пераканаецца, што гэта хоць i не вядомая пакуль, але ўсяго толькi якая-небудзь звычайная з'ява прыроды.
Балаш ужо быў гатовы адказаць на словы Скрута згодай, аднак перадумаў. У яго не было ўпэўненасцi ў тым, што той агеньчык можна знайсцi. Хутчэй за ўсё тут вiнаваты якi-небудзь крышталь. У пэўны час на яго трапляе зорнае святло, i тады ён пачынае палымнець у начной цемры. Удзень яго, зразумела, не заўважыш.
Гэта прынясе Скруту расчараванне, пакiне адчуванне, што iснуе нешта неразгаданае, разгадаць якое ў яго не стала ўмення. I, магчыма, праз усё жыццё ён пранясе ў сабе пачуццё вiны, што мог, але не адкрыў для людзей адну з загадак прыроды. Балаш уздыхнуў i сказаў:
- У нас вельмi мала часу.
Балаш не хлусiў. Праз двое сутак надыходзiў найлепшы момант для старту. Толькi ў гэтым выпадку яны здолеюць сустрэцца з экспедыцыяй у вызначаным пункце прасторы. Любое спазненне прывядзе да таго, што прыйдзецца даганяць зоркалёт, а гэта значыць, давядзецца тармазiць, змяняць курс i зноў разганяцца, што не выключае iншых непрадбачаных непрыемнасцей. Здарылася ж у iх вось тут вымушаная пасадка, калi раптам невядома чаму паскорыўся рэжым работы рухавiкоў. Сiлавое поле планеты яшчэ будуць вывучаць, з гэтага боку некаторыя даследаваннi, якiя яны правялi, прынясуць карысць. Але зараз галоўнае для iх - вярнуцца назад.
- У нас два днi, дзве ночы i яшчэ некалькi гадзiн, - удакладнiў Скрут.
I гэта была праўда. Нейкi час яны сапраўды мелi, i не было патрэбы, каб Скрут абавязкова знаходзiўся гэтыя днi на караблi. Падумаўшы, Балаш амаль здаўся.
- Пагаворым ранiцай, - паабяцаў ён. Свiтанне прыйшло пахмурнае. Шалёны вецер нёс аднекуль з поўдня хмары дробнага пяску. У гэтай рухомай шэрай мешанiне было гэтак жа цяжка арыентавацца, як i ў тумане.
- Можа, пачакаем пагоды? - сказаў Балаш.
- У нас толькi два днi, адна ноч i яшчэ некалькi гадзiн, - паўтарыў свае словы Скрут.
Балаш усмiхнуўся i дазволiў выязджаць. Урэшце, лакатары бачаць i ў больш шчыльным асяроддзi.
Аднак нi Скрут, нi Балаш не ўлiчылi адну акалiчнасць - у гарах, дзе трэба было шукаць агеньчык, давялося хадзiць пешшу, пакiнуўшы ўсе прыборы ў кабiне ўсюдыхода. Скрут вярнуўся нi з чым.
Пад вечар вецер сцiх. Асеў пясок. На пацямнелым небе заблiшчалi зоркi.
- Не бядуй, - суцяшаў Балаш таварыша, - сёння мы яго абавязкова зловiм.
