Сибото): «Voluit autem suam resurrectionem primo omnium manifestare ei que peccatrixextiterat ut daret intelligi quia passum est et resurrexit pro peccatoribus». MS BAV Vat. лат. 6005, след. 113 правая. О Сибото см. Scriptores, т. 3 (1980 г.), с. 338–340. Убертино да Касале: Nunc etiam ad nunciandum sue resurrectionis gloriam ipsismet dilectis discipulis magdalenam quondam peccatricem elegit, Arbor vitae, кн. 4, гл. 29, страницы не пронумерованы. Ср. Убертино: «Quante enim pietatis fuit: & consolationis ad peccatores devotos: quod primo apparere voluit magdalene. Et ut huius pietatis exprimeretur affectio… Vide quia qui propter peccatores mortuus est: peccatoribus sue resurrectionis gloriam conquisivit. Unde & huic principali peccatrici primo apparuit», там же. Об Убертино см. Fredegard Callaey L’idealisme francscain spirituel au XIVe siecle. Etude sur Ubertin de Casale (Louvain: Bureau du Recueil, 1911).
В 1-й главе я рассматриваю существовавшую на Востоке в период поздней античности традицию, согласно которой Иисус Христос сначала предстал перед Богородицей.
В De quatuor virtutibus quae fuerunt in Beata Maria ejusque sublimitate, PL 159, c. 582.
Sermo 88, Quaresimale Fiorentino 1305–1306, под ред. Карло Делькорно (Florence: Sansoni, 1974 г.), с. 420.
«Quintus est quia post resurrectionem suam primo Magdalena apparuit; videlicet post apparitionem matris de cuius apparitionem evangelie tacent». MS Antoniana 490, f. 102r. Бернардино да Сиена об этом же говорит в Giorno di Pasqua in Prediche della settimana santa. Firenze 1425, под ред. Марко Бартоли (Milan: Figlie di San Paolo, 1995), c. 242.
«Primo per auctorictatem. Sedulius enim magnus & antiquus doctor ecclesiae, agens de Christi apparitione dicit… Secundo per ecclesiae romanae antiquam & probatam consuetudinem. Summus enim pontifex ad S. Mariam maiorem in die Pasche primam stationem celebrat, per hoc inveniens ad beatam Mariam primam factam fuisse apparitionem. Tertio per quandam moralem rationem. Deus enim praecepit. Honora patrem & matrem. Sed si esset aliquis filius in ultra marinis partibus constitutus, de quo mater intellexisset quod mortuus accederet, iste bonus filius non esset, nec matrem honorasset. Sic etiam Christus matrem non multum honorasse videretur, si prius alios de sua resurrectione laetificasset, & tandem matri desolate apparuisset». Sermones Quadragesimales eximii Doctoris, Fratris Iacobi de Voragine, Ordinis Praedicatorum, quondam Archiepiscopi lanuensis (Venice: lohannes Baptista Somaschus, 1571), 209. О Иакове Варагинском см. Ernest С. Richardson Materials for a Life of Jacopo da Varagine (New York: H.W. Wilson, 1935).
Bartolomeo Cavalca Vite de’santi padri, под ред. Бартоломео Сорио и А. Рагели (Milan: l’Ufficio Generale di Commissioni, n.d.), 383. Существует неоконченный перевод на английский язык, приписываемый Псевдо- Кавалке: The Life of Saint Maria Magdalen translated from Italian of an unknown fourteenth century writer, перев. Валентины Xompu (London: John Lane, The Bodley Head, 1904), 283– 286. Я указываю его под названием The Life. Во вступлении Вернон Ли высказывает предположение, что автором данного текста является францисканский монах; весьма спорное, на мой взгляд, заявление. Мне больше по душе точка зрения Карло Делькорно, который приписывает подобный vitae Кавалке или, по крайней мере, его «bottega (школе)». См. его Кавалка, Доменико в DBI22 (1979), 577–586.
В Meditations on the Life of Christ (Размышлениях о жизни Христа) рассказывается о трогательной встрече матери и сына, во время которой Дева Мария ощупывает сыновние раны и мучительно вопрошает, не причиняют ли они ему страдание. После задушевной беседы Иисус просит разрешения утешить убитую горем Магдалину. «Мой благословенный сын, иди с миром и утешь ее, — говорит Богородица, — ибо она тебя безмерно любит и горюет… при мысли о твоей смерти; а затем не забудь вернуться ко мне», — и, обняв, она отпускает его». Meditations, 362.
«Credendum est enim quod resurgens christus primo ei apparavit licet scriptura hoc taceat». Sermo 255, в Opus postillarum et sermonum Iordani de tempore (Strasbourg, 1483), страницы не пронумерованы.
Corona Francescana приписывают Джованни да Капистрано. См. Chronica Fratris Nicolai Glassberger, O.F.M., obs. в Analecta Franciscana 2 (1887): 34 и Leone Bracaloni O.F.M. Origine, evoluzione ed affermazione della Corona Francescana Mariana, Studi Francescani (1932): 274. Францисканская молитва была одной из традиций, призванной объяснить заявление Павла Иоанна II, сделанного им в 1994 году на второй день Пасхи, когда он потряс тысячи паломников, собравшихся на площади Святого Петра, сказав: «Даже если Евангелия ничего не говорят об этом, есть уверенность в том, что первое явление [воскресшего Христа] было Богородице». Это заявление, очевидно, вызвало такое волнение среди верующих, что Папе Римскому пришлось на очередном публичном