Тасболат ?ндемей ?за? отырды. ?лден уа?ытта барып:
— Жарайды, ендеше, біз де к?шпейміз, — деді.
Оны? даусынан ?зіні? же?ілденіп ?ал?аны бай?алды. Кім ата мекен жерін таста?ысы келеді. Оны? ?стіне ?о?ан ханыны? ?оластына барып, к?гере ?оюына Тасболат к?м?нді еді…
— Ал бізді? жерімізге ш?ршіт келе жатса, Абылай бізге ж?рдем ?олын соза ма? — деді Тасболат Б??ардан к?зін алмай.
— Б?дан былай исі ?аза? Абылайды? туы астына жиналуы керек, — деді Б??ар жырау. — Абылай ?ол астында?ы елін ?ор?ау?а тиіс. Ол ?ор?амаса Б?генбай, Жабай, Сары-сынды батырлар бар. Солар ?ор?айды… Б?л арада сендер ?зірге ?аза? жеріні? барлаушылары болып ?ала т?расы?дар.
Б??ар бір ?онып, ерте?інде еліне аттанды. Тасболат оны? со?ынан ?за? ?арап т?рды. Жырау с?зін ой?а салды. «Исі ?аза? Абылай туыны? астына жиналуы керек» деп ?айталады ол ішінен. Ж?рт Б??ар жырауды Абылайды? тіл мен к?мейі деуші еді, сол есіне т?сті.
ІІІ
К?кейтесті арманына жеткен Абылайды? к??ілі ай-жай еді… И?, Телік?лді? жа?асына жинал?ан ?ш ж?зді? «игі жа?сылары» оны «?лкен Орда» ханы етіп а? кигізге к?терген. Рас, б?л жиын?а ?лы ж?з бен Кіші ж?зді? к?п руларыны? басты адамдары келмей ?алды. Келмесе, ?зі білсін! Абылай?а ?азір оны? ?андай ма?ызы бар? Б?гін келмегені, ерте? келеді. Б?гін к?нбегені, ерте? к?неді. К?нбегенін ат ??йры?ына байлап, а? сойылды? астына алады!
Ал ?азір айбарынан сескеніп тізе б?ккен ?алы? ел! «Ханны? ?а?арынан са?та!» деп жалбарын?ан ру басшылары…
Міне, б?гін, Абылай?а осындай кіріптар бол?анны? бірі — ?о?ырат?а жататын Божбан руы. Т?ркістан у?лиетін жайлайтын б?л руды? басшы адамдары жеріні? жа?ынды?ын пайдаланып, ?о?ан билерімен тіл табысып, Абылай ?оластынан шы?па? бол?ан. Са???ла?тары ар?ылы б?ны біліп ?ал?ан хан, тал т?сте Божбан ауылдарын шауып, басты адамдарын т?т?ын?а ал?ан.
Далбасала?ан ауыл а?са?алдары ?айтсек Абылайды? к??ілін жібітеміз деп, бар мал-м?лкін алдына ?кеп тартып, ?ойнына е? с?лу ?ызын салды.
Хан ?азір осы жас ?ызбен о?аша тігілген а? ордада жатыр… ?о?ырат етекті ел. ?лы-?ызы ?лген- тірілгеніне ?арамайтын намыс?ой келеді. С?йтсе де ?ыз же?гелеріні? «Ханны? к??ілін таба білсе?, елімізді? ба?ы жан?аны, а?алары?ны? ажалдан аман ?ал?аны» деген с?зінен шы?а алма?ан. Жігіттерді? анда-санда ?алжы?дап, а? т?сіндегі тастай ?атты ?ос анарына ?олы тигені болмаса, п?к денесін ?лі тірі жан?а сипатып к?рмеген жас с?лу с?ттей адал абыройын хан?а олжа етіп, елін апаттан, екі а?асын ажалдан алып ?алма? бол?ан. Ол ?яттан екі беті оттай жанып, ж?регі тор?а т?скен тор?айдай діріл ?а?ып, жарылып кетуге дайын т?рса да, ханны? ы??айына к?не берді, денесіне хан салма?ы ?атты батса да, асау мінез к?рсетпеуге тырыс?ан.
Ал б?л кезде Абылай жарлы?ын орындау?а Божбан руыны? бас к?терген адамдарын хан н?керлері алып келген. Оларды? ішінде осы ?ызды? екі а?асы да бар. ?ыз ??ша?ында л?ззат?а кенелген Абылайды? ойына кенет осы екі батырды ?лтіру туралы берген б?йры?ы т?сіп кетті. Абылай езу тартты: «Жо? бір ?ызды? ?ызы?ы ?шін, ол б?йры?ын б?збайды, кімде-кім б??ан ?арсы т?рса осылай ?леді!» К?п кешікпей ол, б?кенні? етіне тойып алып, маужырап ?й?ы?а кеткен жолбарыстай, т?ла бойын бір ра?ат тынышты? билеп, к?зі іліне берді.
Абылайды? ?асында ??ты ?ашып ?н-т?нсіз жат?ан ?ыз кенет:
— Хан ием, бауырларымны? к?н?сін кеше к?рі?із… — деді жас?а булы?ып.
— К?рерміз… — деді Абылай ?й?ылы-ояу.
?ос батырды ?лім жазасына б?йыр?аны та?ы есіне т?сті. «О?асы жо?… к?ні ерте?-а? екі а?аларыны? мені? ?олымнан ?лгенін ?мытады. Тек хан ?ойнында жат?аны ?ана есінде ?алады».
Абылай ?айтадан к?зін ж?мды. Біра? д?л осы с?тте:
— Аттан! Аттан! — деген ай?ай шы?ты. Кенет ?ыр?аны бауырлай шап?ан аттарды? д?бірлері естілді. Тыны? т?ндегі о?ыс дауыстар ??ла??а ?андай ??быжы? боп жетеді, онсыз да елегізіп жат?ан ауыл, ?рпиісе т?сектерінен атып т?рды. ?стеріне жырт?ыш ??с келіп ?ал?ан балапандай, бала-ша?а к?здерін тырналай ашып, у-шу боп жылай баста?ан.
Ауыл сыртында да, орда сыртында да, анау-мынау жаудан са?тап ?алар ?ал?аны бар екенін білсе де, Абылай да орнынан ?шып т?рды. Та?а ?бігері кетіп саспаса да ?немі жо? жерден пайда болар со?ыс?а ?йренген ?детпен жылдам киіне бастады. Ша?ыра?тан т?скен ай с?улесіне шомылып, на?ыз бір т?нгі періштедей ?ола? шашы жерге т?сіп не істерін білмей, ?й ортасында т?р?ан жас с?лу?а с??тана та?ы бір ?арады да:
— Ма?ан арнал?ан ?тініші? болса, к?ндіз айтарсы?, — деді де адуындай басып, к?міс сапты ?ылышын с?йрете а?боз ?йден шы?ып кетті.
— «Аттан» сал?ан кімдер? ?айда?ы жау? — деді ол орда алдында т?р?ан топ жігітке. К?зет басты?ы бая?ы Батыр Баянны? с?йегін алып шы??ан ?ара с?р жігіт, ?азір а? т?се баста?ан ?ою келте са?алын бір сипады да:
— ?зір белгісіз, хан ием, — деді с?л ал?а шы?ып, — «Аттан» сал?ан жігіттерді ауыл сыртында?ы к?зет то?тат?ан т?різді. Д?у де болса, мына келе жат?ан солар-а? шы?ар.
Дабырласа с?йлескен бір топ жігіт орда т?сына келіп те ?алды. К?зетшілер жанында т?р?ан Абылайды к?ріп, ?зын сары шабарман иіліп с?лем берді.
— Алдияр та?сыр, жаман хабармен келіп т?рмыз, — деді.
— ?андай хабар? Айт!
— Орта ж?з бен Кіші ж?зді? ?скерлерін елдеріне ?айтарып жібергені?ізді естіп, ?о?ан ханы ?лім ат?а ?оныпты. ?о?ан, ?ндижан, Маргелан, Наман?ан бойын ?ойып, Ташкент ма?ында?ы кешегі ?зі?ізді жа?та?ан Шаныш?ылы мен ?а?лы тайпалары тайлы-тайла?ына дейін ?алмай, солар?а еріп келеді.
— ?анша найзасы бар?
— Алпыс мы?нан асар…
Телік?лді? жа?асында ?аза? еліне хан сайлан?аннан кейін ?ш ж?зді? елу мы?нан астам ?скерін бастап Абылай ?о?ан?а ?арсы жоры??а аттан?ан. Он к?н жан аяспас ?рыстан кейін Н?рбота биді? баласы ?о?ан ?міршісі ?лім ханны? ?скерін к?йрете же?ген. «А?табан ш?бырындыдан» бастап, кеше ?ана ?ытай бо?дыхандарымен со?ыс?ан аласапыран кездерде ?о?ан ханды?ына ?арап кеткен ?аза? руларын бостан еткен. Осы жоры?ты? н?тижесінде Сырдария бойында?ы Т?ркістан, Сайрам, Шымкент, та?ы бас?а ?алалар ?айтадан ?аза?тарды? ?олына ?ткен. Ташкент алым-салы? т?леп т?ру?а м?жб?р бол?ан. Б?нымен ?атар б?рын Ташкент хакіміне зекет, гараж т?леп т?ратын Шу мен Талас ?зендеріні? бойында?ы ж?не ?аратау ?ойнауында?ы ?о?ырат, Дулат, Жалайыр, Суан рулары алым-салы?тан м?лдем босатыл?ан. Ал Ташкент пен ?ндижанны? аралы?ында к?шіп ж?ретін ?лы ж?зді? Шаныш?ылы, ?а?лы рулары к?птен бері сол араларды жайлайтынды?тарынан ?з ?оныстарында, Ташкент ??шбегіні? ?арама?ында ?ал?ан. ?йткенмен, Абылайды? ?амшысы батып кеткен б?л елдерді? арасында ?аза? ханына деген наразылы? та басыла ?ойма?ан. Сондай наразылы?ты? бірін Абылай кеше ?ана осы арада ?ан-жоса етіп бас?ан.
А?ыры ?зіне тиімді бітімге ?олы жеткен Абылай «енді ?рыс жо?, ел іргесі ?оныс тапты», деп ?скеріні? негізгі жауынгер к?ші бол?ан Орта ж?з жаса?ы мен Кіші ж?зден келген ?олды тегіс елдеріне — Ар?а мен Жайы??а ?айтарып жіберген. Абылайды? ?асында ханны? ?з гвардиясы есепті мы? ?аралы т?ле?гіт пен Дулат, Жалайыр, Албан, Суан руларынан ??рал?ан бір сан?а жуы? ?скерлері ?ана ?ал?ан.
«?лкен Орда» ханыны? тек ?з ?скерімен ?ал?анын білген ж?не ?лы ж?зді? жігіттері Абылай жа?ына м?лдем шы?а ?оймас деп ?міттенген ?о?анны? жас ханы ?лім дереу бас к?терген. Ташкентті алып, содан кейін Т?ркістанды да ?зіне ?аратпа? боп жоры??а шы??ан.
Жа?атай ?лысына ?ара?ан ?ш ж?з жылдан бері Жетісу ??іріне жан бастырмай келген, ерлігі б?кіл Шы?ыс еліне аян Дулат, Жалайыр ?а?лы, Ша- ныш?ылы, Албан, Беста?балы руларын да Абылай ?зімен бір болады деп ойла?ан. Сыр бойын ?о?ырат, ?ыпша?, Табындар ?андай ?ор?аса, ?лы ж?зді? жігіттері де ?з ата мекен жерін сондай ?ор?айды деп сенген. Ал кенет ?а?лы мен Шаныш?ылы руларыны? ?о?анды?тарды? аз?ыр?анына ергені, о?ан ?о?ыратты? да делебесі ?оза баста?аны ханды ?атты ренжітті.
Ташкент т?лейтін алым-салы?ты ?о?ан ханы сол ма?да?ы ?а?лы мен Шаныш?ылыны? мойнына сал?ан. Ж?не Ташкент ??шбегі ?з тарапынан б?л елдерге зекет, гараж м?лшерін к?бейткен. Ж?рт?а осыны?
