предмету спора, так и связанных со [взаимными] обидами), которые показывают, что в их знаниях многое [было привнесено] человеческой слабостью, из-за которой они утверждали то, что не должны были бы утверждать. Но ясно, что они делали это не на основании точного знания; следовательно, [на основании] кажущегося и выносили заключения в соответствии с ним.
Caeterum non solum ex huius mortalitatis imperfectione multa reprobant, quibus nos non oportet obstinate inhaerere, immo magis ad eorum honores pie et reverenter interpretari secundum leges veritatis; multa etiam et maxima neglexerunt ex causis certis. Una est, quia non fuerunt translata in linguam latinam, nec ab aliquo Latinorum composita, et ideo non fuit mirum si illorum non aestimabant valorem. Platonis enim libros doctores omnes assumebant in manibus, quia translati fuerunt; sed libri Aristotelis non fuerunt tunc temporis translati. Nam Augustinus fuit primus translator Aristotelis et expositor, sed in minimo et in primo libellorum suorum, videlicet in [De] praedicamentis, nec fuit philosophia Aristotelis tunc temporis Graecis philosophis nota, nec Arabicis, sicut prius tactum est. Et ideo sancti, sicut et alii, neglexerunt philosophiam Aristotelis, laudabant Platonem. Et quia intellexerunt quod Aristoteles persecutus est sententias Platonicas, Aristotelem in multis reprobant, et dicunt rationem haereses congregasse; sicut Augustinus dicit in libro De civitate Dei ipsum, adhuc magistro suo Platone vivente, multos in suam haeresim congregasse. Sed tamen omnium philosophantium testimonio Plato nullam comparationem respectu Aristotelis noscitur habuisse. Si igitur sancti philosophiam eius vidissent, pro certo ea usi essent, et altius extulissent, quia veritatem non negassent manifestam, nec maxima pro minimis declinassent Nam Augustinus ipse transtulit librum Praedicamentorum de Graeco in Latinum pro filio suo, et exposuit diligenter, plus laudans Aristotelem de hoc nihilo, quam nos pro magna parte suae sapientiae. Quoniam in principio dicit. 'Cum omnis scientia et disciplina non nisi oratione tractetur, nullus tamen, о fili mi, in quovis genere pollens inventus est, qui de ipsius orationis vellet origine principiove tractare: idcirco miranda est Aristotelis diligentia, qui disserendi de omnibus cupidus ab ipsius coepit examine, quam sciret et praetermissam a multis et omnibus necessariam'. Eet in fine dicit: 'Haec sunt, fili carissime, quae iugi labore assecuti ad utilitatem tuam de Graeco in Latinum vertimus, scilicet, ut ex his quoque bonam frugem studii a nobis suscipias'. Et Alcuinus de expositoribus sacrae scripturae unus, et magister Caroli Magni, illam translationem Augustini De praedicamentis mire laudavit, et metrico prologo decoravit in his verbis:
Глава XIII
Кроме того, святые отвергали многое не только в силу несовершенства, присущего всем смертным (и нам не стоит упорно следовать за ними в этом, а скорее напротив, благочестиво и почтительно толковать их слова согласно законам истины к их вящей чести), но отрицали многое и на основании определенных причин. Одна из них заключается в том, что [многие философские книги] не были переведены на латынь и никем из латинян не написаны, поэтому неудивительно, если святые не понимали их ценности. Все учители имели на руках книги Платона, поскольку они были переведены, а книги Аристотеля к тому времени переведены не были. Ибо Августин был первым переводчиком и толкователем Аристотеля, но это относится только к самому первому и самому незначительному из его малых сочинений, а именно, к
Continet iste decern naturae verba libellus.
Quae iam verba tenent rerum ratione stupenda
Omne quod in nostrum poterit decurrere sensum;
Qui legit, ingenium veterum mirabile laudet,
Atque suum studeat tali exercere labore.
Nunc Augustino placuit transferre magistro
De veterum gazis Graecorum clave Latina.
Quem tibi, Rex magne, Sophiae sectator, amator,
Munere qui tali gaudes, modo mitto legendum.
Эта книжица содержит десять глаголов природы.
Так вот, эти глаголы связывают в поразительной теории
вещей все, что может стать доступным нашему чувству.
Тот, кто читает ее, пусть славит удивительный гений древних
И свой старается упражнять с немалым усердием,
отмечая отведенное время жизни достойными свершениями.
Переложить эту книгу из сокровищниц древних греков
в латинском ключе пожелал учитель Августин;
тебе, царь, великий приверженец и любитель мудрости,
кто рад такому подарку, не медля преподношу ее для чтения.[101]
Boethius quidem fuit longe post sanctos doctores, qui primus incepit libros Aristotelis plurea transferre. Et ipse aliqua logicalia et pauca de aliis transtulit in Latinum. Nec adhuc medietatem, nec partem meliorem habemus. Nam Aristoteles quidem fuit diu ignotus et philosophantibus, nedumaliis, etvulgo Latinorum. Caeterum sanctigrammaticalia logicalia et rhetorica, et communia metaphysicae multum efferunt, et abudanter in sacris utuntur. Unde Augustinus in libro De doctrina Christiana, II, III, IV, docet ista applicari ad divina et in aliis locis: nec non et sancti caeteri idem volunt. Sed de aliis parum et raro loquuntur, imo multum negligunt et negligi edocent aliquando, sicut per Ambrosium patet Super epistolam ad Colossenses, et per Hieronymum Super illam [ epistolam] ad Titum, et per Rabanum De pressuris ecclesiasticis, ac etiam in locis aliis pluribus.
Боэций же, который жил значительно позже святых учителей, первым перевел несколько книг Аристотеля. И он перевел на латынь некоторые сочинения по логике и немного из других [сочинений]. И мы все еще не имеем [переведенными] и половины, и даже лучшей части. Ведь Аристотель долго не был известен и философам, и латинянам в целом. Кроме того, святые часто хвалили и обильно использовали в священных науках грамматику, логику, риторику и основы метафизики. Поэтому Августин в книге
Sed constat omnibus philosophantibus et theologis scientias has nullius valoris esse respectu caeterarum nec alicuius dignitatis. Constat omnibus si sancti habuissent usum srientiarum philosophiae magnarum, nunquam
