salutaris, est plena caecitate et ad fmalem inferni deducit caliginem: propter quod multi sapientes famosi damnati sunt, quia veram sapientiam non habuerunt, sed apparentem et falsam, unde se aestimantes sapientes stulti facti sunt secundum scripturam. Augustinus loquens de sacra scriptura dicit libro secundo De doctrina Christiana: 'Si verum est, hie invenitur, si contrarium, damnatur'. Et vult quod ubicunque invenerit Christianus, Domini sui intelligat veritatem esse. Veritas Iesu Christi est sapientia sacrae scripturae. Ergo non alibi Veritas est, nisi quae in ilia continetur scientia. Et Ambrosius Super epistolam ad Colossenses dicit: 'Omnis ratio supernae scientiae et terrenae creaturae in eo est, qui est caput et auctor, ut qui hunc novit, nihil ultra quaerat, quia hie est perfecta virtus et sapientia. Quicquid alibi quaeritur, hie perfecte invenitur'. Cum ergo sacra scriptura dat nobis hanc sapientiam, manifestum est quod hie omnis veritas sit conclusa; si aliqua est sapientia huic contraria, erit erronea, nec habebit nisi nomen sapientiae; sed diversitas quam non faciat alibi, contrarietatem hie tamen inducit, sicut patet per evangelicam auctoritatem: 'Qui non est mecum, contra me est'. Sic de hac sapientia verum est, ut quod illi annexum non est, contra illam esse probetur, et ideo Christiano abhorrendum.
ЧАСТЬ ВТОРАЯ ДАННОГО УВЕЩЕВАНИЯ
Глава I
Итак, устранив четыре основные причины всего человеческого невежества, я в этом втором разделе хочу показать, что существует одна совершенная наука и она содержится в Священном Писании, из основ которой берет начала всякая истина. Итак, я утверждаю, что есть одна наука, госпожа прочих, а именно, богословие, для коего совершенно необходимы прочие науки, без которых оно не может быть действенным. И богословие использует в своих интересах силу прочих [наук], которые подчиняются ее приказам и повелениям. И, однако, существует одна совершенная мудрость, которая целиком содержится в Священном Писании, и она должна разъясняться с помощью канонического права и философии, и благодаря этим наукам происходит истолкование Божественной истины. Ибо мудрость сама по себе — это как бы сжатый кулак, а благодаря указанным наукам она становится раскрытой ладонью. [А едина мудрость потому], что вся она целиком дана одним Богом одному миру и с одной только целью, и вследствие этого тройственного соотнесения она приобретает единство. Кроме того, путь спасения один, хотя идти по нему можно по- разному, а мудрость есть путь спасения. И всякое размышление человека, которое не является спасительным, слепо, и приводит, в конце концов, к адскому пламени. А потому многие знаменитые мудрецы осуждены, поскольку обладали не истинной, но кажущейся и ложной мудростью, поэтому, согласно Писанию, воображающие себя мудрецами сделались глупцами. И Августин, говоря о Священном Писании, во II книге
Quod autem philosophia non sit aliena a Dei sapientia, sed in ipsa conclusa, manifestandum est. Si enim a philosophis tanquam iniustis possessoribus rapere debent Christiani utilia quae in libris eorum continentur, sicut dicit Augustinus, patet quod philosophia est condigna sacrae veritati. Et iterum in libro, scilicet De doctrina Christi, dicit quod philosophorum aurum et argentum non ipsi instituerunt, sed de communibus quasi metallis divinae providentiae, quae ubique est effusa, eruitur; quod praefiguratum fuisse dicit, sicut Aegyptii fecerant vasa atque ornamenta de auro vel argento et vestem quam ille populus exiens de Aegypto sibi potius tanquam ad usum meliorem vindicavit, sic doctrinae gentilium liberales disciplinas usui veritatis aptiores et morum praecepta utilissima continent, deque Deo ipso colendo multa inveniuntur apud eos. Ulterius hoc explicat, dicens, in omnibus humanis tractatibus, quae sunt moralia, vel historalia vel artificialia, naturalia, logicalia vel grammaticalia, sunt nobis necessaria. Nam pro moralibus dicit vestem, quae illorum est hominum quidem institutio sed tamen accommodata humanae societati qua in hac vita carere non possumus, in usum converti christianum debet. De historialibus dicit, historia gentilium plurimum nos adiuvat ad sanctos libros intelligendos. De aliis vero considerationibus tam artificialibus, quam naturalibus dicit 'Artium autem caeterarum, quibus adfabricatur domus, et huiusmodi, medicinae, vel agriculturae, vel quorum omnis effectus actio est, ut saltationum, cursionum etc., harum autem cognitio usurpanda est ad iudicandum, ne omnino nesciamus quid scriptura velit insinuare, cum de his artibus aliquas facit figuras'. Pro omnibus naturalibus dicit: 'Benignam sane operam faceret pro sacra scriptura, qui proprietates temporum et locorum, lapidum, et caeterarum rerum inanimatarum, plantarum et animalium colligeret'. Et pro logicalibus dicit: 'Nam de eis pro theologia possunt quaedam necessaria colligi et condigna, sed non video', ut ait, 'utrum hoc possit sine eis'. Atque in libro secundo De ordine disciplinae dicit: 'Ad sacram scientiam nullus debet accedere sine scientia logicali'. De mathematicis dicit Cassiodorus: 'Geometriam, arithmeticam, astronomiam, musicam cum sollicita mente revolvimus, sensum acuunt, limamque ignorantiae detergunt, et ad illam divinam contemplationem, Deo largiente, perducunt; quas merito sancti patres legendas persuadent, quoniam ex magna parte appetitus a carnalibus rebus extrahitur, et faciunt desiderare quae solo corde possumus respicere'. Et Augustinus doctos multos sanctos fuisse commemorat, cum quaerit: 'Nonne aspicimus quanto auro subsarcinatus exierit de Aegypto Cyprianus doctor suavissimus et martyr beatissimus, quanto Victorinus et alii multi innumerabiles Graeci, et Moyses quidem eruditus omni sapientia Aegyptiorum?
Глава III
А то, что философия не чужда Божественной мудрости, но содержится в ней, — это следует доказать [следующим образом]. В самом деле, если, как утверждает Августин, христиане должны перенять от философов — как от незаконных владельцев — те полезные вещи, которые содержатся в их книгах, очевидно, что философия соответствует священной истине. И, кроме того, в книге