распiсным шклом займаў дзве сцяны, у куце, над кнiжнай палiцаю гарнiтура, прымасцiлася шырокая тахта з махнатым пакрывалам 'пад мядзведзя'. Побач - тумбачка з начнiком ружовага колеру. Маруся глядзела на ўсё гэтае ўбранства i развiтвалася з iм, развiтвалася i з Нiцай у жнiвеньскiх кветках...
- Аб чым ты засмуцiлася? - пацалаваў яе цiха Вайдаш i падаў каву. Сам сеў у другое крэсла, насупраць. Недзе ля акна звонка звiнеў камар. Маруся адчувала затоены стук уласнага сэрца. Вайдаш замiлавана глядзеў на яе, тоячы на вуснах усмешку.
- Я ведаю, - прашаптаў ён, - ты сумуеш, што заўтра трэба ехаць адсюль... Табе спадабалася Нiца...
- Я закахана ў яе, - усмiхнулася Маруся. - А ў Вiшаньцы - проза. Хаця... яна задумлiва дакранулася рукою да сваiх валасоў, адгарнула iх, - хаця ў Вiшаньку мне ўжо i не трэба ехаць, бо работа там скончана. Цяпер фронт работ там - забеспячэнцам i заўгасаўскiм работнiкам. Медыцынскае абсталяванне, мэбля, ложкi, падушкi, капы, фiранкi, цацкi, спартовыя пляцоўкi... - Маруся засмяялася. - Ды там жа работы - непачаты край... Можна мне там назаўсёды застацца! Я ў дзяцiнстве марыла быць экскурсаводам, вось i буду дзяцей на экскурсii вазiць, у Менск, у Мiрскi замак Радзiвiлаў...
- А кiм ты марыла быць у юнацтве? - пацiкавiўся Вайдаш.
- Iнжынерам-архiтэктарам, - адказала Маруся. - Мая мара збылася. Я працавала ў самым лепшым праектным iнстытуце, у самым лепшым калектыве... Шкада, што ўсё так хутка разбурылася...
Яна адпiла крышачку кавы i паставiла кубак на столiк.
- Так, - задумлiва прамовiў Вайдаш. - Добрыя старыя часы... Я памятаю, як ты прыйшла першы дзень да нас на працу. У цябе быў такi дзелавы выгляд, тон размовы i такая строгая, класiчнага крою сукенка - чырвоная, з белым каўнерыкам i чорным бантам...
- Я абавязкова выберуся... Я не буду рабочай... Я знайду сябе, - з пакутай, але цвёрда i строга вымавiла Маруся, - я зноў стану на сваё месца. Гэта проста час падзення, а будзе яшчэ i час узлёту. У бюро я стаю на чарзе, на сваю спецыяльнасць. Але я не з тых, хто чакае - буду шукаць сама.
- Пакуль - адпачывай, - лагодна прамовiў Дуброўскi. - Я дару табе Нiцу, гэту кватэру... Можаш запрасiць сюды Аю з Мартыньшам, патэлефануеш iм. Заўтра мы нiкуды не паедзем. Мне трэба па справах у Лiепаю. Буду там тыдзень. А ты заставайся тут гаспадыняй. Усё - тваё i для цябе...
Ён падняўся з крэсла i абняў яе. Валасы ягоныя пахлi травою i кветкамi Нiцы. 'Дзякуй табе, - хацела яна сказаць яму, - што быў ты аднойчы ў маiм жыццi...'
... Ён цалаваў яе валасы, вусны, бровы, шаптаў ласкавыя словы. Смугла-сiнi змрок ахутаў адзiнае акно ў гэтым пакоi, пранiк у яго, апусцiўся на мяккiя крэслы i камiн, стаў напяваць асалоду i сон, пранiкнёнасць i даверлiвасць у душы... Маруся патанула ў мяккiх беласнежных прастынках, як у аблоках. Яе валасы рассыпалiся па падушцы i плячы Вайдаша...
- Раскажы, якi ты быў у дзяцiнстве? - прашаптала яна. - Каго з бацькоў i родзiчаў больш любiў?
- Бабулю, як i ты... - адказаў Вайдаш. - Я быў адзiнокiм. Многiя мяне не разумелi, акрамя бабулi. Яна сама дзетдомаўская. Памятала адзiн эпiзод са свайго маленства: яна стаiць у вялiкiм садзе, апранутая ў прыгожую белую сукенку, а побач - вялiкая чарапаха. I ўсё. Далей - дзiцячы дом. А потым аказалася, што прадзеду майму належаў маёнтак у Вiшаньцы. Прадзед мой жыў у Гданьску. Гэта ён згубiў дачку падчас рэвалюцыi, тую, што стаяла ў садзе, а побач - чарапаха... Зараз ён памёр. Маёнтак i зямлю завяшчаў дачцэ, маёй бабульцы, але i яна ўжо на тым свеце. Значыць - майму бацьку. I бацька памёр ужо... Вось так я стаў князем... Аказваецца, гэта вельмi складаная i цяжкая ноша... Я не хачу быць проста багатым, хачу прыносiць дабро людзям, але не заўсёды атрымлiваецца так, як я хачу, i не заўсёды мяне разумеюць. Як тут не ўспомнiць Якуба Наркевiча-Ёдку... 'Няма прарока ў сваёй Айчыне'... Мне шкада, што вымiрае нацыя, я хачу выратаваць гэтых дзяцей, але столькi перашкод... Дай Бог мне сiлы вынесцi ўсё!..
Маруся прытулiлася вуснамi да ягонага пляча.
- Чым я магу дапамагчы табе? - запытала.
- Тым, што ты ёсць са мною, - пяшчотна прытулiў ён яе да сябе.
Мiкола ўжо тыдзень, як жыў на Батанiчнай, у iнтэрнаце трамвайна-тралейбуснага ўпраўлення. Кантынгент тут быў, канешне, не той, што ў iнстытуце культуры, хлопцы п'юць, дзяўчат водзяць, але мiрыцца можна. Мiкола па-ранейшаму ў вольную хвiлiну складваў вершы. Марыў стаць бардам, знакамiтасцю. Вось i сёння, прыйшоўшы з лекцый па вадзiцельскай справе, засеў за блакнот. Гайва, дзяўчына ягонай мары, з далёкай Нiцы... Дзе ты, Гайва, што робiш зараз? Памятаеш мяне? Хутка я стану бардам i праслаўлю сваё i тваё iмя, як Петрарка Лауру...
Ягоныя думкi разагнаў стук у дзверы. Нехаця пайшоў адкрываць.
- Якiя людзi - i без аховы! - ухмыльнуўся Мiкола, убачыўшы Наташу ў сукенцы для цяжарных.
- Я цябе, гада, сюды ўладкавала, а ты носа не кажаш! Хаваешся ад мяне! наляцела на яго Наташа.
Зайшла ў пакой, уселася на ложку, выцягнула ногi ў прыгожых белых басаножках. На вуснах з'явiлася пагардлiвая ўсмешка.
- Ну што, каханенькi-родненькi? Збiраешся жанiцца на мне сам альбо на алiменты падаваць, як раджу? - запытала. - Сумесную гаспадарку вялi? Вялi: ты мне бялiзну дапамагаў мыць, на вахце бачылi, як нёс выварку на кухню! Вахцёры пацвердзяць! Сяброўкi пацвердзяць дый прадавец крамы, што ты сам мне каляску купляў! Ага, задумаўся?
- Слухай, кацiся ты, га? - насупiўся Мiкола. - Па-добраму прашу!
Наташа весела засмяялася:
- Не, ужо трапiлася мышка кошцы ў лапу, не адпусцiць!
- Пантэра ты, а не кошка! - агрызнуўся Мiкола.
- Паляванне на льва скончана! - Наташа паднялася i дала Мiколу ў лоб пстрычку. - Збiрайся ў загс!
- Дык я ўжо жанаты! - схлусiў той. - Пакуль ты народзiш...
- Паспееш з Аленкай распiсацца? - здагадалася Наташа. - Ага, бяжы хутчэй да гэтай дурнiцы, яна цябе з рукамi-нагамi адарве!
I, зарагатаўшы, пайшла з пакойчыка.
...Аленка мыла бацькаву бялiзну, калi з'явiўся Мiкола, узбуджаны, патлаты, як перапуджаны верабей.
- Аленачка! - упаў перад ёю на каленi. - Прабач, я ўсё зразумеў - ты адзiная, хто па-сапраўднаму мяне кахае! Я праслаўлю цябе ў сваiх вершах! Я стану бардам i буду спяваць пра наша з табою каханне. Няхай усе зайздросцяць нам, якая ў нас дружная сям'я! Аленачка, мы будзем з табою падарожнiчаць, на экскурсii ездзiць, мы будзем жыць дружна i цiкава, я буду багатварыць цябе!
Аленка стаяла здзiўленая, з мокрымi, у мыльнай пене рукамi i не ведала, што адказаць хлопцу. Той, перадыхнуўшы, выпалiў:
- Будзь маёй жонкай, Аленка! Збiрайся ў загс!
...Пакуль Аленка апраналася, Мiкола размаўляў з яе бацькам. Худы, асунуты, небарака сядзеў у iнвалiднай калясцы.
- Татачка, сыграй Мiколу на гармонiку! - папрасiла Аленка i падала яму гармонiк. - Мы ў загс пойдзем! - паведамiла з зiхоткiмi ад радасцi вачыма.
I бацька паслухаўся, зайграў 'Амурскiя хвалi'. Мiкола ўважлiва слухаў i ўсмiхаўся.
- А мая Аленачка ў Цэнтральнай бiблiятэцы працуе, - усмiхнуўся бацька. Там яе вельмi паважаюць. А гаспадыня якая, усё сама: пячэ, варыць, шые... Не пашкадуеш, братка...
- Дзякую, - пацалаваў Мiкола яго ў шчаку, i яны з Аленкай заспяшалiся ў загс.
...Мiкола радасна падзякаваў работнiцам загса, што прынялi iх заяву, i весела прапанаваў Аленцы:
- А цяпер, каб адзначыць гэты дзень, паедзем на экскурсiю! На якi аўтобус паспеем ад экскурсбюро, на той i сядзем, пабеглi!
...Худая, танклявая, з востранькiм носам экскурсавод прапанавала Мiколу з Аленкай садзiцца ў iх аўтобус.
- Наша экскурсiя вельмi цiкавая! Вам спадабаецца! - запэўнiла яна.
- Калi ласка, для маёй жонкi - месца наперадзе! - папрасiў Мiкола.
Экскурсавод прыветна паказала рукою на месца побач з сабою. Мiкола сеў з Аленкай, абняў яе.
- Давайце знаёмiцца, Маргарыта Фёдараўна - ваш экскурсавод, - загучаў чысты, малады голас. - Сёння я раскажу вам гiсторыю Менска...
Ад акна дзьмуў халодны вецер, таму Мiкола закрыў фортачку. Ён увесь час трымаў руку Аленкi ў сваёй, нешта шаптаў, i Маргарыта, гаворачы тэкст, кiдала зайздросныя позiркi ў бок закаханых 'галубкоў'. Калi выйшлi ля парку, пачаў накрапваць дождж. Нi ў кога з экскурсантаў не аказалася парасона. Яны кiнулiся да
