- Будаваць або падрываць - дакладна яшчэ не ведаю, - сказаў Ёзэф.
- Дынамiт, напэўна, ужо занадта стары сродак, - сказала Рут, - вядома ж, ёсць куды навейшыя i лепшыя; цi ты памятаеш, як цешыўся бацька, калi яму яшчэ дазвалялi падрываць? Такi сур'ёзны ён зрабiўся толькi з тае пары, калi не стала чаго падрываць... што ты можаш сказаць пра яго, Марыяна? Цi падабаецца ён табе?
- Ага, - сказала Марыяна, - ён мне дужа падабаецца; я ўяўляла, што ён горшы, халаднейшы, i я амаль баялася яго, перш чым з iм пазнаёмiцца; але цяпер думаю, што боязi перад iм адчуваць якраз няма чаго; вы будзеце смяяцца, але ў яго прысутнасцi я адчуваю сябе ў бяспецы.
Ёзэф i Рут смяяцца не сталi; разам з Марыянай - яна iшла ўсярэдзiне рушылi далей; усе спынiлiся каля ўвахода ў Кронэраву кавярню; абедзве дзяўчыны яшчэ раз агледзелi сябе ў дзвярным шкле, абабiтым знутры зялёным ядвабам, яшчэ раз прыгладзiлi свае валасы, перш чым Ёзэф з усмешкай адчынiў дзверы.
- Божухна, - сказала Рут, - я так хачу есцi; напэўна, дзядуля замовiў нам што-небудзь самае лепшае.
Фраў Кронэр, падняўшы абедзве рукi, iшла да iх паўз пазасцiланыя зялёнымi абрусамi сталы, па зялёным ходнiку; яе серабрыстыя валасы крыху растрапалiся, на твары была напiсана бяда, вадзянiстыя вочы паблiсквалi вiльгаццю, голас дрыжаў ад непадробнага хвалявання.
- Значыць, вы яшчэ нiчога не ведаеце? - спытала яна.
- Hе, - адказаў Ёзэф, - а што такое?
- Мусiць, здарылася нешта жахлiвае: колькi хвiлiн таму Ваша бабуля па тэлефоне адмовiлася за ўсiх ад урачыстай вячэры; вас просяць зайсцi ў гатэль 'Прынц Генрых', нумар 212. Я не толькi сур'ёзна занепакоеная, але i вельмi расчараваная, пане Фэмель; я сказала б нават - абражаная, калi б не думала, што на тое ёсць важкiя прычыны; для нашага сталага, на працягу пяцьдзесят аднаго года, клiента, мы, вядома, рыхтавалi неспадзяванку - сапраўдны твор мастацтва... я зараз Вам гэта пакажу; а што я маю сказаць газетчыкам i карэспандэнтам радыё, якiя павiнны з'явiцца тут недзе а дзевятай - пасля святкавання ў вузкiм сямейным коле?.. Што я скажу iм?
- Цi бабуля Вам выразна не растлумачыла прычыну?
- Нездароўе... не ведаю, цi трэба гэта разумець як... э-э-э... хранiчнае нездароўе Вашае бабулi?
- Мы яшчэ нiчога не ведаем, - адказаў Ёзэф. - Цi Вы б не былi так ласкавыя, каб пераслаць падарункi i кветкi нашаму дзядулю?
- Вядома ж, з ахвотаю; але цi не хацелi б Вы, прынамсi, пабачыць нашу неспадзяванку?
Марыяна цiхенька падштурхнула Ёзэфа, Рут заўсмiхалася, а Ёзэф сказаў:
- З вялiкай ахвотаю, фраў Кронэр.
- Я была яшчэ зусiм дзяўчынкай, чатырнаццаць год, калi Ваш дзядуля прыехаў у наш горад, i практыкавалася тут, у буфеце; пазней я навучылася падаваць на стол, i вы можаце сабе ўявiць, як часта мне даводзiлася накрываць яму пры снеданнi - як часта я забiрала з яго стала келiх для яек i падстаўляла яму мармелад, i, калi я нахiлялася, каб забраць сподак з-пад сыру, заўсёды зазiрала ў яго эскiзны альбомчык; Божачка мой, чалавек жа заўсёды бярэ нейкi ўдзел у жыццi сваiх клiентаў; не думайце, што мы, людзi iнтарэсу, пазбаўленыя ўсякiх пачуццяў; i што Вы думаеце, я забылася пра тое, як ваш дзядуля за адзiн вечар зрабiўся славуты, атрымаўшы вялiкi заказ; мажлiва, наведнiкi думаюць, што вось так iдуць у Кронэраву кавярню, замаўляюць сабе штосьцi, плацяць за гэта i сыходзяць, але не думайце, што iх лёс не пакiдае ў нас нiякага следу...
- Ну, пэўна ж, - сказаў Ёзэф.
- О, я ведаю, пра што Вы думаеце - няхай старая дасць нам святога спакою: але цi напраўду я патрабую шмат, просячы, каб вы ўбачылi маю збянтэжанасць i перадалi дзядулю, што я была б дужа ўсцешаная, калi б ён прыйшоў сюды паглядзець на ўсё? Фатаграфii ў газету ўжо зробленыя.
Яны павольна пайшлi ўслед за фраў Кронэр, па зялёным ходнiку, пасланым памiж накрытых зялёнымi абрусамi сталоў; спынiлiся, калi спынiлася гаспадыня кавярнi, а потым мiжвольна абступiлi з усiх бакоў вялiкi чатырохкутны стол, засланы палатном; пад палатном нейкi прадмет няправiльных памераў.
- Вельмi добра, - сказала фраў Кронэр, - што нас чацвёра; вазьмiце, калi ласка, кожны за рог палатна i, калi я скамандую 'падымайма', акуратна падымайце яго ўгору.
Марыяна падпiхнула Рут да яшчэ не занятага левага рога палатна, кожны ўзяўся за свой рог, фраў Кронэр сказала: 'Падымайма!', i яны паднялi палатно;абедзве дзяўчыны сышлiся, склалi свае рагi палатна, а фраў Кронэр беражлiва згарнула яго.
- О Божа! - ускрыкнула Марыяна. - Гэта ж дакладная копiя абацтва Святога Антонiя.
- Праўда? - спыталася фраў Кронэр. - Паглядзiце, нават пра мазаiку над галоўным уваходам мы не забылiся; a вось тут вiнаграднiкi.
Мадэль мела не толькi дакладныя прапорцыi абацтва, але i адпаведныя колеры: цёмны касцёл, светлы гаспадарчы будынак, чырвоны дах прытулку пiлiгрымаў, каляровыя вокны рэфекторыя.
- Усё гэта, - сказала фраў Кронэр, - зроблена не проста з цукру альбо з марцыпану, а з цеста: наш падарунак да дня нараджэння пана тайнага радцы; гэта самае лепшае пясочнае цеста. Як Вы мяркуеце, цi не змог бы Ваш дзядуля зайсцi сюды i агледзець гэты торт, перш чым мы завязём яго ў ягоны рабочы кабiнет?
- Напэўна, - адказаў Ёзэф, - ён зойдзе i агледзiць торт; дазвольце мне напачатку ад яго iмя падзякаваць Вам; павiнны быць сур'ёзныя прычыны, якiя змусiлi яго адмовiцца ад урачыстае вячэры, i Вы нас, канечне, зразумееце...
- Я добра разумею, што Вам пара iсцi... не, калi ласка, не трэба класцi палатно назад; тэлебачанне паведамiла, што прыедзе сюды.
- Я хацеў бы аднаго, - сказаў Ёзэф, калi яны iшлi па пляцы перад саборам Святога Севярына, - засмяяцца цi заплакаць, ды не здольны нi на тое, нi на тое.
- Я ведаю толькi, што хутчэй бы магла заплакаць, - сказала Рут, - але я гэта рабiць не буду. Што там за людзi? З якой нагоды ўвесь гэты вэрхал... што яны робяць там з паходнямi?
На вулiцы было шумна, плямкалi конскiя капыты, конi гiгаталi; галовы, прывычныя даваць каманды, заклiкалi да збору, музыканты духавога аркестра апошнi раз спраўджвалi свае iнструменты; i тут, сярод гэтага голасу пачуўся нягучны, сухi кароткi гук, зусiм не такi, як iншыя гукi.
- Божа мой, што гэта? - спалохана спыталася Марыяна.
- Нехта стрэлiў, - адказаў Ёзэф.
Прамiнуўшы гарадскую браму i выйшаўшы на Модэстгасэ, Леанора спалохалася: завулак быў пусты, не было нi навучэнцаў, нi манашак, нiдзе нiводнага грузавiка, нiякага вулiчнага руху; толькi белы хвартух фраў Грэц там за крамаю; ружовыя аголеныя рукi пхалi перад сабою швабру, гонячы мыльную пену; брама друкарнi была замкнёная наглуха, як быццам у ёй ужо не збiралiся друкаваць будаўнiчых тэкстаў на белай паперы; дзiк з ранай у баку; каля раны запяклася кроў; дзiк ляжаў, адкiнуўшы капыты, на сходах; яго якраз паволi пачалi зацягваць унутр крамы; па ўчырванелым Грэцавым твары было вiдаць, якая цяжкая была гэтая жывёлiна; толькi на адзiн з яе тэлефонных званкоў адказалi: не ў доме нумар сем i не ў доме нумар восем - толькi ў Кронэравай кавярнi:
- Тэрмiнова доктара Фэмеля?.. Яго тут няма. Святочная вячэра не адбудзецца. Вы фройляйн Леанора? Вас чакаюць у гатэлi 'Прынц Генрых'.
Лiстаносец, рэзка нацiснуўшы гузiк, пазванiў ёй у дзверы, калi яна сядзела ў ванне; гэты рэзкi званок не абяцаў нiчога добрага; яна хуценька вылезла з ванны, накiнула на сябе купальны халат, абкруцiла мокрую галаву ручнiком, падышла да дзвярэй i атрымала з рук лiстаносца экспрэс-пiсьмо: Шрыт напiсаў адрас сваiм жоўтым алоўкам, на канверце крыж-накрыж былi дзве чырвоныя паласы; вiдавочна, яго васемнаццацiгадовая дачка мусiла гнаць на ровары ў паштовае аддзяленне; пiльная справа...
'Дарагая фройляйн Леанора! Паспрабуйце, калi ласка, неадкладна звязацца з панам Фэмелем; усе статыстычныя разлiкi аб'екта будоўлi Х-5 няправiльныя; у дадатак да гэтага пан Кандэрс, з якiм я толькi што размаўляў па тэлефоне, пераслаў дакументацыю - з усiмi памылкамi - непасрэдна заказчыку, насуперак звычаям нашай фiрмы; справа настолькi пiльная, што я збiраюся сёння выехаць да Вас хуткiм цягнiком, у выпадку калi да 20.00 не атрымаю ад Вас звестак наконт таго, якiя захады зробленыя, каб выправiць гэтую прыкрую памылку; вядома, няма патрэбы нагадваць Вам, якi буйны i важны аб'ект Х-5. З сардэчнымi прывiтаннямi - Ваш Шрыт'.
Ужо два разы яна праходзiла сюды-туды перад гатэлем 'Прынц Генрых': вярталася амаль аж да Грэцавай крамы на Модэстгасэ i зноў прыходзiла пад вокны гатэля; яна баялася скандалу, якi неўзабаве павiнен выбухнуць; субота была для яго свяшчэнны дзень; ён яшчэ мог сцярпець, калi ў суботу яго патурбуюць па прыватнай справе, але не па службовай, якая б яна нi была; у яе
