- Не, - пачула яна Раманаў голас. - Я яго дапытаць павiнен. Iдзi, князь, я прыйду. Зробiм агонь - прыйдзем.
- Ты, - сказаў князь яцвягу, - застанешся тут.
- Лiшняе, князь, - сказаў Раман.
- Цяпер я нiкому не веру. Зразумеў. Табе не веру таксама. - Князь адпусцiў дзяржальна мяча. - Нам бы да заўтра пратрымацца.
Князь, аглядаючыся, хутка падняўся па лесвiцы. Спынiўся, глянуўшы ў падвал зверху. I яму вiдаць былi цёмныя ценi, няроўна асветленыя жоўтым святлом твары, бляск рэтортаў i трубак. Князь перахрысцiўся, столь над галовамi чарадзея i яго памочнiкамi, што глядзелi ўверх, здрыганулася, загайдалася ад хуткiх i цяжкiх крокаў князя Вячкi.
- Уся лiтоўская раць не выратуе яго, - цiха сказаў Раман.
Ён падышоў да Кiна, паглядзеў уважлiва на яго твар. Яцвяг - за яго спiной таксама глядзеў на Кiна, холадна i абыякава - для яго смерць i жыццё былi толькi момантамi ў бясконцым чаргаваннi быцця i небыцця.
- Дай чаго-небудзь выпiць яцвягу, - сказаў Раман.
- Ён загаварыў па-латынi, - заўважыў Жуль.
- Цi не ўсё роўна! - усклiкнула Ганна. Яцвяг адступiў на крок, ён быў напагатове.
- Не будзе ён пiць, - сказаў блазан.
Кiн расплюшчыў вочы. Памахаў галавой, зморшчыўся ад болю.
- Нiчога, - сказаў Жуль. - Мы не такiм давалi рады.
- Пiсталет бы яму. Чаму ён не ўзяў зброi!
- Ён не мае права нiкому ўчынiць шкоды.
- Нават калi гэта пагражае яму смерцю?
- Мы гатовы на гэта, - сказаў Жуль.
- Ты хто? - спытаўся Раман, нахiляючыся да Кiна. Кiн маўчаў, глядзеў на Рамана.
- Ён па-нямецку не разумее, - паведамiў блазан.
- Без цябе, дурань, бачу, напэўна, прытвараецца.
- То забi яго, i справе канец, - сказаў блазан.
- А раптам прыслаў яго епiскап?
- Другога прышле, - сказаў блазан. - З моваю.
- Нягоднiк, - сказала Ганна праз зубы.
- Спытайся ў яго па-лiтоўску, - сказаў Раман.
- Ты што тут робiш? - спытаўся блазан.
- Я прыйшоў з Трокаў, - сказаў Кiн. - Я сваiх убачыў.
- Хлусiш, - сказаў блазан.
- Што ён кажа?
- Хлусiць, - сказаў блазан. - Забiць яго трэба, i справе канец.
Кiн паспрабаваў прыпадняцца. Яцвяг, як кошка, мякка выхапiў шаблю.
- Пачакайце, - сказаў Кiн. - Месiр Раман, у мяне да вас важная справа.
- Ён ведае латынь? - вырвалася ў Рамана.
- Баярын, - сказаў хлопец, - час на зыходзе.
- Час? - паўтарыў яцвяг. - Князь чакае. Iдзiце на вежу.
- Зараз, - сказаў Раман. - Ты кажаш, што ведаеш мяне?
- Я прынёс навiны з Брэмена, - сказаў Кiн. - Я не магу сказаць цяпер. Я буду гаварыць толькi адзiн на адзiн. Развяжыце мяне.
- Не, - сказаў Раман. - Нават калi ты не хлусiш, ты ўсё роўна застанешся тут. Я не веру табе.
- Час не чакае, - сказаў хлопец.
- Што ён увесь час паўтарае? - спытаўся блазан.
- Ён павiнен сустрэцца з адным чалавекам.
Яцвяг паклаў на левую далонь лязом шаблю, быццам цешыўся з яе цьмянага бляску.
- Князь загадаў, - паўтарыў ён, - пара iсцi.
- З табою пойдзе Акiплеша, - сказаў Раман. - Ён усё ведае.
- Князь загадаў, - паўтарыў яцвяг, i ў словах яго была пагроза.
Ганна ўбачыла, што Раман падаў якiсьцi знак хлопцу i той, ледзь прыкметна кiўнуўшы, пайшоў уздоўж сцяны ў змроку. Кiн ляжаў з расплюшчанымi вачыма. Уважлiва сачыў за людзьмi ў падвале. Крыху паварушыў плячыма.
- Ён здыме вяроўкi, - прашаптаў Жуль, нiбыта баяўся, што яго пачуюць, галоўнае - зняць вяроўкi.
Яцвяг таксама ўважлiва сачыў за тым, што адбываецца навокал, нiбы адчуваў нядобрае.
- Цэзар, - сказаў блазан, - не бяры грэх на душу.
- Ты нiколi не станеш вялiкiм чалавекам, - адказаў Раман, робячы крок да стала, каб адцягнуць увагу яцвяга, - наш час не трывае добрых. Стаўка занадта вялiкая. Стаўка - жыццё i вялiкая магiя. Ты! - крыкнуў ён нечакана яцвягу. I замахнуўся кулаком. Яцвяг мiмаволi ўзняў шаблю.
I ў гэты момант блiснуў хлопцаў нож - коратка, невыразна адлюстраваўшыся ў рэтортах. I яцвяг адразу выпусцiў шаблю, бессэнсоўна i безнадзейна iмкнучыся ўбачыць прычыну болю, дастаць закiнутымi за спiну рукамi ўваткнуты ў спiну нож... i рухнуў на бок, ссунуўшы цяжкi стол. Рэторта з цёмнай вадкасцю захiсталася, i Раман кiнуўся да стала i падхапiў яе.
- Як я спалохаўся... - сказаў ён. Блазан глядзеў на яцвяга.
- Нядобра выйшла, - сказаў блазан. - Ой, як нядобра выйшла...
- Скажам князю, што ён пайшоў. Выцягнi яго наверх - i за хлеў. Нiхто ноччу не знойдзе.
- Кроў, - сказаў блазан. - I гэта ёсць пазнанне?
- Дзеля якога я аддам сваё жыццё, а тваё - тым больш, - сказаў Раман. Цягнi, ён лёгкi. Блазан стаяў нерухома.
- Паслухай, - сказаў Раман. - Я вiнаваты, я цябе ўсё жыццё iншаму вучыў... я цябе вучыў, што жыццё можна зрабiць добрым. Але нельга не змагацца. За навуку змагацца трэба, за шчасце... iдзi, мой раб. У нас ужо няма выйсця. I грэх на мне.
Блазан нагнуўся i ўзяў яцвяга за плечы. Галава адкiнулася назад, рот пратулiўся ў грымасе.
Блазан павалок яго да лесвiцы. Хлопец падхапiў за ногi забiтага.
- Я больш не магу, - сказала Ганна. - Гэта жах.
- Гэта не канец, - сказаў Жуль. Ён наблiзiў шар да Кiнавага твару, i той, нiбыта здагадаўшыся, што яго бачаць, усмiхнуўся вуснамi.
- Вось бачыш, - сказаў Жуль. - Ён справiцца.
У Жулевым голасе не было ўпэўненасцi.
- А цi можна выклiкаць вам дапамогу? - спыталася Ганна.
- Не, - коратка адказаў Жуль. Блазан з хлопчыкам выцягнулi труп наверх. Раман паклiкаў хлопца:
- Глузд! Вярнiся.
Хлопец збег па лесвiцы ўнiз.
- Мне не дацягнуць, - зверху паказаўся блазнаў твар.
- Дацягнi да выхаду - паклiчаш Явайлу. Схавайце - тут жа iсцi на сцяну. Скажаш, што я - следам. Хлопец стаяў пасярод пакоя. Ён быў бледны.
- Стамiўся, мой хлопча? Цяжкая школа чарадзея?
- Я паслухмяны, настаўнiк, - сказаў юнак.
- Тады iдзi. Памятай, што павiнен завязаць яму вочы.
Хлопец адчынiў патайныя дзверы i знiк. Раман паглядзеў на вялiкi пясочны гадзiннiк, якi стаяў на палiчцы каля печы. Пясок ужо ўвесь высыпаўся. Ён пацiснуў плячыма, перавярнуў гадзiннiк i глядзеў, як пясок сыплецца тонкiм струменьчыкам.
- Другая гадзiна апоўначы, - сказаў Кiн, - хутка пачне свiтаць. Ночы кароткiя.
- Так? - Раман нiбы ўспомнiў, што не адзiн у падвале. - Ты мне загадка - лiтовец. Цi не лiтовец? Лiў? Эст?
- Хiба гэта важна, чарадзей? - спытаўся Кiн. - Я вучань Бертольда фон Гоца. Ты чуў гэтае iмя?
