Але няўзнакi, неўзаметкi
Вязала лiха свае сеткi,
Каб iх накiнуць на Мiхала,
I нiнавошта не зважала,
Бы тая злосная намова:
Мiхал прыцямiў выпадкова
Густы, чырвоны след крываўкi!
'Эге, брат, дрэнныя праяўкi:
Прыйшла згiнота на Мiхася!'
Падумаў ён у нейкiм страсе,
I нават сэрца ў iм апала.
Што за праява напаткала?
Няўжо яна, смерць, неўзiрана?
Не, не! аб ёй i думаць рана.
Мiхал жахнуўся. Нейкi смутак,
Лiхiх пачуццяў цёмны скрутак
Яго агортваюць iстоту;
Ён чуе ў свеце адзiноту,
Як бы варожых лёсаў сiла
У вочы глянула нямiла
I ўстала нейкiм грозным валам
Мiж тым жыццём i iм, Мiхалам.
I першы раз ён так балюча
Адчуў той момант немiнучы,
Якi ўсiх нас вартуе пiльна,
Бо гэта смерць - зло неадхiльна.
'Няўжо памру i стану трупам,
Згнiю ў зямлi нiкчэмным струпам
На целе гэтае зямлi?'
I ценi страшныя ляглi
Яму на душу i на сэрца,
I ён так ясна, бы ў люстэрцы,
Убачыў смерцi ўсе пячацi
I ўсе адзначныя пастацi.
Мiхал пачуў, што ён - пылiнка,
А век людскi - адна хвiлiнка.
I перад iм самi сабою,
Чуць-чуць засланыя iмглою,
Жыцця асобныя кускi
Малюнкi, з'явы, абразкi,
Калiсь прачуты, перажыты,
Ўсплылi, як сон, даўно забыты,
I пачуванне адзiноты,
Пустэчы цёмнае, тускноты
Яго прыгнула, прыдушыла.
I стала ўсё яму нямiла.
Адно цяпер яго прагненне
Прад кiмся пасцi на каленi,
Прасiць заступы, абароны
Ад гэтай страшнае праклёны.
I ўспомнiў ён адну драбнiцу,
Свой страх дзiцячы ў навальнiцу.
Жахлiва ночка была тая!
О, гэту ноч ён памятае!
Прачнуўся - шум, бразгочуць шыбы,
Гарыць паветра iх сялiбы
Агнём сляпячым, сiняватым.
Старыя вербы каля хаты
Гудуць i гнуцца ва ўсе бокi,
Над долам сцелюць верх шырокi,
I круцiць бура iм галiны,
Кудлацiць, крышыць верхавiны,
Бы рве iх вострымi зубамi;
А гром цяжэрнымi клубамi
Зямлю, здаецца, прабiвае,
I стогне хатка iх старая,
I ўся трасецца, бы нацiна.
А ён, малы, як лiст асiны,
Дрыжыць ад страху, жмецца, плача.
- Заснi, мой хлопча-небарача!
Не бойся, мiлы: ты - са мною!
I матка цёплаю рукою
Яго за шыю абнiмае,
А ён да маткi прынiкае;
I ўжо не страшна бура тая,
Бо ён захован, повен шчасця.
А да каго цяпер прыпасцi?
Каго прасiць? каму малiцца?
I як ад смерцi баранiцца?
А можа, гэта так, пустое?
А пэўна, глупства там якое,
Бо нават следу няма болю,
I ўсё, нарэшце, ў божай волi!
Ў iм абуджаецца надзея,
Адводзiць страх той, сэрца грэе,
Як сонца землю пасля буры,
Бо так заложана ў натуры.
Ды тое лiха было ўпарта,
I строiць жартаў з iм не варта.
Праз нейкi час, ужо пад зiму,
Мiхал у моцным быў абнiму
Хваробы цяжкай i паганай,
Неспадзяванай, негаданай.
I гора ў тым: хвароба гэта
Даўно цягнулася, не з лета,
I ў тым была яе i сiла,
Што незаметна налучыла,
I спатайка гадоў праз колькi
Яе жывiлi манаполькi,
Пакуль яна не разнялася
I не звалiла з ног Мiхася.
