Спярша Мiхал перамагаўся
I той хваробе не даваўся,
А потым кiнуўся i ў лекi,
Больш з саматужнае аптэкi:
Пiў зёлкi розныя i травы,
Ды не палепшваў свае справы.
Да дактароў ужо па часе
Вазiлi хворага Мiхася,
Вазiлi ў холад i ў марозы,
А лiха-боль свае занозы
Глыбей у цела запускала,
I ўжо з тых лекаў толку мала.
Ляжыць Мiхал маўклiвы, смутны,
I вочы выцвiлi i мутны,
У глыб душы глядзяць гаротна,
Глядзяць тужлiва i маркотна.
I горка гэта сузнаванне,
Што ад жыцця ты ўжо адсечан,
I нават можа быць адмецен
I блiзак час яго сканання.
Жыццё ж iшло, як i звычайна,
Крыху марудна, аднастайна,
Калi трушком, калi ступою
Сваёю бiтаю трапою.
А з гэтым жыццем нага ў ногу
Як бы ў адну ўсе йшлi дарогу,
I толькi ён, адсталы, хворы,
Папаў у нейкiя зажоры
I лiчыць нудныя часiны
Ён моцна выбiт з каляiны,
I тым жыццём ён не жыве
Другiя думкi ў галаве,
Зусiм другiя пачуваннi,
Другi настрой i разважаннi.
I тое, што даўней, бывала,
Яго так моцна захапляла,
Цяпер здавалася няўзрачным
I непатрэбным i нязначным;
Яго цiкавiць лёс уласны,
Лёс пагражаючы, няясны,
Зацята схованы, замкнёны,
Бы кара цёмнае праклёны,
Што кожны момант над табою
Звiсае страшнаю марою,
I кожны час яна гатова,
Свядома або выпадкова,
Узнесцi грозна булаву
I апусцiць на галаву
I разам скончыць, адным махам,
З жыццём i з цёмным гэтым страхам.
Але што ёсць там, за заслонай,
За гэтай сцежкаю замкнёнай?
Няўжо пустэлi мрок разлiты,
Канец астатнi, ноч нябыту?
Мiхалу вусцiшна i жудка,
I сэрца стукае ў iм пудка.
Ох, страшна гэта ноч-пустэля!
Яна ў пякельны мрок засцеле
Яго жыццё i гэты свет;
Сатрэцца, згiне яго след
У тым сусветным праху-смерцi,
Як бы й не жыў на гэтым свеце.
Ён чуе страшнае тамленне,
Яго жахае знiштажэнне,
Ён хоча жыць... Прэч, ценi мроку!
Там сэрцу цяжка, цёмна воку...
I гэта там ён адпачыне?!
О, не!.. I кроў у жылах стыне,
I сэрца ў страсе замiрае,
I пот халодны выступае.
Якая гэта недарэчнасць?!
Хiба ён жыў?.. о, вечнасць, вечнасць!
Як зразумець цябе i змерыць?
I каго слухаць? каму верыць?
Мiхал ахоплен цёмнай хваляй,
Не хоча думка йсцi ўжо далей,
Ён хоча сцiшыць жудасць тую,
Ён прагне чуць душу жывую.
- Ну, што ты, мацi: ты б прысела,
Да жонкi мовiць ён нясмела,
А вочы просяць спачування,
Жывога слова, спагадання.
I ёй таксама несалодка
Каротка, песня, ты, каротка
I зацiхаеш так не ў часе!
Балiць ёй сэрца аб Мiхасю;
Яна адгадвае душою,
У якiм ён цяпер настроi.
I цяжка ёй. Яна ўздыхае,
Iдзе, сябе перамагае,
I горла цiснуць ёй залозы,
I волi, волi просяць слёзы.
- Памру я, Ганна! - кажа цiха.
Дайшоў да дна свайго кялiха.
Мiхась глядзiць кудысь далёка,
I нудна ёй ад тога ўзроку,
Надзеi гiне рэштка тая,
I большы смутак пашыбае.
Мiхал здзiвiўся: ён не тое
Хацеў сказаць, а штось другое,
Ды так сказалася. Ну, што ж?
