шчокi былi такiя абвiслыя, што цяжка было паверыць, што за iмi не хаваюцца прыпасы ежы. Яго шэрыя вочы пужлiва зiркалi то на адзiн твар, то на другi, i адразу адварочвалiся, як толькi сустракалiся з нечым позiркам.
Дзверы расчынiлiся, i ў камеру ўвялi яшчэ аднаго вязня, убачыўшы якога Ўiнстан здрыгануўся. Гэта быў звычайны, нiчым не выдатны чалавек, якi мог быць якiм-небудзь iнжынерам або iншым тэхнiчным работнiкам. Дзiўнай, аднак, была змiзарнеласць яго твару. Ён нагадваў чэрап. З-за яго хударлявасцi вочы i рот выглядалi надмерна вялiкiмi, вочы, здавалася, былi поўныя забойчай, нязгаснай нянавiсцi да некага або нечага.
Чалавек сеў на лаве недалёка ад Ўiнстана. Ўiнстан болей на яго не глядзеў, але змардаваны, падобны да чэрапа твар гэтак жыва паўставаў у ягоным уяўленнi, быццам быў проста перад вачыма. Раптам ён зразумеў, у чым справа. Чалавек памiраў ад голаду. Тая самая думка, здавалася, адначасова прыйшла ў галаву ўсiм прысутным у камеры. Уздоўж усёй лавы прабегла лёгкая ўзрушанасць. Чалавек без падбародка спынiў позiрк на чалавеку з тварам-чэрапам, пасля вiнавата адвёў вочы, пасля зноў паглядзеў на яго, не могучы асiлiць неадольнага прыцягнення. Цяпер ён ужо не мог уседзець, устаў, няўклюдна праклыпаў праз камеру, пакорпаўся ў кiшэнi камбiнезона i, засаромеўшыся, працягнуў чалавеку з тварам-чэрапам зачуханы кавалачак хлеба.
З тэлегляда пачуўся шалёны, аглушальны рык. Чалавек без падбародка падскочыў на месцы. Чалавек з тварам-чэрапам хуценька схаваў рукi за спiнай, нiбы паказваючы ўсiм, што ён адмовiўся ад пачастунку.
- Бамстэд! - зароў голас. - 2713 Бамстэд Дж.! Кiнуць хлеб!
Чалавек без падбародка кiнуў кавалак хлеба на падлогу.
- Заставацца на месцы, - загадаў голас. - Тварам да дзвярэй. Не рухацца.
Ён падпарадкаваўся. Яго вялiкiя абвiслыя шчокi дрыжалi. Дзверы з грукатам расчынiлiся. Калi малады афiцэр увайшоў i адступiў убок, з-за спiны ў яго выйшаў нiзенькi каржакаваты ахоўнiк з вялiзнымi рукамi i плячамi. Ён стаў насупраць чалавека без падбародка i, атрымаўшы сiгнал ад афiцэра, нанёс страшэнны ўдар, уклаўшы ў яго ўсю вагу свайго цела, проста ў зубы чалавеку без падбародка. Сiла ўдару, здавалася, адарвала яго ад падлогi. Цела яго праляцела праз усю камеру i пляснулася вобзем каля ўнiтаза. Нейкi момант ён ляжаў непрытомны, з носа i рота сачылася цёмная кроў. Ад яго чуўся цiхi-цiхi мiжвольны енк i папiскванне. Пасля ён перавярнуўся на жывот i, хiстаючыся, стаў на карачкi. Разам з крывёю i слiнаю з рота выпалi дзве палавiнкi зубнога пратэза.
Вязнi сядзелi цiха, склаўшы рукi на каленях. Чалавек без падбародка дапоўз да свайго месца. Нiжняя палова яго твару цямнела змярцвелаю плоццю. Яго рот ператварыўся ў расплывiстую масу вiшнёвага колеру з чорнай адтулiнай пасярэдзiне. Час ад часу на камбiнезон капала кроў. Яго шэрыя вочы ўсё яшчэ зiркалi то на адзiн, то на другi твар, быццам ён спрабаваў вызначыць, наколькi iншыя грэбавалi iм пасля гэткай знявагi.
Дзверы расчынiлiся. Ледзь заўважным рухам афiцэр паказаў на чалавека з тварам-чэрапам.
- Пакой 101, - сказаў ён.
Ўiнстан адчуў навокал атарапеласць i замяшанне. Чалавек кiнуўся на падлогу i ўкленчыў, сашчапiўшы рукi.
- Таварыш! Афiцэр! - закрычаў ён. - Вы не павiнны мяне туды пасылаць! Я ж вам ужо ўсё сказаў! Што вы яшчэ хочаце ведаць? Мне болей няма ў чым прызнавацца, няма! Скажыце толькi, што вам трэба, i я адразу ўсё скажу. Напiшыце ўсё, што хочаце, i я падпiшу! Толькi не пакой сто адзiн!
- Пакой 101, - паўтарыў афiцэр.
Твар чалавека, i гэтак ужо вельмi бледны, набыў проста неверагодны, на думку Ўiнстана, колер. Ён быў цяпер выразна зялёны.
- Нiчога мне не рабiце! - крычаў ён. - Вы тыднямi марылi мяне голадам. Канчайце i дайце мне памерцi. Расстраляйце мяне. Павесьце мяне. Засудзiце мяне на дваццаць пяць гадоў. Можа, трэба яшчэ каго-небудзь выдаць? Скажыце каго, i я раскажу вам усё, што вы хочаце. Мне ўсё роўна, хто гэта будзе i што вы яму зробiце. У мяне жонка i трое дзяцей. Старэйшаму яшчэ няма шасцi. Можаце ўзяць iх усiх i перарэзаць iм глоткi на маiх вачах, а я буду стаяць i глядзець. Толькi не пакой сто адзiн!
- Пакой 101, - зноў паўтарыў афiцэр.
Чалавек абвёў лютым позiркам астатнiх вязняў, быццам шукаючы iншую ахвяру, каб выставiць замест сябе. Яго вочы спынiлiся на знявечаным твары чалавека без падбародка. Ён ускiнуў худую руку.
- Вось каго вам трэба ўзяць, а не мяне! - закрычаў ён. - Чулi, што ён казаў, як яму далi па пысе? Пакiньце мне хоць якi шанц, i я перакажу вам слова ў слова. Ён супраць Партыi, а не я.
Ахоўнiкi выступiлi наперад. Худы ўжо крычаў на ўсё горла.
- Вы не чулi! - паўтараў ён. - Напэўна, сапсаваўся тэлегляд. Вам патрэбны ён! Бярыце яго, а не мяне!
Два мажныя ахоўнiкi нахiлiлiся, каб узяць яго за рукi. Але ў гэты самы момант ён пляснуўся на падлогу i ўчапiўся што было сiлы за сталёвую ножку лавы. Ён працягла завыў, як нейкi дзiкi звер. Ахоўнiкi ўзялiся за яго, спрабуючы адарваць ад ножкi, але ён трымаўся з неверагоднай сiлай. Яны тузалi яго секунд двадцаць. Вязнi сядзелi цiха, склаўшы рукi на каленях, пазiраючы проста перад сабой. Выццё абарвалася; у чалавека цяпер хапала духу толькi на тое, каб трымацца. Але тады пачуўся iншы крык. Ахоўнiк раструшчыў яму ботам палец на руцэ. Яны паставiлi яго на ногi.
- Пакой 101, - сказаў афiцэр.
Чалавека вывелi. Ён iшоў хiстаючыся, з пануранай галавою, прыцiскаючы да грудзей скалечаную руку. Ваяўнiчасць пакiнула яго.
Прайшло даволi шмат часу. Калi чалавека з тварам-чэрапам вывелi апоўначы, дык цяпер была ранiца, калi ж ранiцаю, дык цяпер быў вечар. Ўiнстан ужо дзве цi тры гадзiны быў адзiн у камеры. Яму было так мулка сядзець на вузкай лаве, што часта ён уставаў i хадзiў па камеры, не выклiкаючы нараканняў тэлегляда. Кавалак хлеба яшчэ ляжаў там, дзе кiнуў яго чалавек без падбародка. Напачатку вельмi цяжка было прымушаць сябе не глядзець на яго, але цяпер голад саступiў месца смазе. У роце было глеўка i смярдзюча. Няспыннае гудзенне i нязменнае белае святло выкдiкалi ў iм нейкую млосць i адчуванне пустэчы. Часам ён уставаў, бо не было ўжо як трываць боль у касцях, але зараз жа сядаў, бо ў яго так кружылася галава, што ён не быў пэўны, што ўстоiць на нагах. Як толькi яму ўдавалася хоць трошкi апанаваць свае фiзiчныя адчуваннi, яго зноў ахапляў жах. Часам са згаслай надзеяй ён думаў пра О'Браэна i пра лязо. Можна было спадзявацца, што лязо будзе схаванае ў ежы, калi яго ўвогуле будуць кармiць. Яшчэ больш расплывiстымi былi яго думкi пра Джулiю. Можа, цяпер яна недзе пакутуе яшчэ горш за яго. Можа, якраз у гэты момант яна крычыць ад болю. Ён падумаў: 'Калi б я мог уратаваць Джулiю, падвоiўшы свой боль, цi зрабiў бы я гэта? Так, зрабiў бы'. Але гэта была проста тэарэтычная гатовасць, ён быў гатовы, бо ведаў, што мусiць быць гатовы. Ён не адчуваў гэтага. Тут, у гэтым месцы, нiчога немагчыма было адчуваць, апроч болю i прадчування болю. Дый цi магчыма, калi ты ўжо пакутуеш, жадаць дзеля нейкiх прычын, каб твой боль быў яшчэ мацнейшы? Але на гэтае пытанне пакуль яшчэ не было адказу.
З калiдора зноў пачуўся стук ботаў. Дзверы адчынiлiся. У камеру ўвайшоў О'Браэн.
Ўiнстан ускочыў на ногi. Тое, што ён пабачыў, так яго ўразiла, што ён забыўся пра асцярожнасць. Першы раз за шмат гадоў ён не зважаў на прысутнасць тэлегляда.
- Яны i вас узялi! - закрычаў ён.
- Яны ўзялi мяне ўжо даўно, - адказаў О'Браэн мяккай, амаль шкадавальнай iронiяй. Ён адступiў убок. З- за яго спiны ўзнiк шыракагруды ахоўнiк з доўгiм чорным кiем у руцэ.
- Вы ведалi гэта, Ўiнстан, - сказаў О'Браэн. - Не манiце сабе. Вы ведалi гэта - вы заўсёды ведалi гэта.
Так, цяпер ён бачыў, ён заўсёды гэта ведаў. Але думаць пра гэта не было часу. Усё, на што яму хапала позiрку, быў кiй у руцэ ахоўнiка. Ён мог ударыць у любое месца: па патылiцы, па кончыку вуха, па руцэ, па локцi...
Па локцi! Ён асеў на каленi, амаль спаралiзаваны, схапiўшыся рукою за збiты локаць. Уваччу ўсё выбухнула жоўтым святлом. Немагчыма, немагчыма, каб толькi адзiн удар мог спрычынiць такi боль! Зрок трохi прасвятлеў, i ён мог бачыць, як тыя двое паглядаюць зверху на яго. Ахоўнiк душыўся смехам. Ва ўсялякiм разе, на адно пытанне адказ быў гатовы. Нiколi, нiзавошта на свеце ён не пажадае, каб памацнеў яго боль. Што да болю, дык тут можна было хацець толькi аднаго: каб ён спынiўся. Няма ў свеце нiчога страшнейшага за фiзiчны боль. Перад болем няма герояў, няма герояў, думаў ён зноў i зноў, калi курчыўся
