адна з прычын, з якой Мэгрэ адчуваў сiмпатыю да забiтага?.. Ён сам у свой час марыў аб жоўтых чаравiках. У днi ягонай маладосцi яны лiчылiся апошнiм крыкам моды.
Аднойчы, неяк неўзабаве пасля жанiцьбы, ён купiў сабе такiя. Дарэчы, ён купляў iх якраз на бульвары Сэн-Мартэн, у краме насупраць тэатра Амбiгю. Калi ён iх набыў, то не рашыўся надзець адразу ж. А калi дома разгарнуў скрутак, жонка засмяялася:
- Ты што, збiраешся iх насiць?
Так ён нiколi iх i не абуў. Жонка сама аднесла iх назад у краму, зманiўшы, што яны малыя.
Луi Турэ таксама купiў сабе незвычайныя чаравiкi - i Мэгрэ надаваў гэтай акалiчнасцi асаблiвы сэнс.
Напэўна, гэтая пакупка была для Турэ сiмвалам ягонага вызвалення ад хатнiх акоў. У жоўтых чаравiках ён адчуваў сябе вольным. Пакуль ён у iх, пакуль не абувае зноў чорных - нiхто, нi жонка, нi дачка, нi радня, не мае над iм нiякае ўлады.
I яшчэ. Таго дня, калi Мэгрэ купiў iх, яму аб'явiлi аб надбаўцы - дзесяць франкаў у месяц. Тады франкi яшчэ былi франкамi, i ён адразу ж адчуў сябе багатым.
Мабыць, тое ж самае здарылася i з Турэ. Ён вярнуў пазыкi, зрабiў падарункi сваiм былым саслужыўцам... Пасля таго пачаў наведваць панну Леон i кансьержку...
Але чаму ён нiколi не казаў нiкому, чым займаецца?..
Кансьержка выпадкова ўбачыла яго ў адзiнаццаць гадзiн ранiцы на лаўцы на бульвары Сэн-Мартэн.
Яна нават не загаварыла з iм, зрабiла выгляд, што не заўважыла яго. Ведама ж, такi чалавек, як пан Турэ, у ягоным узросце, у гэтакi час, калi ўсе, як мурашкi, завiхаюцца на працы, нiбыта апошнi абiбок, развалiўся на лаўцы!
I Сэмброн таксама ўбачыў яго нядаўна на лаўцы. Праўда, гэтым разам у iншым месцы, на бульвары Бон-Нувэль, але ўсё ж - за два крокi ад бульвара Сэн-Мартэн.
Бухгалтар не быў такi далiкатны, як кансьержка. А можа, Турэ яго сам першы прыкмецiў?
Цi меў ён з кiм-небудзь на гэтай лаўцы спатканне?
I хто быў гэты чалавек, якi хадзiў каля лаўкi, нiбыта чакаў нейкага знака?
Сэмброн пра яго амаль нiчога не сказаў. Але адно ягонае меркаванне было вельмi iстотнае: 'Ён быў падобны на чалавека, якi прызвычаiўся сядзець на лаўках'.
Мабыць, гэта быў чалавек без пэўнага занятку, якi бавiў час на лаўках, разглядаючы ад няма чаго рабiць мiнакоў.
У кожным парыжскiм квартале - свой тып разяватых працiральнiкаў штаноў. Можа, гэта быў пенсiянер? Але на бульвары Сэн-Мартэн пенсiянеры - нячастыя госцi.
Дзве несумяшчальныя рэчы: з аднаго боку - жоўтыя чаравiкi франта, з другога - баўленне часу на лаўцы, занятак чалавека старога або апушчанага.
А нарэшце прыйшоў дзень, калi нехта нячутна пракраўся ўслед за iм у тупiчок i за дзесяць крокаў ад натоўпу на бульвары ўсадзiў яму ў спiну нож. I што, што магло спатрэбiцца Турэ ў гэтым тупiку?..
За акном цямнела, прыйшлося запалiць лямпу. Мэгрэ ўстаў i зняў палiто з вешалкi.
Выходзячы, ён сказаў iнспектарам з суседняга пакоя:
- Я буду праз гадзiну-дзве.
Ён не паехаў на службовай машыне, а сеў у канцы вулiцы на аўтобус i, даехаўшы за некалькi хвiлiн да Севастопальскага бульвара, сышоў.
На вулiцах было людна. Яшчэ зусiм нядаўна ў гэты час хадзiў па iх i Луi Турэ, не ведаючы, магчыма, чым заняцца, перш чым змянiць свае жоўтыя чаравiкi на чорныя i адправiцца на Лiёнскi вакзал.
На другiм баку бульвара Бон-Нувэль Мэгрэ прыкмецiў лаўку.
'Напэўна, гэтая', - падумаў ён.
На лаўцы нiхто не сядзеў.
На рагу Сэн-Мартэн чакалi клiентаў прастытуткi. Iншыя сядзелi ў маленькiм бары, мужчыны побач гулялi ў карты.
I тут камiсар убачыў iнспектара Нэве i зрабiў яму знак. Адна прастытутка вырашыла, што Мэгрэ клiча яе, i ўстала, камiсар спынiў яе маўклiвым жэстам.
Раз ужо Нэвэ апынуўся тут, дык, пэўна, паспеў распытаць усiх: такiх кабетак у сваiм квартале ён ведаў добра.
- Як жыццё? - спытаўся Мэгрэ ў Нэвэ.
- Прыйшлi зiрнуць?
- Ды так, на хвiлiнку.
- А я ўжо з васьмi ранiцы. Апытаў ужо чалавек пяцьсот.
- Даведаўся, дзе ён абедаў?
- Даведаўся.
- Я так i думаў.
- Чаму?
- Турэ быў чалавек звычкi, наўрад цi ён стаў бы кожнага дня хадзiць у iншае месца.
- Вось там, - паказаў Нэвэ рукою на сцiплы рэстаранчык. - Там дагэтуль ляжыць ягоная сурвэтка з нумарам.
- I што табе там расказалi?
- Ён заўсёды сядаў за адзiн i той самы столiк у глыбiнi залы, непадалёк ад стойкi. Яго зазвычай абслугоўвала адна афiцыянтка. Здаравенная такая кабыла, рыжая. Ведаеце, як яна яго называла?.. 'Мой дружок...' Яна сама мне пра гэта сказала. Так i пыталася ў яго: 'Ну што, мой дружок, будзем сёння есцi?' Сцвярджае, што яму гэта падабалася. Яна часта загаворвала з iм, але ён нiколi да яе не заляцаўся. Яна не раз бачыла яго на бульвары на лаўцы, i кожны раз ён вiтаў яе рукою. I заўсёды гэта было каля трох гадзiн дня, у час яе перапынку. Аднойчы яна сказала яму: 'Здаецца, мой дружок, вы працаю не струджаны!' А ён адказаў, што працуе ўначы.
- I яна паверыла?
- Ды яна, здаецца, проста малiлася на яго.
- А газеты яна чытае?
- Я ёй сказаў, што яго забiлi. Паверыць не магла... А ведаеце, рэстаран хоць i сцiплы, але i не дужа танны. А Турэ кожны раз заказваў паўбутэлькi марачнага вiна.
- Цi ёсць яшчэ ў квартале людзi, якiя б ведалi яго?
- Чалавек дзесяць. Адна прастытутка сустракала яго амаль штодня. Першы раз яна паспрабавала завесцi яго да сябе, але ён пачцiва адмовiўся. А потым, калi яна бачыла яго, то крычала: 'Дык што, сёння?' Гэта ўвайшло ў iхнюю звычку i вельмi iх весялiла. Калi яна знiкала з клiентам, ён падмiргваў ёй.
- I ён нi разу не быў нi ў адной?
- Не.
- А з якой-небудзь iншай жанчынай яго бачылi?
- Яны - не. Але адзiн з прадаўцоў ювелiрнай крамы бачыў.
- Той самай крамы, каля якой яго забiлi?
- Таго самага. Я там усiм паказваў яго фатаграфiю, i адзiн яго прызнаў. 'Ды гэта ж той, што купiў у нас пярсцёнак на тым тыднi!' - адразу ж усклiкнуў ён.
- А жанчына была маладая?
- Не надта. Прадавец не звярнуў на яе асаблiвай увагi. Вырашыў, што гэта муж з жонкаю. Ён толькi заўважыў, што на ёй была гаржэтка з серабрыстага лiса, а на шыi вiсеў ланцужок з пазалочаным медальёнам-чатырохлiстнiкам, рыхтык такiя ж, што прадаюць у iхнай краме.
- Дарагi пярсцёнак?
- Пазалочаны, з падробленым каменем.
- Пра што ж яны гаварылi? Прадавец нiчога не чуў?
- Ён не памятае. Кажа, гаварылi як муж з жонкаю. Нiчога асаблiвага.
- А ён змог бы пазнаць гэтую жанчыну?
- Ён не ўпэўнены. Яна была ў чорным i ў пальчатках. Адну пальчатку забыла на прылаўку. Турэ вярнуўся, а яна чакала яго на вулiцы. Яна вышэйшая за яго. На вулiцы ўзяла яго пад руку, i яны пайшлi да
