тое ж: Турэ быў заўсёды ветлiвы, ахвотна загаворваў з iмi. Адна старая кажа, што зазвычай ён iшоў адсюль да метро 'Рэспублiка'.
- Яна яго бачыла з кiм-небудзь?
- Яна - не. Але адзiн бадзяга сказаў, што аднаго разу Турэ некага чакаў, а калi той чалавек падышоў, яны разам пайшлi адсюль. Але ён так i не змог апiсаць гэтага чалавека, сказаў адно, што гэта тып, якiх багата...
Заставалася толькi ўздыхнуць.
Пахаванне Турэ было назначана на заўтра. Уранку цела нябожчыка забралi ў Жувiзi.
Мэгрэ патэлефанаваў жонцы i сказаў, што вернецца позна.
Па дарозе ў Жувiзi дзьмуў моцны вецер. Хмары нiзка навiслi над зямлёю, збiралася навальнiца. Шафёр з цяжкасцю знайшоў вулiцу Таполяў. Ва ўсiх вокнах дома Турэ гарэла святло.
Але званок не званiў. Яго, вiдаць, выключылi ў знак жалобы. Нехта ўбачыў, як да дома пад'ехала машына, i дзверы адчынiла жанчына, яшчэ не знаёмая камiсару, гадоў на пяць старэйшая за панi Турэ i вельмi падобная да яе.
- Камiсар Мэгрэ.
Жанчына паклiкала сястру з кухнi:
- Эмiлiя!
- Чую. Запрасi яго ў дом.
Мэгрэ прынялi на кухнi, бо ў сталовай стаяла труна. У вузкiм калiдоры пахла кветкамi i свечкамi.
- Выбачайце, што я вас турбую...
- Пазнаёмцеся: пан Маньен, мой швагер. Кантралёр на чыгунцы.
- Вельмi прыемна.
- Вы ўжо знаёмыя з маёй сястрой Жаннай, а гэта Сэлiна...
Адна Монiка не ўстала, каб павiтацца з Мэгрэ. Яна пiльна ўзiралася ў яго i, напэўна, думала, што камiсар прыехаў дапытваць яе наконт Жарыса, i была скаваная страхам.
- Прысядзьце, калi ласка.
Мэгрэ пакруцiў галавою.
- Хочаце глянуць на яго?
Удаве было прыемна паказаць камiсару, што яна не паскупiлася на аддзелку труны.
- Нiбыта спiць...
Мэгрэ зрабiў усё належнае.
- Ён i зразумець не паспеў, што здарылася, - уздыхнула жанчына. - А як ён любiў жыццё!
Яны цiха выйшлi, i панi Турэ зачынiла дзверы.
- Вы будзеце на пахаваннi, пан камiсар?
- Буду. Таму i прыйшоў.
Монiка па-ранейшаму сядзела нерухомая. Пачуўшы, што сказаў камiсар, яна адразу ж уздыхнула.
- Напэўна, вы i вашы сёстры знаёмыя з усiмi, хто будзе на пахаваннi, а я не ведаю нiкога...
- Разумею! - усклiкнуў Маньен, нiбыта гэтая думка прыйшла i яму самому ў галаву адначасна.
Сваiм пыхлiвым выглядам ён паказваў, што ведае ўсё наперад.
- Я проста папрасiў бы вас паказаць мне на пахаваннi незнаёмых людзей, калi такiя будуць.
- Вы думаеце, прыйдзе забойца?
- Неабавязкова. Але мой абавязак - нiчога не ўпускаць.
- Вы маеце на ўвазе якую-небудзь жанчыну? - спыталася панi Турэ.
I яе твар, i твары сясцёр адразу ж сталi аднолькава злыя.
- Я нiчога не маю на ўвазе. Я шукаю забойцу. Калi заўтра на пахаваннi вы зробiце мне знак, я зразумею.
- Калi заўважым любога незнаёмага?
Мэгрэ кiўнуў, папрасiў прабачэння за клопаты i выйшаў. Маньен правёў яго да дзвярэй.
- Натрапiлi на след? - спытаўся ён тонам, якiм гавораць з доктарам пасля агляду хворага.
- Не.
- I не маеце нiякiх падазрэнняў?
- Нiякiх. Да пабачэння.
У машыне Мэгрэ ўспомнiў, як дваццацiгадовым юнаком ён трапiў упершыню ў сталiцу. Тады яго найбольш уразiў няспынны рух натоўпу, калаўрот сотняў тысяч людзей. Ён з мiжвольнай трывогаю назiраў за тымi, хто, страцiўшы раўнавагу, кiдаўся ў паток i плыў па цячэннi. Але асаблiвае спачуванне выклiкалi ў яго сцiпла i чыста апранутыя людзi. Якiх толькi намаганняў яны не прыклалi, каб застацца на паверхнi i стварыць iлюзiю, што яны жывуць i што гэтае жыццё вартае таго, каб яго пражыць!
Вось i Луi Турэ дваццаць пяць гадоў сядаў кожнае ранiцы ў адзiн i той самы цягнiк, бачыў адны i тыя ж твары, i пад пахаю ў яго быў адзiн i той самы загорнуты ў цырату сняданак; увечары нябога вяртаўся ў сваё жытло, якое Мэгрэ называў у думках 'домам трох сясцёр'. Хоць сёстры i жылi на суседнiх вулiцах, яны закрывалi нябожчыку далягляд, як вялiзны мур.
- У камiсарыят, шэф? - пытаўся шафёр.
- Не. Дамоў.
Гэтым вечарам ён пайшоў з жонкаю ў кiнатэатр на бульвары Бон-Нувэль, той самы, куды хадзiў i Луi Турэ. Яны двойчы прайшлi мiма таго самага тупiка.
- У цябе кепскi настрой? - спыталася жонка.
- Не.
- Ты за ўвесь вечар i слова не сказаў.
- Ты што?.. А я i не заўважыў.
Уранку на горад абрынулася залева. Лiло як з вядра. Вецер вырываў з рук мiнакоў парасоны.
- Такое надвор'е часта бывае на пахаванне, - заўважыла панi Мэгрэ. Багата сёння клопату?
- Яшчэ не ведаю.
- Надзень галёшы.
Мэгрэ так i зрабiў, але ўсё роўна паспеў добра прамокнуць, перш чым удалося сесцi ў таксоўку. Халодныя кроплi сцякалi з капелюша за каўнер.
- На набярэжную Арфэўр.
Пахаванне адбудзецца ў дзесяць. Мэгрэ з нецярпеннем чакаў, калi прыйдзе Нэвэ. Ён вырашыў узяць яго з сабою: а раптам каго-небудзь пазнае на пахаваннi?..
- Ёсць што новае? - спытаўся камiсар у Сантонi. - Не?.. Складзi спiс Жарысавых сяброў, знаёмых, увогуле, усiх, з кiм ён сустракаўся апошнiя гады.
- Я ўжо пачаў.
- Працягвай.
З'явiўся Нэвэ.
- Надвор'е пахавальнае, - буркнуў iнспектар.
У дзесяць яны былi ўжо перад домам Турэ. У знак жалобы з абодвух бакоў дзвярэй былi нацягнуты чорныя палотнiшчы з серабрыстымi махрамi. Ля ганка, на незаасфальтаваных ходнiках стаялi людзi пад парасонамi. Усяго iх было чалавек пяцьдзесят. Многiя заходзiлi ў дом. Вiднелiся людзi i ў суседнiх дварах.
Спачатку прыбыў катафалк. Потым таропка прайшлi святар i хлопчык, якi нёс крыж.
Нiшто не спыняла парываў ветру, мокрая адзежа прыставала да цела. Труна адразу ж намокла.
- Нiкога не пазнаеш? - запытаўся Мэгрэ ў Нэвэ, калi працэсiя рушыла.
Нэвэ пакруцiў галавою.
Жанчына, якой Турэ падараваў парсцёнак, напэўна, не прыйшла. Праўда, на адной кабеце быў лiсiны каўнер, але камiсар заўважыў яе яшчэ раней, калi яна выходзiла з дома насупраць i замыкала дзверы на ключ. I з прысутных мужчын нiкога нельга было ўявiць заўсёднiкам лавак на бульварах.
I ўсё ж Мэгрэ застаўся на пахаваннi да канца. Камiсар двойчы сустрэў позiрк Монiкi. I кожны раз адчуваў, як сцiскаецца яна ад страху.
На могiлках было па калена гразi: магiлу выкапалi на новым участку, куды яшчэ не праклалi дарожкi.
