- Не гневайся, цар, - сказаў Геракл, - я ачысцiў твае канюшнi не толькi ад гною, але i ад усяго, што струхлела i даўно згнiло. Я зрабiў больш, чым абяцаў. Цяпер ты аддай мне тое, што абяцаў.
Але сквапны Аўгiй заспрачаўся, пачаў сварыцца i адмовiўся аддаць Гераклу коней. Тады Геракл зазлаваў, пачаў з Аўгiем бiцца i забiў яго.
Сёмы подзвiг
Геракл утаймоўвае Крыцкага быка
Шэсць разоў прыходзiў ужо Геракл у Мiкены i па загаду цара Еўрысфея выпраўляўся ў небяспечную i цяжкую дарогу. Шэсць подзвiгаў ён здзейснiў: забiў Нямейскага льва, знiшчыў Лярнейскую гiдру, злавiў Керынейскую лань, прынёс у Мiкены Эрыманфскага вепра, прагнаў з Грэцыi Сцiмфальскiх птушак i за адзiн дзень вычысцiў Аўгiевы канюшнi. I вось зноў паклiкаў героя Еўрысфей i загадаў яму плыць цераз мора на выспу Крыт i ўтаймаваць раз'юшанага быка, з якiм нiхто з крыцян не мог справiцца.
Гэты бык прыплыў калiсьцi да выспы Крыт, i крыцкi цар Мiнас абяцаў богу мораў Пасейдону прынесцi быка яму ў ахвяру. Але беласнежны бык з залатымi рагамi так спадабаўся Мiнасу, што цар пакiнуў яго сабе, а Пасейдону ахвяраваў другога быка. Бог мора ўгневаўся i наслаў шаленства на прыгожага быка. Бык ашалеў, вырваўся са стойла, уцёк з царскага двара i стаў гразой усёй выспы.
Геракл падаўся на бераг мора, сеў на фiнiкiйскi карабель i паплыў на Крыт. Наляцела бура, доўга насiла карабель па бурным моры, нарэшце разбiла яго, i хвалi выкiнулi абломкi на бераг чужой, незнаёмай краiны.
Тут раслi дрэвы, падобныя на пучкi вялiкiх пёраў: проста са ствала выходзiлi тоўстыя сцяблiны, на якiх гайдалiся лiсты, такiя вялiзныя, што пад кожным мог схавацца чалавек.
Геракл i яго спадарожнiкi, што засталiся жывыя, адпачылi ў засенi гэтых дрэў i пайшлi ўздоўж берага па гарачым жоўтым пяску. Доўга iшлi яны i нарэшце прыйшлi ў вялiкi горад каля мора. У гаванi было шмат караблёў, а на беразе стаялi высокiя палацы i храмы.
- Вы ў Эгiпце, - сказалi iм жыхары, якiя спяшалiся ў храм на свята, - а кiруе Эгiптам вялiкi Бузiрыс, магутны i грозны цар.
Геракл папрасiў адвесцi яго да цара. Але толькi чужаземцы ўвайшлi ў палац, як iх схапiлi i звязалi ланцугамi.
- Вы прыйшлi якраз у пару, - сказаў iм жорсткi ўладар Эгiпта, - сёння свята ў Эгiпце, i я ахвярую вас багам.
- Багi не прымаюць чалавечых ахвяр, - адказаў Геракл.
Але Бузiрыс, смеючыся, адказаў:
- А вось мы праверым! Ты першы будзеш заколаты жрацом - паглядзiм, цi пажадаюць цябе багi. - I загадаў адвесцi палонных у вялiкi храм пасярод горада.
Геракла i яго спадарожнiкаў прывялi ў храм, якi быў поўны народу. Але як толькi запалiлi агонь каля ахвярнiка i стары жрэц узяў свой востры i доўгi нож, Геракл з усяе сiлы напружыўся i разарваў ланцуг, якiм быў звязаны. Абрыўкам ланцуга ён ударыў жраца i забiў яго. Потым у гневе расшпурляў царскую варту, адабраў у Бузiрыса меч i закалоў лiхога цара. Уражаныя сiлай героя, эгiпцяне не адважылiся падступiцца да яго. Геракл вызвалiў сваiх таварышаў i заспяшаўся з iмi на бераг мора. Там яны знайшлi карабель, якi мог завезцi iх на Крыт.
Хутка даплылi яны цяпер да берагоў Крыта. Геракл развiтаўся са сваiмi спадарожнiкамi i адзiн пайшоў па беразе. Неўзабаве ён убачыў шалёнага быка. Бразгаючы парваным ланцугом i злосна равучы, з налiтымi крывёю вачамi, iмчаўся на яго бык. Белая пена падала камякамi з разяўленай пашчы. Геракл схаваўся за дрэва i чакаў. Бык спынiўся, нагнуў галаву i пачаў рыць нагамi зямлю. Тады Геракл схапiў канец ланцуга, якi цягнуўся па зямлi, i ўскочыў быку на спiну. Бык задрыжаў, пачаў брыкацца, стараючыся скiнуць са спiны нечаканую ношу. Але Геракл абвiў яго рогi ланцугом i моцна трымаў яго. Бык жаласна зароў i памчаўся да мора. Ён кiнуўся ў хвалi i паплыў. У моры шаленства пакiнула яго, ён зрабiўся цiхмяны, нiбы рабочы вол на полi, i паслухмяна прыплыў з Гераклам у Мiкены.
Геракл сам адвёў яго на скацiнны двор цара Еўрысфея. Але пастухi баялiся злоснага быка i не маглi ўтрымаць яго ў хляве. Ён уцёк ад iх i пачаў гуляць па ўсiм Пелапанесе, нiкому не даючыся ў рукi, пакуль яго не злавiў сябар Геракла, Тэзей, i не прынёс у ахвяру багам.
Восьмы подзвiг
Геракл здабывае коней Дыямеда
Зноў загадаў Еўрысфей Гераклу выпраўляцца ў дарогу - здабываць коней фракiйскага цара Дыямеда.
Першы раз за ўвесь час сваёй службы цару Геракл разгубiўся. Ён не спалохаўся нi льва, нi гiдры, нi доўгiх вандровак, нi цяжкай работы, нi крывавай бiтвы, нi людскога каварства. Але заданне, якое цяпер даваў яму цар, здавалася яму ганебным для героя. Раздабыць у другога тое, што яму належыць па праву, - значыць, адабраць сiлай або ўкрасцi тайком, а Геракл не хацеў быць нi разбойнiкам, нi злодзеем.
З цяжарам на сэрцы выправiўся ён у дарогу, парашыўшы, што шлях да Фракii доўгi i ён паспее абдумаць, што яму рабiць.
Ён прыйшоў у Фесалiю, у горад Феры, дзе цараваў шчаслiвы i добры цар Адмет, любiмец бога Апалона.
Бог святла калiсьцi ў гневе ўчынiў забойства, i за гэта Зеўс загадаў яму цэлы год служыць чалавеку.
Апалон прыйшоў да цара Адмета i цэлы год пасвiў яго статкi. I шчасце прыйшло да Адмета: шчодра радзiла зямля, статкi яго памнажалiся без лiку, мiр i дастатак панавалi ў Ферах i ў палацы цара.
Але самым дарагiм з усiх багаццяў была маладая царыца Алкеста, якую Апалон памог Адмету ўзяць сабе за жонку.
Бацька яе, Пелiй, аб'явiў, што аддасць дачку толькi за таго, хто зможа запрэгчы ў каляснiцу льва i мядзведзя разам i на iх прыедзе па нявесту. Апалон утаймаваў дзiкiх звяроў, яны паслухмяна ўпрэглiся ў каляснiцу Адмета i адвезлi яго да бацькi Алкесты. Алкеста стала жонкай Адмета; яны жылi шчаслiва i мелi дзяцей.
Калi скончыўся час службы Апалона ў Адмета, бог святла, адыходзячы, захацеў зрабiць яшчэ што- небудзь добрае для цара. Па жаданню Апалона, Мойры, багiнi лёсу, якiя трымалi ў сваiх руках нiтку кожнага чалавечага жыцця, згадзiлiся адтэрмiнаваць Адмету смерць, калi ў гэты час знойдзецца чалавек, якi захоча яго замянiць.
I вось надышла часiна, калi ўладар царства мёртвых паслаў па Адмета Смерць, i Мойры спыталi:
- Хто хоча замянiць Адмета i памерцi замест яго?
Нi сябры, нi верныя слугi, нi нават старыя бацькi цара - нiхто не хацеў развiтвацца са сваiм жыццём i памiраць за другога. Тады прыгажуня Алкеста сказала мужу:
- Мой мiлы, я з радасцю пайду за цябе на смерць. Усё роўна мне не жыць без цябе на свеце. Няхай памру я, жывi ты. Толькi аб адным прашу цябе: не прыводзь у наш дом другой жанчыны. Абяцай мне гэта, i я памру спакойна.
Адмет паабяцаў нiколi не прыводзiць у дом другой жонкi.
Алкеста прыбралася ва ўсё чыстае, легла на пасцель i пачала чакаць Смерць, якая павiнна была прыляцець па яе. Моўчкi стаялi вакол яе дзецi, муж i ўсе блiзкiя i з сумам пазiралi на яе апошнi раз. I вось чорны цень упаў на твар царыцы, вочы яе заплюшчылiся, замерла дыханне.
Плач i стогны запоўнiлi палац i горад. Жыхары Фер у знак жалобы астрыглi коратка свае валасы i грывы сваiх коней. За горадам пабудавалi прыгожую грабнiцу i прызначылi дзень пахавання.
Якраз у гэты дзень Геракл, нiчога не ведаючы, прыйшоў у палац Адмета i, як падарожнiк, папрасiўся пераначаваць. Адмет, хоць i смуткаваў па жонцы, не мог адмовiць Гераклу ў гасцiннасцi; ласкава сустрэў яго, загадаў падрыхтаваць яму пакой у палацы i добра пачаставаць героя, а сам пайшоў на пахаванне Алкесты.
Стомлены Геракл адпачываў у чыстым пакоi, а падсiлкаваўшыся i выпiўшы вiна, развесялiўся, пачаў шумець, а потым зазлаваў, што няма з кiм яму пагутарыць.
Стары слуга, якi прыслужваў яму за сталом, глядзеў на яго сурова i не мог прыхаваць свой смутак.
Геракла ўзлаваў яго змрочны выгляд.
- Чаго ты пазiраеш на мяне гэтак строга? - спытаў ён. - Твой гаспадар сустрэў мяне як сябра, а добры слуга павiнен прывецiць таго, каго ласкава сустракае гаспадар. Падыдзi да мяне, выпi са мной, каб мне не было сумна пiць аднаму. Выпi са мной i развесялiся!
Але стары слуга з дакорам пакiваў галавой i сказаў:
- Нядобра смяяцца i пiць, калi ў доме гора.
