руках. Джоўд перавярнуў яе спiнай угору i ўкруцiў у пiнжак разам з чаравiкамi. Ён адчуваў, як яна валтузiцца там, тыцкаецца i перабiрае лапамi. Джоўд пайшоў далей, прыспешыў крок, крыху заграбаючы мяккi пыл пятамi.
Наперадзе, узбоч дарогi, чахлая, абсыпаная пылам вярба адкiдала на зямлю рабы цень. Яе ўбогае, кволае вецце згiналася над дарогай, рэдкая, чэзлая крона нагадвала аблезлую курыцу. Джоўд аблiваўся потам. Сiняя кашуля пацямнела на спiне i пад пахамi. Ён насунуў кепку на лоб, пацягнуўшы за брылёк, i той перагнуўся пасярэдзiне, кардонная пракладка зламалася - цяпер ужо кепка нiколi не будзе выглядаць, як новая. Ногi неслi яго ўсё шпарчэй да адзiнокага дрэва. Ён ведаў - там будзе цень, прынамсi, хоць палоска ценю ад ствала, бо сонца прайшло ўжо зенiт. Гарачыя промнi апякалi патылiцу, у галаве злёгку шумела. Ён не бачыў падножжа вярбы, бо яна расла ў маленькай западзiне, вiльгаць там не так хутка высыхае, як на роўных месцах. Ён iшоў усё хутчэй - спяшаўся ўцячы ад сонца, i нарэшце пачаў спускацца па схiле. Раптам ён апаслiва запаволiў крок, бо палоска ценю была ўжо кiмсьцi занятая. Прыхiнуўшыся спiнай да камля, на зямлi сядзеў чалавек. Сагнутыя ў каленях ногi ён склаў крыж-накрыж, i босая правая ступня дасягала амаль галавы. Ён засяроджана насвiстваў мелодыю факстрота 'Так, сэр, гэта мой бэбi' i таму не чуў крокаў Джоўда. Задраная ўгору ступня мерна адбiвала такт. Тэмп быў не танцавальны. Чалавек перастаў свiстаць i заспяваў тонкiм кволым тэнарком:
Так, сэр, ён мой збавiцель,
Хрыс-тос мой збавiцель,
Хрыс-тос мой збавiцель, сэр.
Чорта, клянуся,
Я ўжо не баюся,
У мяне ёсць збавiцель цяпер.
Ён пачуў крокi Джоўда, толькi калi той ступiў у рэдкi цень ад аблезлай кроны, перастаў спяваць i павярнуў у яго бок галаву. Доўгая, кашчавая, з туга нацягнутай скурай на твары, яна сядзела на шыi, мускулiстай i жылiстай, як бадыль сельдэрэю. Запаленыя, чырванаватыя павекi прыкрывалi ад сонца вялiкiя, выпуклыя вочы. Безвалосыя смуглыя шчокi льснiлiся, поўныя губы выдавалi не то насмешку, не то пажадлiвасць. Скура так шчыльна абцягвала яго дзюбасты, касцiсты нос, што прасвечвалi храсткi пераносся. Нi на шчоках, нi на доўгiм бледным iлбе не было нiводнай кропелькi поту. Лоб у яго быў ненатуральна высокi, з тонкiмi блакiтнымi жылкамi на скронях. Не менш як палова твару была над вачыма. Жорсткiя сiвыя валасы распалiся няроўнымi пасмамi - вiдаць, зачэсаныя пальцамi. На iм былi штаны-камбiнезон i сiняя кашуля. Баваўняная куртка з меднымi гузiкамi i карычневы, залаплены, у тлустых плямах капялюш ляжалi на зямлi каля яго. Шэрыя ад пылу парусiнавыя туфлi на гумавай падэшве валялiся паасобку там, дзе ён iх скiнуў з ног.
Чалавек доўга глядзеў на Джоўда. Сонечнае святло глыбока пранiкала ў яго карыя вочы i запалiла ў зрэнках залатыя iскрынкi. Калi ён падняў галаву, жгут мускулаў у яго на шыi яшчэ больш наструнiўся.
Джоўд моўчкi стаяў у дзiравым цянi. Ён зняў кепку, выцер ёю спацелы твар i разам са скручаным пiнжаком кiнуў на зямлю.
Не высоўваючыся з ценю, чалавек выцягнуў ногi i зарыў пальцы ў пыл.
Джоўд сказаў:
- Фу! На дарозе пячэ, як у пекле.
Чалавек пiльна паглядзеў на яго.
- Цi не Том гэта Джоўд, сынок старога Тома?
- Ага, - сказаў Джоўд. - Ён самы. Дамоў iду.
- Мяне ты, пэўна ж, не памятаеш, - сказаў чалавек, i пухлыя губы яго скрывiлiся ва ўсмешцы, адкрыўшы вялiкiя конскiя зубы. - Ды дзе табе помнiць. Ты толькi тое i рабiў, што дзяўчатак за косы цягаў, замест таго каб мае казанi слухаць. А ў адной дзяўчынкi ўсё наравiў коску з каранямi выдзерцi, а слова святое мiма вушэй прапускаў. Ты, напэўна, забыўся, а я памятаю. Давялося мне i цябе, i дзяўчо тое далучыць да ласкi боскай. Абаiх у арашальнай канаве ахрысцiў. А ўжо ж адбiвалiся як, вiшчалi, што тыя кацяняты.
Джоўд паглядзеў на яго зверху i раптам засмяяўся:
- Дык ты ж прапаведнiк! Вось ты хто - наш прапаведнiк! Мо толькi якую гадзiну назад я пра цябе аднаму хлопцу расказваў.
- Былы прапаведнiк, - спахмурнеў чалавек. - Прападобны Джым Кейсi - з секты 'Неапальная купiна'. Горла драў у славу гасподню. I грэшнiкаў-пакаянцаў ледзь што - у канаву; наб'еш яе iмi да краёў, так i глядзi, патопяцца. Але цяпер я ўжо не той. - Ён уздыхнуў. - Цяпер я проста Джым Кейсi. Няма ў мяне тае адданасцi богу. Усё ў галаву грэшныя думкi лезуць... грэшныя, але, на мой погляд, цвярозыя.
Джоўд сказаў:
- Калi ўжо што ў галаву палезе, тады i задумаешся. Я не забыў цябе. Ты ў нас неблагiя маленнi наладжваў. Памятаю, неяк раз ты стойку зрабiў i так, на руках ходзячы, такую пропаведзь закацiў! I завываў як апантаны. Мацi маёй ты быў больш за iншых па душы. А бабка, дык тая казала, што дух з цябе божы так i б'е ў нос. - Джоўд запусцiў руку ў скрутак, намацаў бутэльку i выняў з кiшэнi пiнжака. Чарапаха варухнула лапай, але Джоўд закруцiў пiнжак тужэй. Потым адкруцiў каўпачок з рыльца i падаў бутэльку Джыму Кейсi. - Глынеш?
Кейсi ўзяў бутэльку i тужлiва паглядзеў на яе.
- Больш я ўжо не прапаведую, толькi зрэдку. Цяпер у народзе няма ўжо таго духу боскага, што быў раней. А горш за ўсё, што i ўва мне яго анi кропелькi не засталося. Бывае, праўда, калi-нiкалi ўвойдзе ў цябе дух, ну i склiчаш людзей на маленне. А яшчэ, здараецца, перад ядой богу малiтву скажаш, калi да стала хто запросiць. Але душу я цяпер ужо ў гэта не ўкладаю. Проста просяць людзi, i я не адмаўляюся.
Джоўд зноў выцер твар кепкай.
- Няўжо ты такi ўжо святоша, што ад вiскi адмаўляешся? - сказаў ён.
Кейсi глянуў на бутэльку, быццам толькi што ўбачыў яе ў сваiх руках. Потым паднёс да рота, перакулiў i зрабiў тры вялiкiя глыткi.
- Ну i пiтво! - пахвалiў ён.
- А ты як думаў? - сказаў Джоўд. - Не самагон якi - фабрычнае. Яму цэлы даляр цана.
Перш чым аддаць бутэльку, Кейсi яшчэ раз прыклаўся да рыльца.
- Так, сэр! - прамовiў ён. - Так, так, сэр!
Джоўд узяў з яго рук бутэльку i адпiў, з далiкатнасцi не абцёршы рыльца рукавом. Потым апусцiўся на кукiшкi i прыставiў бутэльку да скручанага пiнжака. Падабраў з зямлi сухую галiнку - каб запiсваць ёю свае думкi ў пыле. Змёў лiсце ўбок, разраўняў далонню чысты квадрацiк i пачаў выводзiць на iм рысачкi, куты i кружочкi.
- Даўнавата цябе не бачыў, - сказаў ён.
- А мяне нiхто не бачыў, - адказаў прапаведнiк. - Аднаго дня ўзяў i пайшоў ад iх, цяпер усё больш сяджу адзiн i сам з сабою разважаю. Боскага духу я не страцiў, толькi цяпер ён нейкi iншы. Сумненнi пачалi адольваць.
Кейсi сеў крыху раўней спiнай да ствала. Вавёркай юркнула ў кiшэню кашчавая рука i выцягнула адтуль чорную, абкусаную з усiх бакоў плiтку тытуню. Ён старанна сцёр з яе саламяную труху i iншае кiшэннае смецце, адкусiў кавалачак i засунуў за шчаку. Джоўд адмоўна памахаў галiнкай, калi Кейсi падаў яму плiтку. Чарапаха ў скрутку зноў пачала валтузiцца. Кейсi паглядзеў на пiнжак, якi варушыўся, нiбы жывы.
- Што гэта там у цябе - курыца? Глядзi, задыхнецца.
Джоўд тужэй скруцiў пiнжак.
- Чарапаха, - сказаў ён. - На дарозе падабраў. Вялiзная, як трактар. Брацiку нясу. Малыя любяць чарапах.
- Рана цi позна яны ўсе iмi абзаводзяцца. Але чарапаху пры сабе доўга не ўтрымаеш. Торкаецца, тыцкаецца сюды-туды, пакуль не знойдзе лаза, выберацца на волю, i шукай ветру ў полi. Вось i я так. Няма таго, каб проста разгарнуць Евангелле, што ляжыць пад рукой. Не, усё круцiш яго, гартаеш, шукаеш нечага адны шматкi застаюцца. Бывае, натхнюся боскiм духам, а што ўслаўляць, не ведаю. Прызначэнне маё - весцi людзей, але ж няма куды.
- А ты вадзi iх кругом i навокал, - сказаў Джоўд. - Доўга не думай, штурхай iх у арашальныя канавы. А свой розум мець захочуць, скажы iм, што ў пякельным агнi гарэць будуць. На чорта табе ведаць, куды iх весцi? Проста вядзi, i справе канец.
Цень ад ствала вярбы падаўжэў. Джоўд з радасцю перасеў у цень i зноў расчысцiў i разраўняў маленькi квадрацiк пылу, каб, крэслячы на iм сваiм прутком, запiсваць думкi. Мiма iх бегла па дарозе жоўтая калматая
