Джамалунгма. Але я выскачу ў вадхон. Чао, казлы адпучшэньня!' Iнтэлiгентны спадарожнiк Сьцяпана выбiў локцем шыбу й тузануў яго за рукаў: 'Уцякайма!' Наперадзе загрымеў выбух катастрофы. 'Я таму слухаў вашай гутаркi, бо нудзiўся. Вы мяне зусiм не цiкавiце, i за гэта я прашу ў вас прабачэньня', - ён, спадарожнiк, з жахлiвай адкрытасьцю пацалаваў...
- Сьцяпанка! Сьцяпулёк мой мiлы!
З чырванi трызьненьня наблiжаўся да Сьцяпана засмучоны позiрк Кiры. Як добра, што яна побач.
Пiць! Ён каўтнуў нейкай вадкасьцi з кубачка, вiдавочна, палiпiрыну, а яшчэ - соку зь лiмону, растворанага...
- Кiра, - сказаў ён. - Пагладзь мяне...
'Жыцьцё, э, яго сутнасьць, ведаеце, э, - у непаразуменьнях, - крывiўся старшыня. - Мяне неспакоiць ваша, Сумленевiч, вера ў iснаваньне, э, згоды, ведаеце. Яно, ну, аднадумства, так сказаць, зьнiшчае думку, усыпляе, э, мазгi. Так, так, так... Людзi салiдарызуюцца, э, у прэтэнзiях. Ого, за дармовы кавалак мыла гатовы яны, э, сьвет перакулiць дагары коламi, ведаеце. Чаму? Таму, што няма чалавека задаволенага сваiм, э, лёсам, во! Дай яму доказ, э, крыўды, няхай сабе й сьмяхотны, дык ён табе замахнецца, э, пудовым кулаком, i ўжо не стрымаецца. Так i лясьне iм! Пакоцiць ён, прыдушыць, затопча цябе - за нiшто! А потым - пашкадуе i паспачувае, во, во... Любiм набiць каго й заплакаць над iм, э, гм...'
- Сьцяпанка...
З заслонаў на вокнах абсыпалася цiшыня, утвараючы грумакi ўтульнасцi. То зноў вочы заплывалi якiмсьцi кацячым колерам.
'...э, дырэктарам быць, ведаеце, трэба добра ўмець махляваць, пане Сумленевiч. Так, так, без пасьмешак кажу вам. Справа, зрэшты, i не ў вашуканстве, э, не, не... Калi ўсе навокал, ушыр ды ўверх, ведаюць аб гэтым, э, дык якое-ж тут ашукоўваньне? Кiраўнiку неабходна выходзiць насустрач людзкiм спадзяваньням, такiм, во. Так, Сьцяпан, табе ня быць кiраўнiком! Справядлiвых, ведаеш, баяцца, э, гм... Ахвотна гавораць пра iх - заўваж кожны ў дачыненьнi да сваiх ворагаў. Прынiжальнае, гэта праўда, стаць жывой справядлiвасцю, пародзiстым сабакам на зладзеяў, ага...'
- Пацееш? Мама, Сьцёпка пацее! Паглядзi...
- Цi-iха.
У куце, за фiкусам, паляць вогнiшча...
На ўскраiне бярэзьнiку сабралiся паляўнiчыя, з дубальтоўкамi за плячыма. Старшыня гучна кашляе й хтосьцi з членаў управы адзываецца да яго: 'У цябе запаленьне лёгкiх'. А старшыня на тое: 'Лекарка сказала, што яшчэ не'. Сказалi: 'З гарачкай табе да твару'. А ён: 'Каб так i пасьля сьмерцi'. У Сасновiцкiм бары - галасы, ломат: пайшоў гон. На балацявiну, быццам маторная лодка на ўсёй хуткасьцi, выбег зубазбройны адзiнец, якi, здратоўваючы кусьцiкi, павярнуў прасьцютка на стойбiшча старшынi ўправы каапэратыву, самага вялiкага на Беласточчыне, i грозна рохкнуў: 'Я табе не Сумленевiч, падла ты!' Шэф звалiўся перад зьвярыскам ды залямантаваў: 'Даруй, братец-адзiнец, што я цэлiўся ў цябе! Зьлiтуйся, калi не нада мною, дык хоць над жоначкай-тралялёначкай ды нашымi дзеткамi-кветкамi! Я цябе за гэта ў лыч пацалую, i куды хочаш...' Засьмяяўся дзiк i ажно языком iклы аблiзаў. Сеў ён на хвасьце ды прахрыпацеў: 'Па-ага-ава-ары, а я па-аслу-у-уха-аю-ю-у-ууу, га-га-га-га-га...'
- Папi, Сьцяпанка, малачка.
- Што ты яму даеш, Кiра? Ад малака - падскочыць тэмпэратура!
- Пiць, - вымавiў Сьцяпан.
У кухнi забразгацела бляшаная пасудзiна. Няйначай, упаў гаршчок з плiты; ёмiсты, у якiм гатуюць капусту, квашаную, тлустую, са сьвiным мясам, смакавiтай лычавiнай.
- Асьцярожна! - цешча да Кiры. - Бяжыш, як на пажар... Бу-б-б-б-бу-бу...
- Мама, ты куды паклала лiмоны?
- На падваконьнiк, каб ня сохлi яны. Вунь, там... бу-бу...
- А тварог?
- Няма тварагу. Трэба купiць, бу-бу-бу-бу...
Сьцены - высокiя, як справядлiвасьць.
Панурыя, карычневыя, забруджаныя яны. На атаманцы - сакратарка, з пакалечанымi грудзьмi, раптам зварухнулася й прамовiла (не расплюшчыўшы вачэй):
'Я бачу вас, пане Сумленевiч. Непатрэбна дрыжыце вы. Ах, хварэеце й, пэўна, па вашай скуры прабягае марозiк; гэта нармальнае ў час грыпозу. А мне, вось, усё роўна... Штосьцi вам скажу, пане Сумленевiч. Ёсьць на тое нагода, дык паслухайце мяне. Гэта вы вiнаватыя ў маёй сьмерцi! Так. Ведаеце, калi капiтан прывёў вас у тую кватэру, дык я яшчэ жыла, але не хацела адзывацца... Капiтан не зразумеў-бы мяне й гэта зашкодзiла-б вам. Такiя, як ён, здольныя думаць толькi па зададзенай тэме. Ураднiк! Ад яго трэба быць здалёку...'
'Чаму вы гаворыце, што я вiнаваты ў вашай сьмерцi?' - запытаў Сьцяпан, так i не пачуўшы свайго голасу. У горле казытала яму пякотка...
'Сказаць?' - уздрыганулi яе вейкi.
'Скажы, дарагая! Табе-ж ужо ўсё роўна, прабач мне гэтую шчырасьць'.
'Ого, ты цiкавiсься тым, што пра цябе думаюць iншыя. Значыць, нялёгка цяпер табе: напала на цябе чалавечая iржа. Ад яе нiхто яшчэ не схаваўся. Часамi й я думала: як доўга ты паблiшчыш...'
'Кажы пра маю вiну!'
'Вiна твая ў тым, што ты, Сьцяпан, добры чалавек. Гэтым i пакрыўдзiў ты мяне. А ведаеш, як? Прызвычаiўшы мяне да годнасьцi, зрабiўшы ганаровай жанчынай! Таму й страцiла я жыцьцё, тое, што самае каштоўнае, без чаго няма мяне! Адкажаш: засталася iдэя чалавечнасьцi. Каму яна засталася? Жывым цi не? Жывым. Чалавечным? Цi чалавечным, пытаю...'
'Я, усё-такi, не разумею цябе, хоць i здагадваюся...'
'Твая здагадка зьяўляецца здагадкай мужа, што вярнуўся з крывавай вайны, на якой, па-п'янаму, застрэлiў ён упартую жанчыну ворага, бо, у пярынах занятай iм спальнi, яна падзерла яму твар... Здагадкай, чаму гэта твая жонка жывая й здаровая пасьля таго, як тут бушаваў, мабыць, той-жа жанчыны, чалавек... Той, што глядзеў са шлюбнага партрэту ў чужамоўнай сям'i... Ах, ня муч ты мяне!'
'Прабач'.
'Iх было трох...'
'Ага, а як яны называлiся?'
'Мужчыны'.
'Але - як называлiся?'
'Я сказала'.
'Прозьвiшчы iх патрэбныя! Прозьвiшчы...'
- Сьцяпанка... Сьцяпанка, чуеш мяне?
- Кiра...
- Паеш, Сьцяпанка, тваражку. У iм шмат кальцыю, для ўзмацненьня тваiх тканак... Во, бачыш, кроў з носа цячэ табе, - Кiра выцерла яе бiнтам. - Еш. Сiлком еш.
- Потым, Кiрачка.
Сонныя мроi, як дасказаньне чагосьцi, што не знаходзiла сьвядомай фармулёўкi, як занадта жахлiвае, не падлеглае надзённаму досьведу, безадказнае, нiчым датыкальным не пацьверджанае, але верагоднае, сумяшчальнае ў лёгiцы прадчуваньня, у вокаiмгненнай упэўненасьцi, якая ў час адпачытай цьвярозасьцi ўспрымаецца быццам прадаўгаватая рыжынка лiсiцы на мяжы поля, дзе штораз спатыкаемся аб парудзелыя валуны, звычайныя, цiкавыя або нецiкавыя асаблiвасьцю цi банальнасьцю формы; як сабака, якi ўсьцешвае нас тым, што ён, аказваецца, ня воўк, хоць i на дзiва вырас.
'Крадуць! Хто ня цягне да сябе, той iдыёт. Гэта ўжо сталася эстрадным фальклёрам. Слухаў-жа ты радыё-кабарэ: Апошнiя паведамленьнi з краiны. На адным з панадворкаў Драпежнай вулiцы ў Грашаградзе дзецi гулялi ў зладзеяў ды палiцыянтаў, нарабiўшы гэтым нечуванай панiкi - менавiта, iх бацькi, на ўсякi выпадак, начавалi ў сваякоў, хi-хi-хi...'
'Кiра, Кiрачка, зьлiтуйся...'
'Спектакль п'есы пра каапэратыў ДЗЯРЫ-БЯРЫ. Публiка спачувае камбiнатару й злуецца на сяржанта, якi бяз ордэну на арышт уварваўся ў кватэру Мондрай Гловы, героя нашага часу зь лёгкай рукою на не сваё, хi- хi-хi...'
