наконт ягонай уяўнай сувязi з цэлай справай, якiя несумненна ўзьнiклi ў пажвавелых ураднiцкiх булавешках. Потым, у забываньне, яму быў-бы сэнс выкарыстаць няхай сабе й нязручную нагоду паведамiць шэфа... Сумленевiч пераканаўся, што закон апошняга голасу ў дадзеным выпадку абсалютна непарушны яму. Забойствам сакратаркi доўга цiкавiлiся ва ўстанове. Як на тое наступная жахлiвасьць мела месца позна: пад весну разбэшчаныя засранцы пакалечылi таксiста.
6
Усё перамешваецца.
Затое першы дзень у жыцьцi, праведзены на працы, паўстае быццам дзяцiнства. Сонечны, з напнутай ветрыкам заслонай на казённым акне, жоўты ад чысьцiнi пiсьмовы стол, мiлыя ад сяброўскiх пачуцьцяў твары супрацоўнiкаў, па-матчынаму здагадны шэф, незвычайна востры аловак, белая папера, цiкавая справа, урачысты наведнiк... Няўжо павiнна быць важным якраз сьцьвярджэньне, што той дзень у сапраўднасьцi быў пахмурны, а заслона разьдзертая, а стол рассохлы ды з тараканамi, супрацоўнiкi зласьлiвыя, шэф недаверлiвы, справа амаль лiпная, а наведнiк, звычайна, злосны як халера? Ат, лiчыцца тое, што захоўваем мы зь перажытага.
Сьцяпану не ўдавалася назваць пахi ў матчынай хаце падчас велiкодных парадкаў у ёй. Вострае адчуваньне iх аднаўлялася ў iм, калi ён бываў у гасьцёх, у чысьценькiх людзей. Так пахла кватэра Кiры, пакуль не пачалося вясельле ў ёй, ля задрыпанай Азёрнай, з паўвясковымi музыкантамi, нанятымi цесьцем за сьмешныя грошы, з прыгараду, з Васiлькова (старэйшы зь iх пакаўзнуўся на скрыгелiку каўбасы, што валяўся на падлозе, i разьбiў сабе галаву). Каторагасьцi году, у Каляду, зь немалым зьдзiўленьнем адкрыў Сьцяпан, што пах, той пах велiкоднай хаты, мае смак гнiлога антонаўскага яблыка! (Кiра накупiла яблыкаў дзьве торбы, дарагiх, здаровых, але яны ў кухоннай цеплынi пазагнiвалi, i трэба было хутка паесьцi iх.)
Запрасiлi яны на Каляду старшыню з жонкай. У пакоi запалiлi сьвечкi на ялiнцы; ад iх загарэўся Дзед Мароз. Кiра, зь перапуду, накiнула на запалыхалую цацку тонкую анучку, якая таксама занялася агнём. Сьцяпан не разгубiўся й пажарык загасiў старой шапкай, якую выхапiў са звалкi шмацьця ў ванным. Пабiлася некалькi шарыкаў. Кiра, ачышчаючы ад шкляных аскепкаў дыван, урэзалася ў руку. Кроў з ранкi палiлася ў яе чамусьцi моцна.
Старшынi з жонкай, на шчасце, не было, i Кiра, як бы ў чаканьнi запрошаных Сьцяпанам гасьцей, узьняла зь iм сварку. Не адразу. (У кухоннай пячурцы перапяклася качка, тлустая, i Сьцяпан, напэўна, з дуру, засьмяяўся. 'Дым ад качкi й дым ад Дзеда Мароза', - пасьпеў падумаць i цалкам апусьцiўся ў гагатаньне.)
- Што табе, Сьцяпанка?
Яна перапытала яго: што табе? Сказала, каб ён iшоў абмыцца. У цябе запэцканая шчака, сажаю. Ня сьмейся так, бо буду плакаць. Сёньня ўсё не ўдаецца мне. Ня стой ты, памажы мне, чуеш, дастаць гуску. Кажу, гуску? Божа, адыйдзi ты, Сьцёпа, у бок. Дай мне ступiць. Бачыш, змарнавала я добрае мяса. Ах, за што нi вазьмуся, выходзiць навыварат. Ня ведаю, як гэта пашанцавала мне выйсьцi замуж за цябе. Шкадуесься, напэўна, ты ня раз. Узяў сабе завалу. Яно ад пачатку было вiдаць, што я табе сьмешная, малая й сьмешная. Прытым, i смаркатая: усё падсоўваеш мне хустачку. Гiдзiсься мяне, уцячэш да iншай. Да такой, што й смачна нагатуе есьцi, i заробiць жывы грош, i ня будзе смарклiвай, i будзе вёрткай у пасьцелi, ня гэткай соннай, як я... Колькi я сплю, а колькi сьпiш ты, га? Перадай мне свой сон, а пабачыш, не задрамлю перад тэлевiзарам, у палове прыгоднiцкага фiльму... Старшыня зьявiўся адзiн.
- Мая палавiна захварэла, - сказаў ён найгоршае, што мог сказаць iм, пасвараным.
- У такое надвор'е - ня дзiва! Распранайцеся, калi ласка. - Сьцяпан падыйшоў да яго прывiтацца. Ад госьця тхнула прохаладзьдзю.
- Дзякую, - на iм было футра са штучных каракулаў. Як бы жаночае яно. Марозiк бярэцца. На здароўе. У вадлiгу, ведаеце, дрэннае самаадчуваньне.
- Просiм у наш салён, - сказаў Сьцяпан, намагаючыся на сымпатычную iронiю. - Просiм, просiм...
- Мы яшчэ не знаёмыя, праўда? - старшыня мiтусiўся перад Сьцяпанам, паглядаючы на Кiру, якая ў расчыненай кухнi валаводзiлася зь печанiнаю. Яна пужлiва зiрнула на мужчыну й хуценька выцiрала хвартушком рукi.
- Прабачце. Ад радасьцi я забыўся, - пачырванеў Сьцяпан. - Мая жонка, - ён мякка дакрануўся да госьцевага пляча. Той здагадна паддаўся штуршку, ступiў да Кiры.
Ого, пацягнуў ён носам, даўно, э, не даводзiлася ўсьведамляць сабе, што чалавек жыве раз i толькi раз. Нiхто ня верыць мне, што (ён пацалаваў Кiру ў руку) мужчыну нямаш больш цёплага краявiду ў сьвеце, як той, на якiм бачыць ён маладую жонку - можа быць i не свая! - падпаясаную беленькiм, такiм бялюсенькiм хвартушком. Паверце, я не махлюю. Усё, што здарыцца ў вашым доме пасьля гэтай хвiлiны, ужо будзе рытуалам i прозай...
'Ну й пляце?!' - злаваўся на яго Сумленевiч.
Кiра спраўна ўвiхалася над застольлем. Яна, без першапачатковай сарамлiвасьцi, ахвотна дапусьцiла старшыню да таго, каб ён нарэзаў хлеба; Сьцяпан адчыняў вэкi з агуркамi. Якая камiчная дзелавiтасьць?! Несур'ёзьнiца! Пасядаюць яны за стол, нап'юцца за iм, нагавораць сабе, насыплюць словаў, у нiчым не прыдатных, быццам мякiны, што вытрасаюць зь мяшка на белы сьнег, для прынады курапатак. Потым, заўтра й пасьлязаўтра, яны будуць мляўка ўсьмiхацца адзiн аднаму, усё роўна што выйшаўшы з фiнскай лазьнi; упрэлыя, распоўзлыя. Нiбы хтосьцi зь iх i мае справу да кагосьцi, але хто i да каго? Справу, пра якую нялёгка сказаць, цi яна, наогул, патрэбная...
Пiлi каньяк; грузiнскi зь пяцьцю зорачкамi. Кiра, бестактоўна, паставiла на стол няшчасную качку; яе, усё-такi, зьелi. Пасмакаваў госьцю бiгас, бязьлiтасна наперчаны. Закуска больш падыходзiла пад вострую гарэлку, жытнёўку. Старшыня меў апэтыт i неўгамонна хвалiў кожную страву. Ён адвёў у бок руку, мабыць, каб, залётна, ушчыпнуць Кiру за кульшу. (Сьцяпану так здалося?) Гасьцiна адбывалася ў напружанасьцi; анэкдоцiлi, але бяз той хаатычнасьцi, калi людзi зыходзяцца дзеля пустой забавы.
Уся таптанiна, стараньне аб добрыя адносiны са старшынёю, дбайнасьць аб апiнiю й гэтак далей - зьявiлiся ў апошнiя часы... Кiра мела рацыю, разглядаючы актыўнасьць Сьцяпана як звычную хiлую барацьбу за ўласныя iнтарэсы. У яго не было высокапастаўленых сяброў; Сьцяпанавы аднаклясьнiкi не дабiлiся чаго-кольвек значнага, мурашылiся яны ў тлумных фiрмах, на безнадзейна нiзавых пасадах. Такою, вось, атрымалася кляса, пасьляваенная, у якой вучылiся мужчыны, дэмабiлiзаваныя з армii, нярэдка расьпiтыя, зь iнстынктамi банды. Калi Сьцяпан прывёў Кiру на выпускны баль, у зорны чэрвеньскi вечар, яна, ужо дзесяцiклясьнiца, са страхам слухала жартаў гэтых вучняў з густымi вусамi на абветраных тварах, пасечаных старэцкiмi маршчынамi; яны паглядалi на яе адкрыта, шапталiся памiж сабою, адклiквалi Сьцяпана; каля iх круцiлiся ўгадаваныя дзяўчаты, яскравыя, пра якiх хлопцы кажуць з двухзначнай iнтанацыяй голасу: 'Такую ты нiчым не спалохаеш'. Тыя маляванкi выбягалi кудысьцi, дзе знаходзiлася люстра. Кiры хацелася паглядзець сваю прычоску, але яна не адважылася адыйсьцiся: самавiтыя дзеўкi маглi-б - крычы, не крычы! - выдаць яе на паганьбаваньне, пагасiўшы сьвятло, у туалеце... Што iм? Сьмех ды столькi! Шмат танцавалi, усе, пiлi непрыстойна, па-змоўнiцку, сьпяшаючыся выпiць i дакупiць у Кульгавай Зоськi. Сьцяпан, ад непрызвычаенасьцi да гарэлкi, званiтаваўся ў расчыненае акно, пад воўчы рогат, якога нiколi не забылася... Сьцяпана завялi ў настаўнiцкi пакой i ўкладавiлi там на лаве. Кiра, седзячы каля яго, дранцьвела ад думкi, што ён, вось, возьме ды памрэ! Сьцяпану вярталася прытомнасьць, i ён шаптаў, пабялелы: 'Хвароба на гэту гарэлку'. Яна гладзiла яго па руцэ, быццам цяжкахворага, i перамагала жаданьне ўцячы адсюль, выбаяцца ў закуцьцi, паплакаць у вахвоту. Нехта высадзiў галаву спамiж дзьвярэй, пра штосьцi запытаў, не расшчамiўшы конскiх зубоў, усьмiхнуўся шчакою да Кiры, як бы сказаў: 'Цяпер ты ня выкруцiсься з нашых рук!'
Перапалох, дзiкi перапалох! Ад такога перапалоху нават i сьлязiнка ў воку не пакажацца. Сьцяпан паволi прыходзiў у сябе, i гэта нешта гарантавала ёй. Яна падыйшла да тэлефону: куды званiць? У мiлiцыю? Выгаварыць усё й чакаць? Яна ня ўмела набраць нумар, бачыла, як рабiлi гэта iншыя, але сама нi разу не званiла; у бацькоў не было тэлефону. У сябровак... Невыносна скрыпела падлога. Кiра зноў села ля Сьцяпана i ўся сьцiснулася, так моцна, што нiякая сiла не разагнула-б яе, не расхiлiла-б ёй ног, рук не раскрыжавала-б. Ведала, што няма выйсьця; на летнiм сэаньсе, шанцовым, на якiм яна апынулася як дарослая, у паўпустым кiнатэатры, глядзела сцэну, сытуацыю, iснаваньня якой толькi здагадвалася паводле мармытлiвых чутак: зацюканая дзяўчына й трох хлопцаў, от, Кiрачка й зграя тыпаў з зубялямi, п'яных... Ён, Сьцяпанка, любiць мяне, i калi даведаецца пра маё няшчасьце, гатовы пайсьцi на самае вялiкае глупства павесiцца або падрэзаць сабе жылы! Яна памятае, што менавiта тузала яго тады за руку, баязьлiвая, каб ён урэшце падняўся з лавы, сеў. Iх, паганцаў, можа ўдасца ўпрасiць, вымалiць тую адцяжку, якая абазначала-б цьвёрдае абяцаньне прыйсьцi па добрай волi ў дамоўленую кватэру, потым, i адпакутваць - у таямнiцы й не
