— Iрэначка, я чуў, што ты iграеш на фартэпiяна, — падсеў да яе Мiкола. — А цi ўмееш ты пiсаць музыку? Вось, напрыклад, на мае вершы…
Ён падаў ёй сшытак. Iрэна асцярожна, кончыкамi пальцаў з вялiкiмi нафарбаванымi пазногцямi разгарнула яго. Пачала чытаць.
— Я праслаўлю цябе, як Петрарка Лауру… — усмiхнулася Iрэна. — А што праслаўляць? — здзiвiлася. — Чалавек — эгаiстычны i недасканалы, няўдзячны… Наш свет поўны цудаў: захад сонца падобны на мора вогненных фарбаў; начное неба ўсыпана зоркамi; лес пранiзаны промнямi сонца… Спеў птушак, кветкi-матылькi… Чалавеку ўсё гэта падараваў Бог, але чалавек губiць прыроду, зямлю, на якой жыве… Мы на першым курсе хадзiлi ў паход па вёсках, i я заўважыла, што вясковыя людзi не бачаць той прыгажосцi, якая акружае iх: дзецi ламаюць дрэўцы, дарослыя па цаглiнцы разбiраюць царкву альбо палац, забруджваюць сажалкi… Гарадскiя, якiя выраслi i большую частку свайго жыцця жывуць на асфальце, так не ставяцца да прыроды…
— Ведаеш, Iрэна, — звярнуўся да яе Сцяпан, — калi ў вёсцы натомiшся ад працы, дык не да гэтага! Так на зямлi напрацуешся, што табе не да любавання прыродаю!
— А цi ведаеш ты гiсторыю сваiх мясцiн? — пацiкавiлася Iрэна.
— Я табе i кажу: нам не да гэтага! Мар'iн хутар, i ўсё! А якая там Мар'я жыла, мне няма справы! Мая мацi як праполе гектар зямлi, буракоў там цi бульбы, дык ёй не да прыгажосцi! Абы да падушкi, i ўсё! Неяк адна жанчына i кажа маёй мацi, што мы, дзецi, не ласкавыя ў яе. А калi той мацi было лашчыць нас, калi працы столькi, подбежкам усё: пакармiла — на поле, пераапранула — i ў хлеў! Яны нават з бацькам разам не спалi, усякiя там пацалункi, мiлаванне, што па тэлевiзары паказваюць, для iх смех, плююцца! Мой брат меншы ажанiўся, дык жонка такая лiслiвая, усё да мужа лезе абдымацца, а мацi сварыцца: сорам, маўляў, як гарадскiя, гультаi!
— Няўжо сорам мужу з жонкаю абдымацца ды цалавацца? — засмяялася Iрэна.
— Ноччу няхай абдымаюцца! — зазначыў Сцяпан. — А то палягуць тэлевiзар глядзець, дык яна руку на яго пакладзе цi сама на плячо да яго лажыцца. А мацi як убачыць, то ганяе! Не жанiх i нявеста ўжо, да вяселля трэба было мiлавацца!
— Ой, а мая сястра з мужам ужо ва ўзросце, дык калi i падурэюць мiж сабою, балуюцца, i дзецi ля iх, усе смяюцца, то ў хованкi гуляюць, а то скачуць па маме з таткам, весела так! — засмяялася Iрэна. — I ў вёсцы жывуць таксама, дваюрадная сястра мая…
— Гэта ўжо блазнота, у нас усё строга! Нiякага балаўства, тым больш з дзецьмi, i блiзка няма такога, каб яны па бацьках скакалi ды з iмi ў хованкi гулялi! У нас больш маўчаць, мужыку з жонкаю няма чаго попусту языком малацiць!
— А сястра мая з мужам неяк аж да дзвюх гадзiн ночы размаўлялi, — не здавалася Iрэна. — I Новы год разам сустракалi, iм i кампанii не трэба…
— У нас такога няма! — махнуў рукою Сцяпан. — Гэта ўсё гарадская блазнота!
Мiкола зарагатаў i плюхнуўся на крэсла побач з Аленкаю.
— Табе, Сцяпаначка, трэба гарачая жанчына! — засмяяўся ён. — Тады i пабалуешся, i пагаворыш! Вось як мы з Аленкаю, таксама да дзвюх гадзiн ночы размаўляем, а то i да ранку!
Ён абняў дзяўчыну i пацалаваў. Антось незадаволена скрывiўся i сказаў:
— А я вось не маю звычкi на ўвесь голас крычаць, з кiм я да ранiцы размаўляю!
— Я i так ведаю, з кiм! — засмяяўся Мiкола. — З Богам, усё малiтвы шэпчаш…
— Нiчога смешнага няма! — умяшалася Iрэна. — Не разумею, чаму вы, усе вясковыя, такiя няверуючыя людзi? Мая сяброўка сказала ў вёсцы, што верыць у Бога, дык смяялiся, маўляў, што гэта за настаўнiца веруючая? Здаецца, вясковыя блiжэй да прыроды, павiнны любiць Бога, верыць у яго, а атрымлiваецца, што гарадскiя больш…
— Неадукаваны чалавек не зразумее Бога, не паверыць у яго, — цiха мовiў Антось. — Тупыя людзi гэта людзi, у якiх душа спiць. Яны ведаюць толькi гарэлку, секс i iншыя задавальненнi для свайго цела, а душа ў iх мёртвая. Вось i ў вёсцы думаюць толькi пра тое, каб працаваць, есцi…
— Ты мне вёску не ганьбi! — строга вымавiў Сцяпан. — Я хоць i ў горадзе вучыўся, хоць гэтыя вашыя культурныя звычкi набыў: 'добры дзень', 'калi ласка', — але калi прыеду дадому, стану такiм, як i быў! Усё гэта нiкчэмнасць — культура ваша! Што яна дае чалавеку? Я хачу быць самiм сабою!
— А я вось хачу паехаць у вёску, каб прывiць людзям культуру! — зазначыла Iрэна. — Без культуры нельга!
— Бяры з сабою Сцяпана! — засмяяўся Мiкола.
— Не, мы будзем з iм сварыцца, — адказала тая. — У нас розныя погляды на жыццё: я дбаю пра духоўнае, а ён пра матэрыяльнае.
Сцяпан засмяяўся, падышоў да Iрэны i пацалаваў яе ў шчаку.
— У вас жа цалавацца нельга! — усмiхнуўся Мiкола.
— Да вяселля можна! — выказаўся Сцяпан i пайшоў адчыняць дзверы. На парозе з'явiлася Галя: вясёлая, радасная, яна выгукнула са шчаслiвай усмешкай:
— Ура! Канец рабства! Я за Анатоля не iду замуж! Iду з вамi ў паход!
I вытрасла з сумкi цэлую кучу папер.
— Маршрутныя карты, меню на ўвесь паход! — выдыхнула, смеючыся. — А таксама — кнiжка- замалёўка для запiсаў прыгод у паходзе!
— Малайчына! — Антось падышоў да дзяўчыны i па-сяброўску абняў яе.
— Калi ласка, жанiх! — усмiхнулася Анатолю работнiца загса, — атрымайце квiтанцыю. Нявеста, запоўнiце, калi ласка, бланк. З правага боку — дадзеныя жанiха, з левага — нявесты!
Маруся ўспыхнула, зачырванелася.
Сеўшы за стол, Анатоль падсунуў пашпарты i бланк да Марусi.
Пакуль Маруся запiсвала дадзеныя Анатолевага пашпарта, той уважлiва разглядваў старонкi пашпарта дзяўчыны. Раптам падскочыў, бы яго пчала ўкусiла, нават войкнуў. Маруся перастала пiсаць. Запытальна паглядзела на яго.
— Э! Так справа не пойдзе! — матнуў Анатоль галавою. — Групы крывi ў нас розныя…
Памаўчаў. Потым узяў бланкi i паклаў сабе ў кiшэню.
— Пайшлi! — строга вымавiў Анатоль. — Дрэнь справа! Сястра мне гаварыла, калi розныя групы крывi — дзецi будуць дурныя. Трэба патэлефанаваць ёй, параiцца!
— Дзе твая сястра працуе? — з насмешкай спытала Маруся. — Дзе яна такiх глупстваў набралася?
— Ты мне Святлану не ганьбi! — раззлаваўся Анатоль. — Яна разумнейшая за любога доктара ў бальнiцы, хоць i санiтаркаю працуе!..
Вусны Марусi скрывiлiся ва ўсмешцы, вялiкiя чорныя вочы глядзелi на хлопца з такiм здзiўленнем, быццам бачылi яго ўпершыню…
Галя з асалодаю ўслухоўвалася ў словы вершаў, якiя чытаў Мiкола. Пяшчота i горыч напаўнялi iх, бясконцая туга па каханай, якая так далёка ад яго…
— Каму ён прысвяцiў гэтыя вершы? — заклапочана шапнула Галi на вуха Аленка.
— Нейкай Вользе, што ў Жыткавiчах жыве. Настаўнiцай працуе…
Тугi камяк падкацiў пад сэрца. Аленка адчула, што вось-вось расплачацца. Успомнiла пяшчотныя словы Мiколы, якiя ён гаварыў ёй уначы, але так нiколi i не сказаў ёй «кахаю»…
— Байкавыя касцюмы не браць — хутка намакаюць i доўга сохнуць! — раздаўся зычны голас Антося, абудзiў Аленку ад горкiх думак. — Калготкi таксама не браць, чуеце, дзяўчаты? — засмяяўся хлопец. — Штаны, шкарпэткi… Адносна заплечнiкаў — абалакаўскi альбо яраўскi. Тэхнiка бяспекi: iдзём праз лясныя завалы — не скачам, дрэвы за ствалы не чапаем — у падгнiлых дрэваў яны не крэпкiя, кара гнiлая… За заплечнiк нiчога не чапляем, з кiшэняў нiчога не тырчыць…
— У паход выступаем пасля выпускнога, у пачатку лiпеня, — прамовiў Мiкола, згортваючы карту. — Работу з вяроўкамi, вязанне вузлоў пройдзем у наступны раз. Цяпер — усiм зранку бегаць, хадзiць на трэнiроўкi, у басейн, каб потым на маршруце не памiраць! Паўторым арыентаванне на мясцовасцi…
— Я скажу! — усхапiлася Аленка. — Мох, лiшайнiкi заўсёды растуць з паўночнага боку, а смала выступае з паўднёвага, мурашнiкi — з паўднёвага боку дрэва. Алтар у праваслаўных цэрквах робiцца на ўсход.
