Зямны акіян

Была забастоўка.
Прыйшлі тынкоўшчыкі ў брудным адзенні,
            што вапнай прапахла;
Прыйшлі мяснікі — далоні ў іх
            былі запэцканыя крывёй;
I пекары з бледнымі тварамі,
            абсыпанымі мукой;
Прыйшлі прыказчыкі, кінуўшы прылаўкі
            на сваіх гаспадароў;
Прыйшлі суровыя жанчыны:
                                         дзеці сядзелі ў іх на руках
Або чапляліся за спадніцы матак;
Прыйшлі і зусім няшчасныя, але дзёрзкія,
Нафарбаваныя, папудрапыя, наплоеныя;
Прыйшлі калекі: кульгавыя, бязрукія,
            глуханямыя, сляпыя;
Прыйшлі нават свяшчэннікі
           і некалькі дзіўных
           элегантна апранутых мужчын.
     I горад за межамі Плошчы мёртвым здаваўся —
Нават не ўздрыгваў, нават не дыхаў ён.

*** Ніколі змрок святла не пераможа…

Ніколі змрок святла не пераможа.
Хай вечар журыцца.
                              Чакайце:
Уранку зноў жыццё трывожна
Пастукае ў акно.
Да нерухомасці пагарду адчувайце!

Я акунаю рукі ў хвалі шчасця.

ЗАЎВАГІ

БЕСТЫЯРЫЙ АБО КАРТЭЖ АРФЕЯ (1911)

Зборнік складаецца з трыццаці вершаў. У гэтым выданні друкуецца дваццаць адзін верш. Сем з іх перакладзена ў нашай краіне ўпершыню: «Чарапаха», «Конь», «Муха», «Конік», «Медуза», «Карп», «Ібіс».

АЛКАГОЛІ (1898–1913)

Назва кнігі мянялася чатыры разы. Былі розныя варыянты: «Вецер Рэйна», «Рэспубліканскі год», «Гарэлка» і, нарэшце, «Алкаголі». У адным з варыянтаў паэмы «Зона» Апалінэр пісаў, што ў краінах будучыні, «дзе больш не будзе няшчасных на вуліцах», не будуць піць і «гэтых алкаголяў, пякучых, як маё жыццё».

Зона

(«Ле Суарэ дэ Пары» снежань 1912, № 12).

Папа Пій дзесяты вельмі варожа ставіўся да ўсяго сучаснага.

Апалонін з Ціяна — філосаф-піфагарэец I ст. н. э. — лічыўся чараўніком.

Рох (з арабскага) — гіганцкая птушка ва ўсходніх паданнях.

Пі-і — згодна з кітайскай легендай, птушкі, якія зрасліся парамі і разам лёталі.

Нотр-Дам, па-французску — Божая маці; Сакрэ-Кёр — сэрца Ісуса Хрыста.

Сабор св. Віта — вялікі гатычны сабор у Градчанах — раёне пражскага града.

«Вось сям’я пераносіць падабенства чырвонай пярыны» — паэт успамінае чырвоны пухавік, які эмігранты Кастравіцкія вывезлі з Беларусі. Гэтую рэч маці перадала пазпей сыну, як дарагую рэліквію. «А пярына, як нашы жаданні, падманная». Словы, якія маюць адносіны да горкага лёсу ўсіх эмігрантаў і, у прыватнасці, да самога паэта.

Мост Мірабо

(«Ле Суарэ дэ Пары», люты 1912, № 1.)

Мост Мірабо — мост цераз раку Сену ў Парыжы.

Песня няшчаснага ў каханні

У арыгінале гэта паэтычпая сюіта складаецца з сямі вершаў. На беларускую мову перакладзена тры з іх.

Анні

(«Ле Суарэ дэ Пары», верасень 1912, № 8.)

Вершы прысвечаны Анні Плейдэн, якая была гувернанткай у адной англійскай сям’і. Там жа працаваў хатнім настаўнікам Вільгельм Кастравіцкі — малады Апалінэр. Ён моцна кахаў Анні, прысвяціў ёй шмат вершаў. Але яе палохала палымянае каханне паэта, і яна ўцякла ад свайго шчасця ў Амерыку. Цікава апісвае гісторыю гэтага кахання польская пісьменніца Юлія Хартвіг у аповесці «Апалінэр» (выдавецтва «Прагрэс», Масква, 1971).

Менанітка — імкненне высмеяць пурытанскі характар Анні. Менаніты — анабаптысцкая секта, заснаваная ў пачатку XVI ст. і мае дагэтуль прыхільнікаў у ЗША.

Верш, прачытаны на вяселлі Андрэ Сальмона 13 ліпеня 1909 г.

Андрэ Сальмон — французскі паэт, сябар Апаліпэра, прытрымліваўся прагрэсіўных поглядаў, быў цесна звязаны з Расіяй. Цікава, што Апалінэр ужывае слова «moujik», а не «paysan». Гэта рускае слова перадаў яму А. Сальмон, які ў свой час бываў у Расіі.

Увесь верш Апалінэра будуецца на тым, што вяселле Сальмона спраўлялі напярэдадні 14 ліпеня 1909 г. — г. зн. напярэдадні свята 120-годдзя Французскай рэвалюцыі.

Вандроўныя акрабаты

(«Ле Суарэ дэ Пары», люты 1912, № 9.)

Паэт прысвячае свой верш Луі Дзюмуру — швейцарскаму пісьменніку — аўтару кніг і артыкулаў пра