liniami zmarszczek twarz i poszukiwala jej podobienstwa ze soba. Oczy matki byly zapadniete, wilgotne. Patrzyly nieruchomo mrugajac od czasu do czasu, jakby zapatrzone w dalekie przestrzenie.
— Wiem, skad pochodze — Ellie cicho powiedziala do niej.
Prawie niedostrzegalnie matka pokrecila glowa w jedna i druga strone, jakby zalujac lat, kiedy nie byly ze soba blizej. Ellie lekko uscisnela jej dlon i wydawalo sie, ze matka ten uscisk oddala.
Zyciu matki, jak powiedzial lekarz, juz nie grozilo niebezpieczenstwo, ale jesli cos sie stanie, natychmiast — zapewnil — zadzwonia do jej biura w Wyoming. Za pare dni wypisza ja ze szpitala z powrotem do domu starcow, w ktorym warunki — usmiechnal sie uspokajajaco — niewiele od szpitalnych odbiegaja.
Staughton wydawal sie przybity. Takiej glebi uczuc w nim nie podejrzewala. Bedzie czesto dzwonic — odchodzac rzucila z pelnym przekonaniem.
W surowej, marmurowej recepcji jedynym cieplejszym — moze niezamierzenie — elementem, byl nagi posag kobiety w stylu Praksytelesa. Weszli do windy Otis-Hitachi, w ktorej drugim jezykiem rozbrzmiewajacym wokol okazal sie angielski. Poddajac sie naporowi ludzi, znalazla sie nagle w wielkiej, stodolastej sali, w ktorej bylo mnostwo ludzi, a kazdy pochylal sie nad komputerem.
Jesli, na przyklad, wydrukowalo sie nim na slowo w hiragana — piecdziesieciojednoliterowym alfabecie japonskim — na ekranie natychmiast pojawial sie odpowiadajacy mu ideogram w chinskim jezyku kanji. W pamieci komputera znajdowaly sie setki tysiecy takich ideogramow, lub znakow alfabetycznych, chociaz do zwyklego przeczytania gazety nie trzeba wiecej jak trzech lub czterech tysiecy. A ze w jezyku kanji jednemu brzmieniu slowa moze odpowiadac wiele znakow, z ktorych kazdy znaczy co innego, komputer drukowal wszystkie w porzadku prawdopodobienstwa. Mial poza tym te jeszcze umiejetnosc, ze wprowadzony znak umiejscawial automatycznie w takim kontekscie znaczen, jakie pamieci komputerowej zdawaly sie najblizsze twojemu zamierzeniu. I rzeczywiscie — rzadko sie mylil, choc dla tradycjonalistycznie nastawionych uzytkownikow jezyka, ktory dopiero od niedawna mial swoje maszyny do pisania, bylo to wszystko nie tyle rewolucja w komunikacji, ile klopotliwa i niezbyt sympatyczna nowina.
Do konferencji prasowej zasiedli w sali pelnej niskich i glebokich foteli — bedacych oczywistym uklonem w kierunku Zachodu. Na niskich stolikach z laki staly filizanki z herbata, a przed oczami Ellie rozciagal sie wspanialy widok Tokio. Raczej wiele czasu spedzam ostatnio przed oknami, pomyslala. Spotkanie obslugiwal „Asahi Shimbun” — Dziennik Wschodzacego Slonca, i wsrod dziennikarzy Ellie ujrzala kobiete — rzecz raczej niezwykla w dziennikarskim swiecie USA czy Zwiazku Sowieckiego. Rola kobiety w japonskim spoleczenstwie ulegala ostatnio powolnym i nieuchronnym zmianom — tradycyjne przywileje mezczyzn padaly jeden po drugim w czyms, co okreslano „ulicznymi walkami kobiet po zdobyciu fortecy”. Wlasnie wczoraj uslyszala od prezesa firmy „Nanoelectronics”, ze w Tokio juz nie znajdzie sie ani jednej „panienki”, ktora potrafilaby zawiazac obi. Inwazja fabrycznie wiazanych krawatow calkowicie wyparla z rynku te japonska specjalnosc — widocznie tutejsze kobiety mialy coraz wiecej znacznie ciekawszych zajec, niz co dzien platac sie przez pol godziny w dlugiej i szerokiej szarfie, noszonej kiedys przez kobiety i dzieci. Dziennikarka ubrana byla w prosty, profesjonalny kostium, ze spodnica siegajaca pol lydki.
Ze wzgledow bezpieczenstwa zadnych innych reporterow nie wpuszczono na teren zakladow Hokkaido Machine, uwazajac widocznie, ze opinii publicznej wystarczy to, co maja do powiedzenia wpadajacy tu czasem z terenu budowy oficjalni przedstawiciele Projektu. Pytania padaly zawsze te same, bo tez taki sam mniej wiecej stosunek do Maszyny (pominawszy lokalne idiosynkrazje) mialy media w kazdej czesci swiata. Pytano wiec ja, co czuje po „rozczarowaniu” jakie spotkalo budowniczych Maszyny w Ameryce i w ZSRR. Czy na tej najdalej na polnoc wysunietej wyspie Hokkaido nie doskwiera jej samotnosc? Czy jest przeciwna temu, ze komponenty Maszyny produkowane w Hokkaido, poddawane sa testom nie przewidzianym przez Wiadomosc?
Do 1945 roku ta czesc Tokio nalezala do Cesarskiej Marynarki Wojennej i rzeczywiscie — tuz obok ich budynku ujrzec mogla plaski dach Obserwatorium Marynarki Wojennej z dwiema srebrzystymi, odbijajacymi swiatlo poludniowego slonca kopulami, ktore kryly w swym wnetrzu teleskopy, nadal wykorzystywane do pomiarow czasu zegarowego i kalendarza.
Dlaczego glowna czescia Maszyny jest dwunastoscian, i po co sa te trzy polkule nazywane benzelami? Tak, dziennikarze rozumieja, ze Ellie nie wie. Ale co Doktor Arroway mysli o tym? Wiec tlumaczyla, ze w sprawach takiego rodzaju glupota byloby madrzyc sie, przy braku jakichkolwiek konkretnych danych. Ale nalegali, wiec odwolala sie do pieknej tradycji tolerancji, ktora powinna akceptowac rowniez niejasnosc czyjejs odpowiedzi. Czy uwaza, ze istnieje niebezpieczenstwo dla ludzi, a jesli tak, to czy nie nalezaloby poslac roboty, co sugerowal ostatnio ekspert japonskiego wywiadu? I czy zabierze ze soba jakies osobiste rzeczy? Rodzinne fotografie? Mikrokomputery? Scyzoryk?
Katem oka Ellie zauwazyla, ze dwie jakies figurki oderwaly sie od zgromadzenia, i przez drzwi zatrzaskowe przeszly na dach Obserwatorium. Ich twarze zasloniete byly czyms w rodzaju przylbic, mieli tez na sobie niebieskoszare pikowane kubraki i lekkie zbroje sredniowiecznych samurajow. Potrzasnawszy wyzszymi od siebie drewnianymi kijami sklonili sie, odczekali moment, po czym zaczeli okladac sie przez nastepne pol godziny. Oczy Ellie wciaz uciekaly ku temu spektaklowi, wiec odpowiedzi zaczela udzielac w roztargnieniu. Ale nikt tego nie spostrzegl. Kije musialy byc piekielnie ciezkie, bo unosili je powoli, jakby walka toczyla sie gleboko na dnie oceanu.
Czy znala doktora Lunaczarskiego i doktor Sukhavati, zanim odebrala Wiadomosc? Co sadzi o doktorze Eda? Panu Xi? Jaka jest jej zawodowa opinia o nich? O ich osiagnieciach? Czy cala Piatka uczonych lubi sie miedzy soba? Nagle zrozumiala cud wlasnego uczestnictwa w tak znakomitej grupie.
Co mysli o jakosci japonskich komponentow? Co ma do powiedzenia o audiencji, jakiej udzielil Piatce cesarz Akihito? Czy ich dyskusje z Shinto i innymi kaplanami buddyjskimi byly czescia ogolnej taktyki budowniczych Maszyny, by nie lekcewazyc opinii swiatowych przywodcow religijnych, czy raczej gestem kurtuazji wobec Japonii i japonskich gospodarzy? Czy brala powaznie pod uwage mozliwosc, ze Maszyna jest Koniem Trojanskim albo Machina Sadu Ostatecznego? Starala sie, by jej odpowiedzi byly uprzejme, zwiezle i niekontrowersyjne. Rzecznik prasowy Projektu siedzacy obok niej nie kryl zadowolenia.
Nagle ogloszono koniec. Naczelny redaktor podniosl sie i w imieniu wszystkich zyczyl sukcesu jej i wspolpracownikom. Maja nadzieje, ze po powrocie na Ziemie znow im udzieli wywiadu. I ze potem czesto bedzie odwiedzac Japonie.
Wszyscy usmiechali sie i klaniali. Wojownicy tymi samymi drzwiami powrocili z dachu. Przez otwarte teraz na osciez drzwi sali ujrzala swych agentow ochrony, czujnie strzelajacych oczami. Chwile dzielaca ja od wyjscia wykorzystala, by zagadnac dziennikarke o tajemniczych samurajow.
— O, tak — odpowiedziala — to astronomowie ze Strazy Wybrzeza. Co dzien w porze lunchu praktykuja Kendo. Mozna wedlug nich nastawiac zegarek.
Xi przyszedl na swiat w czasie Dlugiego Marszu, a potem jako chlopak walczyl z Kuomintangiem w szeregach Rewolucji. Pozniej, juz jako oficer wywiadu, sluzyl tez w Korei, co go wynioslo na wysokie stanowisko w kregach chinskich technologow, jednak utracil je podczas Rewolucji Kulturalnej, kiedy to publicznie obrzucono go zniewagami i skazano na domowy areszt. Potem znow rehabilitowano, i znow na jego czesc rozbrzmiewaly fanfary.
Jednym z przestepstw, o jakie Rewolucja Kulturalna oskarzyla Xi, bylo jego przywiazanie do dawnych cnot konfucjanskich, a zwlaszcza do pewnego fragmentu Wielkiego Nauczania, ktory od wiekow znaja na pamiec Chinczycy majacy nawet niewielkie ambicje kulturalne. Ten wlasnie cytat stal sie podstawa oskarzenia o prymitywny nacjonalizm, jakie Sun-Jat-Sen wytoczyl przeciw niemu.
Starozytni, ktorzy pragneli sluzyc przykladem i po calym Krolestwie rozszerzac znakomite cnoty, pierwsze co porzadkowali to zarzad swoim panstwem. Ale by zarzadzac dobrze panstwem, musieli wpierw wprowadzic porzadek w swej rodzinie. Pragnac wprowadzic porzadek w swej rodzinie, musieli wpierw udoskonalic siebie. Aby udoskonalic siebie, musieli wpierw wypelnic prostota swe serca. Aby prostota wypelnic swe serca, musieli z nieprawosci oczyscic swoje mysli. Aby ich mysli staly sie prawe, musieli pierwej posiasc najwyzsza mozliwa wiedze. I to poszerzanie wiedzy jest zaledwie poczatkiem poznania.
Xi wiec uwazal, ze dla dobra Chin jego obywatele winni poszerzac swoja wiedze. Ale Straznicy Rewolucji byli odmiennego zdania, wiec Xi skazano na prace fizyczna w rolniczym kolchozie w prowincji Ningxia, blisko Wielkiego Muru. W regionie o bogatej tradycji muzulmanskiej, gdzie ktoregos dnia wlokac plug przez kamienista glebe, wyoral pokryty skomplikowanym rysunkiem brazowy helm z czasow dynastii Han.
Kiedy potem wrocil na wysokie stanowisko w rzadzie, coraz mniej zajmowal sie bronia strategiczna, a coraz wiecej — wykopaliskami. Rewolucja Kulturalna miala na celu odgrodzenie Chin od pieciu tysiecy lat ich tradycyjnej,
