- Нiчога не разумею, - сказаў я.
'Спавядайся ў журбе...' - зноў пачулася ў бадзёрым тэмпе.
Раптам да мяне дайшло.
- Божа мой! Ды гэта ж Армiя выратавання.
'Прэч грахi з душы ганi!' - заклiкалi ценi зноў. Спеў мацнеў.
Карыя вочы Пат заiскрылiся. Яе губы i плечы ўздрыгнулi.
Над могiлкамi грымела ўсё гучней:
У агонь пякельны ты
Трапiш за свае грахi...
Чуеш: клiча Бог святы?
Дык бяжы, не будзь глухi...
- Цiха! Каб на вас пярун! - даляцеў раптам злосны голас з туману.
На момант наступiла разгубленая цiшыня. Але Армiя выратавання звыклася з нягодамi. Хор падхапiў песню яшчэ дружней.
'Ты чаго прыйшоў сюды?' - жалобна спытаў ён ва ўнiсон.
- Каб пацiскацца, д'ябал вас забяры, - прагрымеў злосны голас. - Няўжо i тут няма спакою...
'Вабiць сатана цябе...' - з сiлай кiнулi яму ў адказ.
- Вы, старыя порхаўкi, мяне ўжо нiяк не забавiце, - парыраваў голас з туману.
Я пырснуў. Пат таксама не магла ўжо стрымацца.
Мы як не лопалiся ад смеху з гэтай дуэлi на могiлках. Армiя выратавання ведала, што лаўкi тут былi прытулкам для парачак, якiм больш не было куды схавацца ад гарадскога тлуму. Вось чаму Армiя i пайшла ў грандыёзнае наступленне. Яна арганiзавала нядзельную аблаву па выратаваннi душ. Непастаўленыя галасы набожна i гучна выгуквалi словы песнi. 'Дрынь-брынь', старанна падтаквалi гiтары.
Могiлкi ажывiлiся. Смех i рэплiкi пачулiся з туману. Вiдаць, усе лаўкi былi занятыя. Адзiнокi змагар за каханне атрымаў магутную падтрымку аднадумцаў. Утварыўся хор пратэсту. У iм, вiдаць, было нямала былых вайскоўцаў, якiх растрывожыла маршавая музыка. Бо неўзабаве магутна грымнула бессмяротная песня:
Я паехала ў Гамбург аднойчы...
Я, дзяўчына, што шчасце лаўлю...
'Грэх прыводзiць да бяды...' - рэзка прагучаў хор святош яшчэ раз, i чуваць было, што Армiя выратавання ў вялiкай трывозе.
Але зло перамагло.
Маё iмя згубiлася ў ночы,
Бо я толькi за грошы люблю,
грымнула з грубых глотак.
- Пара даваць драла, - сказаў я Пат. - Я гэтую песню ведаю. У ёй некалькi куплетаў гучаць даволi моцна. Прэч адсюль.
Мы зноў аказалiся ў горадзе, напоўненым гудкамi машын i шоргатам колаў. Але сам горад як хто зачараваў. Туман ператварыў аўтобусы ў казачных жывёлiн, машыны сталi кошкамi, што з блiскучымi вачыма крадуцца да сваёй ахвяры, а вiтрыны - заваблiвымi стракатымi пячорамi.
Мы пайшлi па вулiцы мiма могiлак i перасеклi кiрмашовую плошчу. Каруселi ўзвышалiся ў вiльготным паветры, як шумныя вежы, напоўненыя музыкай i бляскам, чортава кола iскрылася пурпурам, золатам i смехам, а лабiрынт мiргаў блакiтнымi агнямi.
- Блаславёны лабiрынт! - сказаў я.
- Чаму? - спытала Пат.
- Мы ж аднойчы былi тут разам.
Яна пацвердзiла, кiўнуўшы галавой.
- У мяне такое пачуццё, быццам гэта было бясконца даўно.
- Можа, зноў зойдзем?
- Не, - сказаў я. - Больш не хачу, Пат. Ты хочаш выпiць?
Яна адмоўна пахiтала галавой. Яна выглядала чароўна прыгожай. У тумане, якi ахiнаў яе лёгкiм покрывам, яна выглядала яшчэ больш блiскуча.
- Ты не змарылася? - спытаў я.
- Яшчэ не.
Мы праходзiлi мiма атракцыёнаў, дзе надоечы накiдвалi колцы на кручкi. Тут вiселi лямпы, якiя свяцiлiся бела-iскрыстым карбiдным святлом. Пат зiрнула на мяне.
- Не, - сказаў я. - Сёння не гуляю. Не кiну нiводнага колца. Калi б нават была магчымасць выйграць вiнны склеп Аляксандра Македонскага.
Мы пайшлi далей па плошчы i праз парк.
- Недзе тут павiнен быць бэз, - сказала Пат.
- Так. Ён пахне ўжо здалёку. Вельмi моцна. Праўда?
Яна зiрнула на мяне.
- Праўда, - сказала яна.
- Пэўна, ужо распусцiўся. Бэзам пахне цяпер увесь горад.
Я неўпрыкмет зiрнуў направа-налева: цi няма дзе вольнай лаўкi? Але цi бэз быў вiнаваты, цi нядзеля, цi мы - не было нiводнай. Усе былi занятыя. Я зiрнуў на гадзiннiк. Ужо пайшла першая гадзiна ночы.
- Давай, - сказаў я, - пойдзем да мяне. Там мы пабудзем удваiх.
Яна не адказала, але мы вярнулiся. Каля могiлак мы ўбачылi штосьцi нечаканае. Армiя выратавання атрымала падмогу. Цяпер хор стаяў у чатыры рады. З'явiлiся не толькi сёстры, але i дзве шарэнгi братоў у форме. Спеў ужо гучаў не ў два галасы, а ў чатыры - як арган. У рытме вальса над магiльнымi помнiкамi лунала: 'Святы Ерусалiм'...
Апазiцыi больш не было чутна. Яе змялi. 'Настойлiвасць, - часцяком гаварыў дырэктар маёй гiмназii Хiлерман, - настойлiвасць i стараннасць - лепш, чым распуста i генiяльнасць...'
Я адчынiў дзверы. На момант засумняваўся, а потым уключыў святло. Калiдор зеўраў перад намi, як жоўтая агiдная кiшка.
- Заплюшчы вочы, - цiха сказаў я Пат. - Вiдовiшча - не на слабыя нервы.
Я рыўком падняў яе на рукi i паволi пайшоў звычайным крокам, быццам я адзiн - мiма скрынь i газавых плiт да сваiх дзвярэй.
- Жудасна, праўда? - сказаў я сарамлiва i ўтаропiўся на плюшавы гарнiтур перад намi. Так, цяпер мне не хапала парчовых крэслаў фраў Залеўскi. Не хапала дывана, лямпы ад Хасэ...
- Зусiм не жудасна, - сказала Пат.
- Жудасна, жудасна, - не пагадзiўся я i падышоў да акна. - Праўда, вiд прыгожы. Можа, падсунем крэслы да акна?
Пат хадзiла па пакоi.
- Зусiм не дрэнна. Галоўнае - казачна цёпла.
- Табе холадна?
- Я люблю, калi цёпла, - сказала яна i прыўзняла плечы. - Не люблю холаду i дажджу. Не магу iх трываць.
- Божа мой... а мы праседзелi столькi часу ў тумане.
- Тым утульней цяпер тут.
Яна пацягнулася i зноў пачала хадзiць сваёй прыгожай хадой па пакоi. Я вельмi разгубiўся i хуценька азiрнуўся вакол сябе. Дзякаваць богу, рэчы былi не вельмi параскiданыя. Растаптаныя хатнiя пантофлi я адным ударам зафутболiў пад ложак.
Пат стаяла перад шафай i глядзела ўверх. Наверсе ляжаў стары чамадан, падараваны мне Ленцам. Ён увесь быў абклеены этыкеткамi - сведкамi яго далёкiх вандровак.
- Рыа-дэ-Жанейра, - чытала яна, - Манаас, Сант'яга, Буэнас-Айрэс, Лас-Пальмас...
Яна адсунула назад чамадан i падышла да мяне.
- I ты ўжо ўсюды пабываў?
Я нешта прамармытаў. Яна ўзяла мяне пад руку.
- Давай, раскажы мне пра ўсё, раскажы пра тыя гарады - гэта ж, вiдаць, так цудоўна, пабываць так далёка...
А я? Я бачыў яе перад сабой, прыгожую, маладую, поўную нецярплiвасцi, матылька, якi па шчаслiвай выпадковасцi заляцеў у мой варты жалю, недагледжаны пакой, у маё нiчога не вартае, бязмэтнае жыццё. Гэты матылёк быў са мной i ўсё ж не са мной - адзiн толькi подых, i ён мог пырхнуць i зноў паляцець... лайце мяне, праклiнайце мяне, але я не мог... не мог не пацвердзiць, не мог сказаць, што я там нiколi не быў... цяпер не мог...
