гарэла святло. Змешваючыся з туманным змрокам з вулiцы, яно ўтварала невыразнае, хваравiтае свячэнне.
Жафэ сядзеў адзiн у вялiкiм кабiнеце для прыёму пацыентаў. Калi я ўвайшоў, ён падняў лысую блiскучую галаву. Ён нявесела паказаў на вялiкае акно, у якое барабанiў дождж.
- Як вам падабаецца гэтае сабачае надвор'е?
Я пацiснуў плячыма.
- Будзем спадзявацца, што скора пераменiцца.
- Не пераменiцца.
Ён зiрнуў на мяне i замоўк. Потым ён узяў са стала аловак, паўзiраўся на яго, пастукаў iм па стале i зноў адклаў убок.
- Я здагадваюся, чаго вы мяне паклiкалi, - сказаў я.
Жафэ штосьцi прабурчаў.
Я хвiлiнку пачакаў. Потым сказаў:
- Мусiць, Пат трэба скора ехаць...
- Трэба...
Жафэ са злосцю глядзеў у адну кропку.
- Я планаваў на канец кастрычнiка. Але пры такiм надвор'i... - Ён узяў серабрысты аловак.
Вецер з шумам кiнуў у шыбiну прыгаршчы дажджу. Гук быў як ад дальняй кулямётнай чаргi.
- Калi, на вашу думку, ёй трэба ехаць? - спытаў я.
Ён раптам адкрыта глянуў на мяне.
- Заўтра, - сказаў ён.
На секунду я страцiў грунт пад нагамi. Паветра зрабiлася ватным i засела ў лёгкiх. Потым спазмы прайшлi, i я спытаў па магчымасцi спакойна, але голас мой прагучаў, быццам ён належаў iншаму:
- Няўжо адразу так пагоршала?
Жафэ моцна затрос галавой i ўстаў.
- Калi б так хутка пагоршала, яна не паехала б зусiм, - растлумачыў ён незадаволена. - Але так будзе лепш. Пры гэткiм надвор'i кожны дзень небяспечны. Прастуда цi яшчэ што...
Ён узяў са стала некалькi пiсьмаў.
- Я ўжо ўсё падрыхтаваў. Вам застаецца толькi завезцi яе. З галоўным лекарам санаторыя я знаёмы яшчэ са студэнцкiх часоў. Ён вельмi сумленны. Я яго iнфармаваў пра ўсё.
Ён даў мне пiсьмы. Я ўзяў iх, але не хаваў. Ён паглядзеў на мяне, потым падышоў i паклаў мне руку на плячо. Рука была лёгкая, як птушынае крыло, яе дотыку я нават не адчуў.
- Цяжка, - сказаў ён цiха, iншым тонам, - я ведаю. Таму я i чакаў, пакуль было можна.
- Не цяжка, - адказаў я.
Ён махнуў рукой.
- Не трэба...
- Не, - сказаў я. - Я не тое меў на ўвазе. Я хачу ведаць толькi адно: яна вернецца?
Жафэ хвiлiнку памаўчаў.
Яго цёмныя вузкiя вочы паблiсквалi ў змрочным жаўтлявым святле.
- Чаму вы хочаце ведаць гэта зараз? - спытаў ён праз хвiлiну.
- Таму што тады ёй не варта i ехаць, - сказаў я.
Ён хутка зiрнуў на мяне.
- Што вы гаворыце?
- Тады ёй лепш заставацца тут.
Ён утаропiўся на мяне.
- Вам вядома, што гэта несумненна азначала б? - спытаў ён цiха i рэзка.
- Вядома, - сказаў я. - Гэта азначала б, што яна памрэ не ў адзiноце. А што гэта такое, мне вядома таксама.
Жафэ падняў плечы, быццам яму зрабiлася холадна. Потым ён няспешна падышоў да акна i паглядзеў на дождж. Калi ён вярнуўся, яго твар ператварыўся ў маску. Ён падышоў блiзка да мяне i спынiўся.
- Колькi вам год? - спытаў ён.
- Трыццаць, - адказаў я.
Я не зразумеў, чаго ён хоча.
- Трыццаць, - паўтарыў ён дзiўным голасам, быццам гаворачы з самiм сабой. Мяне ён як i не пачуў. - Божа мой, трыццаць!
Ён падышоў да пiсьмовага стала i спынiўся. Ён здаваўся маленькiм, ён пазiраў дзiўным позiркам, быццам ён згубiўся сярод буйной палiраванай мэблi.
- Мне ўжо скора будзе шэсцьдзесят, - сказаў ён, не гледзячы на мяне. - Але я так не змог бы. Я ўвесь час шукаў бы паратунку, увесь час, любой цаной, нават каб ведаў, што ўсё дарма.
Я маўчаў. Жафэ стаяў з такiм тварам, быццам ён забыў пра ўсё на свеце. Потым ён зварухнуўся, i яго твар перамянiўся. Ён заўсмiхаўся.
- Я ўпэўнены, што яна выдатна перазiмуе там.
- Толькi перазiмуе? - спытаў я.
- Спадзяюся, што вясной зможа вярнуцца.
- Спадзявацца... - сказаў я. - Што гэта значыць - спадзявацца?
- Усё, - адказаў Жафэ. - Толькi спадзявацца. Цяпер я вам больш нiчога сказаць не магу. Усё астатняе - магчыма. Трэба паглядзець, як пойдуць справы ў санаторыi. Але ў мяне цвёрдая надзея, што вясной яна вернецца.
- Напэўна?
- Напэўна.
Ён абышоў вакол стала i так моцна штурхнуў нагой высунутую шуфляду, што аж посуд зазвiнеў.
- Д'ябал забяры! Зразумейце ж вы, дзiвак, што i мне вельмi важна, каб яна вярнулася.
Увайшла сястра. Жафэ жэстам адаслаў яе. I ўсё-такi яна спынiлася прысадзiстая, няўклюдная, з тварам бульдога i сiвымi валасамi.
- Потым! - буркнуў Жафэ. - Прыйдзiце потым!
Сястра злосна павярнулася. Выходзячы, яна выключыла святло. У памяшканнi ўжо быў шэра-малочны дзень. Твар Жафэ раптам аказаўся вельмi бледны.
- Старая вядзьмарка! - сказаў ён. - Ужо дваццаць гадоў я збiраюся прагнаць яе. Занадта старанная. - Потым ён павярнуўся да мяне: - Ну як?
- Мы выязджаем сёння, - сказаў я.
- Сёння?
- Сёння. Калi ўжо так трэба, то лепш сёння, чым заўтра. Я завязу яе. На некалькi дзён змагу адлучыцца.
Ён кiўнуў галавой i падаў мне руку.
Я пайшоў. Шлях да дзвярэй здаўся мне вельмi доўгiм.
На вулiцы я спынiўся. Я заўважыў, што пiсьмы ўсё яшчэ трымаю ў руцэ. Дождж забарабанiў па паперы. Я выцер пiсьмы i паклаў у нагрудную кiшэнь. Потым азiрнуўся. Перад домам якраз спынiўся аўтобус. Ён быў поўны, з яго вывалiлася куча людзей. Некалькi дзяўчат у чорных блiскучых плашчах з вясёлым смехам размаўлялi з кандуктарам. Ён быў малады, белыя зубы асвятлялi яго смуглявы твар. 'Гэта ж ненармальна, - думаў я. - Гэтага не можа быць! Столькi жыцця, а Пат павiнна памерцi!'
Кандуктар даў званок, i аўтобус паехаў. З-пад яго колаў пырснула вада на тратуар. Я пайшоў, каб расказаць пра ўсё Кёстэру i купiць бiлеты.
Аполуднi я прыйшоў дадому. Усе справы былi вырашаны. Я нават даў тэлеграму ў санаторый.
- Пат, - сказаў я адразу ад парога, - ты можаш да вечара ўпакаваць усё?
- Трэба ехаць?
- Трэба, - сказаў я. - Трэба, Пат.
- Адной?
- Не. Мы паедзем разам. Я завязу цябе.
Твар яе пасвятлеў.
