[714]

Princ. [phil.] I 40–41[26*].

[715]

Dionisii Petavii SJ. De libero arbitrio, libri tres. Paris, Cramoisy, 1643, fol. Такую ссылку дают издатели Декарта, следуя, скорее всего, Зоммерфогелю, и она вполне точна. Тем не менее мы безуспешно искали книгу в Национальной библиотеке и в библиотеке Мазарена (Mazarine), старинные фонды которых столь богаты в том, что касается теологической литературы XVII в. Более того, библиотека Мазарены обладает каталогом книг Пето, изданным Крамуази, т. е. самим издателем этих книг. И там нет никакого упоминания ни о книге «De libero arbitrio», которую Пето будто бы издал в 1643 г., ни о какой другой работе того же рода, которую бы он издал в другой период его жизни. Ее надо искать в «Dogmata theologica»[1*] о. Пето, первые три тома которых появились в 1643 г. с датой «1644 г.». Три книги этой работы, посвященные свободному выбору, были собраны отдельно и опубликованы с датой «1643 г.» под особым заголовком, к которому мы и отсылали читателя. Вероятно, Пето спешил дать отпор «Августину» и потому поторопился опубликовать эту часть своей работы, которая вышла из печати с общей привилегией, выданной на «Dogmata theologica». В библиотеке города Тура есть экземпляр этого тиража, датированного 1643 г., который, насколько мы можем судить по собственному опыту, является большой редкостью.

[716]

Глава, которая при посредстве Мелана оказалась источником для Декарта, — это глава XI книги III, к которой можно добавить главу XII, в которой имеется несколько интересных пассажей. В нижеследующих примечаниях мы хотим привести все фрагменты этих двух глав, способные облегчить понимание знаменитых писем Декарта к Мелану.

[717]

«Sed quoniam nuperi istius coryphaeus dogmatis (Lisez: Janséniust), post antiquorum aliata pro eo testimonia, quaedam et sibi objecta dissolvit, et contra communem et catholicam objecit ipse sententiam; paullulum in ea conflictione operae ac studii ponere statui: ut ad ea, quae pro se illi firmissima putant; certe in omni, qui habetur hac de re, privato publicoque sermone prae se ferunt. parata sint quae ex adverso dicantur, ex omni superiore doctrina per partes articulatimque digesta. Ac primum illud, in quo jactare se potissimum et insistere solent, explicandum est, quid indifferentia sit ilia, quam in libertatis defmitione ponimus; cum liberum dicimus arbitrium indifferens ad agendum esse, vel non agendum; ad hoc vel illud eligendum. Est enim anceps istius vocabuli significatio: et in hac ambiguitate latebra quaedam est insidiosae calunmiae, quam in apertum proferri, ас notari interest Catholicae veritatis ac fidei»[2*] (Petau. Op. cit., III 11, 1, p. 222).

[718]

«Sic igitur habendum est, indifferentiae nomini proprie subjectam esse notionem hanc, uti medium quemdam statum, et interjectum inter duo signiflcet: quorum ad neutrum necessario determinatur. Ita enim in iis quae ad mores spectant, indifferens dicitur quod nee bonum est nee malum… Hoc sensu indifferens voluntas libera dicitur, cum inter hanc rem et illam media est, ut ad neutram eligendam aut rejiciendam sese ipsa determinat. Hoc autem duobus fit modis: et est indifferentia duplex. Una est a natura insita, ουσιώδης, in qua libertatis essentia posita est. Altera est adventitia, et quaedam prioris absolutio. Sic enim accidentia complementa velut naturae perfectionesqiie dicuntur; quod illi proferendae et exercendae sui facultatem et facilitatem tribuunt. Quemadmodum rationale dupliciter sonat; et alterum est ουσιώδης homini, nee ab eo separari potest. Est enim differentia naturarti hominis constituens. Alterum est accidens, et quaedam naturae perfectio: ut est ratiocinandi vis et facultas quae nondum est in infantibus, in amentibus est laesa.

Naturalis indifferentia libertatis in eo consistit, ut tam unum quam huic oppositum eligere possit. Sive, ut cum arbitrio rationis unum illi praeferendum alteri proponitur, ad utrumvis inclinare se possit; nee ad unum necessitate ulla determinante trahatur. Quod eo sensu intelligi volumus, quo Tridentini Patres decrevemnt, sic assentiri liberum hominis arbitrium, ut possit dissentire si velit. Nee enim praejudicium de alterutra parte facimus illius controversiae, quae jamdudum magna et acuta ingenia, salva catholica ventate in scholis exercet. Altera est indifferentia, cum sic habet voluntas utriusvis optandi potestatem, ut neutram in partem sit affecta, sed paribus momentis in utrumque propendeat, quam ίσορροπίαν Graeci, Latini aequilibrium nominant. Ut cum duplici via aeque commoda eo quo intendimus pervenire possumus, non magis in unam quam alteram tenendam propensi sumus; sed absoluta est ad eligendum voluntatis optio»[3*] (Ibid., III 11,2, p. 222).

[719]

«Haec autem indifferentia vel adimi ex toto potest, vel ab ea plus minusve recedi, integra manente priori, quae est libertatis essentia. Nam et naturales affectus ab ortu ipso inditi, et habitus usu et actionum assiduitate roborati, et morbi ac perturbationes saepe voluntates impellunt, ac velut pondere quodam alteram in partem deprimunt. Meminerit itaque lector eruditus, indifferentiam aliam esse nativam et insitam, quae eleclionis indifferentia nominetur: aliam accidentem et adventitiam, quae indifferentia propensionis vel affectus dici poterit. Sic determinate sive necessitas quae indifferentiae illi respondet, similiter duplex est: una est absoluta quae naturalem et ουσιώδη tollit indifferentiam, cujusmodi est absoluta necessitas tam simplex quam violenta; tametsi haec intimam voluntatem nunquam afficit, ac proinde nunquam libertatem eripit, sed fictione sola et ύποθετικως, si quidem esse posset in re rum natura, adversari et illam perimere dicitur. Altera est κατά τι et quadamtenus, vel. ut vulgo Scholae nuncupant, secundum quid; ad quam vis omnis et necessitas extrinsecus cogens, ac violenter impellens referri debet: ut sunt dolores, cruciatusque corporis, metus ingruentis mali ac proposita pericula, vehementes concupiscentiae motus et quae passiones vocantur: et innumera id genus alia, quae constantes animos saepe labefactant, nec tamen eligendi libertatem ex toto detrahunt, neque liberum arbitrium absolute determinant. Quo et servilis ille status animi ac voluntatis attinet, verae ac laudabili oppositus libertati, cum homo vitiis irretitus sub peccati ac Diaboli servitutem trahitur, et intestinum illud sentii ac domesticum praelium, quod in se magnus

Добавить отзыв
ВСЕ ОТЗЫВЫ О КНИГЕ В ИЗБРАННОЕ

0

Вы можете отметить интересные вам фрагменты текста, которые будут доступны по уникальной ссылке в адресной строке браузера.

Отметить Добавить цитату