выгналi, усё на вакзале начаваў - у вёску вяртацца не хацеў. На танцах знайшоў нейкую дурнiцу дый ажанiўся! А дагэтуль нiдзе не працуе, то ўкрадзе што, то ў такой, як ты, нешта выдурыць! Галавы ў цябе няма - падарункаў яму накупляла, дрожджаў, дзiцячых кансерваў!
Соф'я закiвала галавою i пакруцiла пальцам ля скронi. Iрэна ўспыхнула i падалася прэч з кватэры. Але потым вярнулася i сказала Соф'i, каб дала адрас, дзе цяпер жыве Янка. Тая назвала.
Дзверы адчынiла жанчына гадоў за трыццаць.
- Вам каго? - строга папыталася яна.
- Можна Янку? - папрасiла Iрэна.
- Вы сёння ўжо пятая! - трасучыся, вымавiла жанчына i крыкнула ў глыб кватэры: - Янка! Iдзi разбiрайся! Хутка яны да цябе з мiлiцыяй з'явяцца!
- Прывiтанне! - выйшаў на пляцоўку Янка.
Хваравiты ад перапою твар, засмяглыя вусны, змяты спартовы касцюм. Ён зачынiў за сабою дзверы, i яны з Iрэнай засталiся адны.
- Ну, што ты хочаш?.. Падавай у мiлiцыю, - пазяхнуў ён.
Iрэна з размаху стукнула яго па твары.
- Без iстэрыкi, добра? - пацёр ён шчаку. - Я ўжо не працаваў, звольнiлi мяне, а ты ўсё патрабавала кветак... Мне не было дзе жыць, а ў Рэнi была хата. Я харчаваўся ў яе. А потым яна мяне выгнала, бо я пярсцёнак у яе ўкраў - на вяселле мне патрэбен быў пярсцёнак, жанiўся я з гэтай чувiхай, якая табе дзверы адчыняла... Яна багацейшая за Рэню i не такая капрызная, як ты. Яна за мяжу ездзiць, зразумела, у чым справа? Вось i ты сабе такога шукай хахаля, усякла?
- Вярнi мне тыя падарункi, што я купляла, быццам для тваiх родзiчаў! выкрыкнула Iрэна.
- Ай, цiшэй! - прамямлiў, пацiраючы за вухам, Янка. - Я i раней лiчыў, што ты крыху iстэрычная... Пардон, мадам! Падарункаў няма - падарыў жончынай мацi. А што мне рабiць было, калi не працую?
Iрэна залямантавала ад злосцi i крыўды, наляцела на Янку з кулакамi, пачала рваць ягоныя валасы, упiлася зубамi ў шчаку, з асалодай адчуваючы на сваiх вуснах ягоную кроў... Нiхто не мог спынiць яе - яна бiлася з iм не на жыццё - насмерць, ратуючы свой гонар, помсцячы за ўсё i за ўсiх. Павыскоквалi на пляцоўку суседзi. Нечакана прыехалi мiлiцыя i людзi ў белых халатах. Вырываючыся з нечых учэпiстых рук, Iрэна рагатала, гледзячы на акрываўленага Янку з пакусанай шчакою, разадраным пазногцямi тварам i апухлым вокам. Ён, згорбiўшыся, тулiўся ў кутку ля дзвярэй...
- Кладзiся спаць! - загадаў Антось i схаваў у тумбачку пустую бутэльку.
- Не! - хiстаючыся, плюхнуўся на стул Мiкола. - Я буду пiць, пакуль не звалюся!.. Схадзi яшчэ ў краму!
- Якая табе крама - апоўначы ўжо! - настойлiва ўкладваў сябра ў ложак Антось. - Спi лепш, набраўся як свiння гразi! Аленка прыходзiла, стукала ў дзверы, але я ёй не адчынiў... Вы ж у тэатр збiралiся!
- Якi тэатр? - узняўся з ложка Мiкола. - Яна мне надакучыла сваiмi прапановамi!
Ён павярнуўся тварам да сцяны, але раптам ускочыў.
- Антось! Прачытай мне лiст ад Таццянкi, - папрасiў сябра.
- 'Дачушка такая моднiца, - пачаў Антось, - у садок збiраецца i кажа, каб сёння не апранала тую сукенку, у якой была ўчора... Нам ад цябе нiчога не трэба. Проста ведай, што калi ты адслужыў у войску i паехаў дадому...'
- Хопiць! - Мiкола злез з ложка i пачаў апранацца. - Гадаўка яна, Таццянка! Увесь настрой мне сапсавала, у душу залезла! Але ўсё роўна не паеду да яе!
Ён павярнуў ключ у замку, адчынiў дзверы.
- Ты куды? - занепакоiўся Антось.
- Да трамвайшчыцы! Яна налье...
- Дык я не зразумела, да каго вы? - смяялася маладая вахцёрка.
- Я ж кажу: Наташа, трамвайшчыца... - паўтарыў Мiкола.
- У нас усе трамвайшчыцы! - зайшлася зычным смехам жанчына. - А прозвiшча як тваёй Наташы?
- Ай, бялявая такая! Баявая дужа... I смачна гатуе!
- Мiхалёва, можа? Ну прайдзi ў дзвесце другi пакой, - буркнула вахцёрка.
Ён падняўся на другi паверх, пастукаў у дзверы.
- Ах ты, мой сiнявокi донжуан! - абняла яго Наташа ў празрыстым блакiтным пеньюары. - Я ведала, што ты прыйдзеш... Ой, дарагi, ды ты ж ледзь на нагах трымаешся! Хуценька ў ложак, хуценька... Вось... Зараз я цябе разую, дам сто грамаў i сама прылягу побач...
Аленка выйшла на невялiчкай станцыi 'Жыткавiчы'. Гаманлiвая жанчына, што гандлявала пончыкамi з павiдлам, растлумачыла ёй, як прайсцi на вулiцу Вясновую. Яна пакрочыла, асцярожна трымаючы ў руках вялiкiя гладыёлусы, якiя везла Вользе з самага Менска. Патрэбны дом знайшла хутка. Гэта была невялiчкая хатка на вулiцы ў прыватным сектары. Аленка зайшла ў двор i пастукала ў дзверы. Ёй адчынiла дзяўчына гадоў дваццацi пяцi, сур'ёзная, строгая, у льняной сукенцы з вышытымi ля каўнерыка кветкамi.
- Прабачце, можна Вольгу? - прамовiла Аленка.
- Гэта я, - адказала тая. - Заходзьце, калi ласка!
Аленка нязграбна ўсунула ёй кветкi, прашаптала: 'Ад Мiколы!' - i прайшла ў пакой.
Здзiўленымi вачыма паглядзела Вольга на нечаканую госцю, паставiла кветкi ў вазу, прапанавала Аленцы садзiцца за стол, а сама пайшла па каву. Прынесла. Адгарнула рукою валасы - штучна завiтыя, яны даставалi да плячэй i мякка клалiся на каўнерык, - усмiхнулася:
- Пазнаёмiмся?
- Ага! - усхапiлася з месца Аленка i назвала сваё iмя.
- Частуйцеся кавай, - прапанавала Вольга. - I давайце пагаворым пра Мiколу, дарэчы, ад якога гэта Мiколы кветкi?
- Як 'ад якога'? - здзiвiлася Аленка. - Вы й не здагадалiся? Вось ад гэтага Мiколы! - працягнула ёй сшытак з вершамi. - Ён так кахае вас! Часта чытае нам вершы свае, вы - яго муза, яго натхненне...
Заiнтрыгаваная Вольга ўважлiва чытала кожны лiст, а калi скончыла, падняла на Аленку вялiкiя шэрыя вочы:
- Вы - яго сястра?
- Не, мы разам вучымся...
- З якога ты класа, Аленка? З нашай школы? - пацiкавiлася Вольга. Ведаеш, я нядаўна працую ў Жыткавiчах... Да гэтага ў вёсцы выкладала...
- Я з Менска, - удакладнiла тая. - Мы з Мiколам разам вучымся ў iнстытуце культуры. Мне проста яго шкада стала - ён пакутуе, кахае вас!.. А вы нават не здагадваецеся пра яго iснаванне!..
- Iнстытут культуры... - правяла пальцам па бровах Вольга. - Аленачка, калi ласка, растлумач! Як яго прозвiшча?
- Мiкола Гайда! - амаль раззлавалася Аленка.
- Гайда? - мовiла Вольга. - Так, так, я ведаю яго... Мы жылi ў адной вёсцы, у Вiшаньцы... Там яшчэ такi стары маёнтак ёсць i дзiўнае паданне пра Чорную здань... I пра князя Вiтаўта i Дарыну.
Вольга змоўкла i засяроджана круцiла ў руцэ кубак з кавай.
- Я ў гэтай вёсцы жыла з бабуляй, - з сумам прадоўжыла яна. - Бабуля не ўжылася з нявесткай, гэта значыць, з маёй мацi, i бацька купiў бабулi хату ў вёсцы Вiшанька. Ёй было сумна адной, i яна ўзяла мяне да сябе... Якiя шчаслiвыя гэта былi гады! - усмiхнулася яна, адкiнулася на спiнку крэсла. - Мы хадзiлi з бабуляй у царкву, што ля маёнтка, тады яна яшчэ працавала, я слухала, як на хорах спяваюць пеўчыя, i мне здавалася, што ўсё гэта мне толькi снiцца, бо нiдзе так добра мне не было, як там... Бабуля мая памерла, калi я скончыла школу. Хату нехта купiў. А я цяпер езджу ў вёску да мацi з бацькам, тая вёска мне не даспадобы... А вось Вiшанька!..
Вольга пазiрала некуды ўдалячынь задумлiвым позiркам.
- А пра Мiколу раскажыце! - папрасiла Аленка.
- Пра Мiколу? - узняла бровы Вольга. - Гэта быў маленькi свавольны хлопчык, неслух i ганарлiвец. Ён жыў са мною па суседству, вучыўся ў паралельным класе, але ён нiколi мне не падабаўся, дый сам нiколi не заляцаўся да мяне... Я раскажу табе пра другога хлопца, - таемным голасам мовiла Вольга. - Калi мне было чатырнаццаць гадоў i я вучылася ў восьмым класе, у мяне закахаўся вельмi 'стары', як мне тады здавалася, хлопец. Ён ужо скончыў iнстытут i працаваў iнжынерам. Яму было дваццаць чатыры гады, i мне здавалася,
