Янук не адказаў, адно апэтытна спажываў яблык.
- Халерачка, во ўсе дарогi пазамятаiць. Як гэта бацька вернiцца? спытаў Мiкола.
Янук уважна зiрнуў на брата. Той быццам вярнуў да рэчаiснасьцi ягоныя думкi, што блудзiлi дзесьцi вельмi далёка. За вакном вецер насядаў на высокiя, дашчаныя вароты пры вулiцы. Вароты скрыпелi, быццам на такi зьдзек скардзiлiся. Мiлiёнамi сярэбраных, празрыстых матылёў стыхiя хвастала знадворныя шыбы падвойных вокнаў.
- Трэба было во аканiцы зачынiць, - сказаў Янук.
- Дык зьбегай ды зачынi, - параiў Мiкола.
- Я босы, - апраўдваўся Янук.
- Можаш абуцца. Нi напрацаваўся ў тэй школе, нябось.
- Ты ўжо напрацаваўся... паўтары сьвiньнi накармiў, пару авечак, карову ды кацёл капусты за цэлы дзень зварыў. Напрацаваўся, называецца, - скрывiўся меншы Бахмач.
- Маўчы! - узлаваўся Мiкола.
Бразнулi дзьверы з вулiцы й нехта шукаў клямкi дзьвярэй у сенцах. У камору ўбегла Алесява Надзя.
- А браточкi, сьнегу во кучу вам прынесла! - усклiкнула дзяўчына звонкiм голаса, схапiла з кута мятлу ды выбегла зноў за дзьверы, а неўзабаве вярнулася ўжоз абмеценымi ботамi. Твар дзяўчыны з румянымi, круглымi шчокамi, ружовымi вуснамi, пасiнеўшым кончыкам носу, прысыпанымi сьняжынкамi валосамi, зьзяў на парозе прыемнай i добрай, зычлiвай усьмешкай. Гэтак цьвiла дзяўчына, што дбала пра гаспадарку, сваiх i чужых людзей. Вочы пабеглi па пустой. змрочнай хаце й на твар напоўз цень.
- Нiма дзядзi яшчо? - спытала.
- Сама-ж вiдзiш, - адказаў Мiкола.
- Вiдзiць вiджу, алi-ж запытацца трэба было. I таты-ж нiма, а яны-ж разам. Ну як вы тутака?
Яна ськiнула шэрую, падношаную бурку, якая крыўдзiла гнуткую й прыгожую Надзiну фiгуру. Каб аздобiў яе ў якое адпаведнае адзеньне, хавайцеся тады вы, вялiкiя, пудрай i рознымi парашкамi цi мазямi размалёваныя гарадзкiя моднiцы.
Зiрнi блiжэй на гэту сьцiплую вясковую кветку i ўявi яе мiж блакiтных званочкаў цьвiтучага лёну, побач памежнай шыпшыны, цi дзiвоснага чабору. Прыгожы матылёк, якому пырхаць ля пышнага суквецьця садоў, бэзаў, цi канюшыны. Хоць дзяўчына найлепш цьвiла-б, здаецца, на ўлоньнi вясны, яна й цяпер, у глухую зiмовую завiруху, у паўзмрочнай хаце сьвятлом вялiкiм прамянiлася.
- Чаму-ж гэта лямпадкi не запалiце? - спытала Надзя й падыйшла да абразоў.
- А нашто? - спытаў Мiкола.
Лямпадку палiлi на вялiкя сьвяты.
- Бацька-ж у дарозе, - адказала Алесява дачка. - Трэба, каб Бог шчасьлiва вярнуцца памог. Дарогi, пэўня, сяўсiм пазамятала, так дуець, што нi дай Ты, Божа...
Зь сярэбранай чашкi, што на лянцужку перад абразом Збавiцеля дзяўчына выняла чырвоную шклянку, да паловы напоўненую воскам, абцерла з кноту нагар, падыйшла да печкi.
- Маеце якую саломiну? - спытала.
Янук дастаў з-за печы кавалак лучыны. Яна ўспыхнула вясёлым агнём. Дзяўчына запалiла кнот у лямпадцы, павесiла перад абразом напокуцi й перахрысьцiлася. Полымя лямпадкi чырваньню аблiло абраз Збавiцеля, пабiты й незашклёны абраз Сьвятой Прадславы й Маткi Боскай з Хрыстом на руках. Кут аздобiўся ўрачыстай таямнiчасьцю.
- Цi хто ўжо прыехаў, можа чула? - спытаў Янук.
- Ды не. Да нас вунь Аксеня забягалася, дык казала, што яшчо нiма нiкога.
- Прыедуць. Як гуртам, то нi заблудзяць. Толька от што дарогi пазамятала, дык даўжэй займiць, - спакойна разважаў Мiкола.
- Як-жа гаспадарка ваша? Усё ў парадку?
- А што маiць быць нi ў парадку? - пытаньнем адказаў Мiкола.
- А што ў цябе ў школе, Янучок? - падцягнула дзяўчына табурэцiк i села ля печы.
- Эт... што табе сказаць, - думаў Янук. - Сягоньнiка нейкая абiзьяна прыхадзiла ў школу й казала нам, што Бог - выдумка, што мы ўсе ад абiзьяны вядземся...
Дзяўчына ўважна зiрнула на двуроднага брата.
- Як ён сказаў? Ха-ха! - пырснула Надзя гулкiм сьмехам. - Ад абiзьяны? Чалавек? Сьмяешся, цi што?
- Яй-божачкi, каб я з гэтага месца нi сышоў, от на Бога прысягну! спаважнеў Янук.
Хвiлiна маўчаньня. Вецер сьцёбаў канцамi галiнаў бэзу па вакне. Скрыпнулi вароты, што ад вулiцы.
- Цi-i-iха! Шшшшш! - падняла Надзя палец. - Не, нiхто ня езьдзiць, гэта вецiр. Дык хто гэта такi да вас, кажаш, у школу прыяжджаў?
- Дарэктар Якаўлеў прывёў яго да нас i сказаў, што ён прыехаў з адзьдзелу 'народнага абразаванiя'. Сам такi лысы, барада, як памяло, на цэлыя грудзi. Касмылi, вылiты поп. Нейкi чорт, мусiць, ад бязбожнiкаў.
- I што ён галдзiў?
- Ды от казаў, што жылi на сьвеце абiзьяны, першыя значыцца... людзей яшчо нi было. Тады, кажыць, за мiлiёны гадоў яны навучылiся карыстацца, як ён сказаў, 'арудзiямi труда', Хадзiць пачалi на заднiх лапах, хвасты iм паадпадалi, бо ўжо нi было патрэбы хвастамi за дрэвы чапляцца. 'Как абiзьянiна галава начала думаць, упатрабляць арудзii труда, тада начаўся працэс разьвiцiя чалавека, iба абiзьяна начала мазгi ўпатрабляць'. Нешта во такое плёў. А як Богу дасталося ад яго, мамачкi мае! Ну i дасталося-ж усiм тым, што ў Бога веруюць.
- Ну а што вучнi на гэта? - цiкавiлася дзяўчына.
- А што-ж вучнi... слухалi ды ўсё. Што хто думаiць, дык цi ты ў каторага на лбе прачытаеш?
- А ты што думаiш? - ня спынялася Надзя.
- Алi-ж ты цiкавая, - упiкнуў Янук, - скора састарэешся.
- Ну алi-ж мне скажаш, - усьмiхнулася Надзя, таўхануўшы хлапца плячом.
- Якая ты сьмешная... Ну што я магу думаць? Першы во раз пачуў... Мне здаецца толька, што каб яно так было, як ён кажыць, дык чаму яшчо ў тых джунглях цяперака поўна абiзьянаў? Чаму яны ўсе нi перамянiлiся ў людзей, як ён казаў нiбы тое было?
- Бо можа гэтыя нi такiя абiзьяны? Можа яны дурнейшыя за тых iншых?
- А можа гэны пэйсаты гарыла з 'народнага абразаванiя' найбольшы дурань за iх усiх? - адсек Янук i злосна плюную.
- А яго нiхто нi пытаўся, чаму ўсе абiзьяны людзьмi нi зрабiлiся? - з усьмешкай спыталася Надзя.
- Нiхто нiчога нi пытаўся яго. Расшумеўся, як папоў самавар... Пад канец намякнуў, што яшчо ня скончыў. Званок абарваў. Можа яшчо раз прыедзiць.
- А як Бога няма, паягонаму, дык нi казаў тады ў каго нам верыць? спытала дзяўчына. - Можа ў Сталiна?
- Яшчо да гэтага нi дабраўся. Алi калi другi раз прыдзiць дык тады ўжо, пэўня, даведаемся, - закончыў Янук з сарказмам у голасе.
- Ну чорт зь iм, - сказала дзяўчына. - От што прыпомнiла: пазьбiрай Янучок, усё карэлае, найперш бялiзну, ручнiкi ды ўсякую ўсячыну, што памыць трэба. Заўтра забягуся, луг зраблю ды ўсё памыю. Добра?
- Мiкола-ж у нас гаспадар, дык яму лепi вiдаць. Сама гэта знаiш, адказаў Янук.
- Ты, Мiкола, дагледзiш?
- Добра, - адказаў Мiкола.
- Пабягу-ж я назад, - крутнулася Надзя. - Тамака сама мама дома.
Скрыпнулi пярэднiя дзьверы й дзячына, кiнуўшы 'дабранач' на разьвiтаньне, зьнiкла ў сьнежнай навальнiцы. Гадзiну пазьней ля варот пачуўся голас i Янук, хутка апрануўшыся, выбег паглядзець. Сьнег цярушыў у вочы, але, здавалася, палагаднеў. З вулiцы бацька намагаўся адчынiць высокiя дашчаныя вароты, навокал якiх намяло сугор сьнегу.
- Чакай, тата, я прынясу лапату, - пасьпяшыў Янук.
Зь сенцаў бегам хапiў шырокую лапатуды ўзяўся адчышчаць сьнег. Бацька трымаў за аброць кабылу, гладзiў яе па мордзе. Захутаны ў бурку, зь вялiкiм башлыком на галаве, сьпераду тарчэлi аблядзянелыя на канцох вусы. У сыпкай сьнежнай маньне нагадваў нейкую дзiўную зьяву.
- Сынок, адпражы кабылу, накрый яе коўдрай i падвяжы, каб ня ськiнула яе, падпругай, ды падкiнь ей
