ў Вене'. Ён нагадаў пра экспрэс, якi бачыў з даху, пра Стамбульскi экспрэс, i прыкiнуў: 'А цi можна будзе сесцi ў яго без бiлета?' Было непажадана; каб нехта запомнiў яго твар, у яго галаве нават мiльганула думка, можа, асляпiць Ганну зубiлам, - тады яна не зможа пазнаць яго. Аднак тут жа адкiнуў гэтую думку: залiшняя жорсткасць была яму непрыемная не таму, што ён наогул быў супраць жорсткасцi, проста ён любiў дакладнасць у дзеяннях, не прапускаў нiчога неабходнага i не рабiў нiчога лiшняга. Цяпер вельмi асцярожна, каб не запэцкацца крывёй, ён абмацаў кiшэнi гера Кольбера, шукаючы ключ ад кабiнета i, знайшоўшы яго, хвiлiнку затрымаўся каля люстры, прыгладзiў валасы i пачысцiў брыль. Потым выйшаў з пакоя, замкнуў дзверы i кiнуў ключ на падстаўку для парасонаў у пярэдняй, - у гэты вечар ён болей не збiраўся лазiць па дахах.
Ён крыху павагаўся, калi ўбачыў парожнi лiфт з адчыненымi дзверцамi, але тут жа вырашыў спусцiцца па лесвiцы: у iншых кватэрах успомняць шум лiфта, калi яго пачнуць шукаць. Спускаючыся па лесвiцы, ён ўвесь час прыслухоўваўся, цi не чуваць крыкаў Ганны, але ўсё наўкол было цiха. На вулiцы ўсё яшчэ падаў снег, якi заглушаў грукат колаў фурманак i крокi прахожых, аднак цiшыня спускалася з верхняй пляцоўкi i рабiлася больш непранiкальнай, чым снег, яна нiбыта iмкнулася схаваць усе пакiнутыя iм пасля сябе доказы: кучу кнiг, чорную сумку, абпалены сейф. Нiколi раней ён не забiваў чалавека, але, пакуль не парушана цiшыня, ён мог забыцца пра тое, што зрабiў апошнi крок, якi ўзняў яго на такую небяспечную вяршыню яго прафесii.
Дзверы ў кватэру на другiм паверсе былi адчыненыя, i, праходзячы мiма, ён пачуў зласлiвы жаночы голас:
- Такiя кальсоны, кажу табе. Ну, я не дачка прэзiдэнта, i я ёй сказала: 'Дайце мне што-небудзь прыстойнае'. Тонкiя! Ты нiколi не бачыў...
Ёзеф Грунлiх падкруцiў густыя, з сiвiзной вусы i смела рушыў на вулiцу, кiнуў позiрк спачатку ў адзiн бок, потым у другi, нiбыта чакаючы якогась сябра. Палiцэйскага паблiзу не было вiдаць, снегу на тратуары не было, таму Грунлiх не пакiдаў за сабой слядоў. Хутка i ўпэўнена пакрочыў ён налева, да вакзала, пiльна прыслухоўваючыся, цi не чуваць на вулiцы крыкаў, але нiчога не пачуў, апроч гудкоў таксi i шолаху снегу. У канцы вулiцы, нiбыта асветлены фасад вар'етэ, вабiла да сябе арка вакзала.
'Бадай што, небяспечна сноўдацца каля ўвахода, як быццам нейкi прадавец латарэйных бiлетаў', - вырашыў ён i ў думках iзноў, паверх за паверхам, прарабiў увесь шлях ад самага пачатку, з кватэры гера Кольбера. Тут ён яшчэ раз пераканаўся, якi ён разумны, нагадаў руку, якая паказала на сейф, хуткi рывок за шнурок, iмгненна ўзведзены рэвальвер i два стрэлы, i яго агарнула пачуццё гонару: 'Я забiў чалавека'. Ён расхiнуў крысы палiто, даючы доступ начному ветрыку, прыгладзiў камiзэльку, крануў пальцам срэбны ланцужок, прыўзняў перад уяўнай сяброўкаю свой мяккi брыль, зроблены лепшым майстрам Вены. Брыль, праўда, быў крыху малаваты - ён сцягнуў яго з вешалкi ў туалеце. 'Я, Ёзеф Грунлiх, забiў чалавека. Я разумны, iм мяне не адолець, думаў ён. - Навошта мне асаблiва спяшацца, як нейкаму зладзюжку-баязлiўцу, крадком праслiзгаць у дзверы, хавацца пад засенню складоў? У мяне ёсць яшчэ час выпiць кубачак кавы'. Ён усеўся за столiк на тратуары, ускрай той павецi, якая паўстала перад яго вачыма, калi ён паслiзнуўся на даху. Скрозь густы снег ён зiрнуў угору: першы паверх, другi, трэцi - там свяцiлася акно кабiнета гера Кольбера, - чатыры паверхi i абрысы будынка схавалiся за шэрымi цяжкiмi хмарамi, якiя акрылi неба. Ён разбiўся б ушчэнт.
- Dеr Каffее mit Мilk*, - заказаў ён.
* Кава з малаком (ням.).
Ёзеф Грунлiх задумлiва памешваў каву. Ён - абраннiк лёсу. Выйсця не было, i ён не вагаўся. Па яго твары прабег цень прыкрасцi, калi ён падумаў: 'Шкада, што я не магу нiкому расказаць пра гэта. Занадта небяспечна'. Нават яго лепшы сябар Антон, чыё iмя ён прысвоiў, нiчога не павiнен ведаць - за данос могуць прызначыць узнагароду. 'I ўсё-такi здагадаюцца рана цi позна, упэўнiваў ён сябе, - будуць пальцамi на мяне паказваць. Вунь Ёзеф. Ён забiў у Вене Кольбера, але яго так i не злавiлi. Яго нi разу нiхто не злавiў'.
Ён паставiў шклянку на стол i прыслухаўся. Што гэта было - таксi, шум на вакзале цi жаночы крык? Азiрнуў суседнiя столiкi - нiхто нiчога не пачуў незвычайнага, людзi размаўлялi, пiлi, весялiлiся, а аднаго мужчыну ванiтавала. Смага Ёзефа Грунлiха трохi сцiхла, пакуль ён сядзеў i прыслухоўваўся. Па вулiцы прайшоў палiцэйскi, пэўна, гэта быў дарожны iнспектар, якi змянiўся на пасту i iшоў дадому, але Ёзеф, падняўшы шклянку, схаваўшы за ёю твар, употай пачаў назiраць за iм. I тут ён ясна пачуў крык. Палiцэйскi спынiўся, i Ёзеф трывожна азiрнуўся на афiцыянта, падняўся i паклаў на стол некалькi манет, рэвальвер крыху намуляў яму скуру на назе.
- Gutеn Аbеnd*. - Палiцэйскi купiў вячэрнюю газету i рушыў далей па вулiцы.
* Добры вечар (ням.).
Ёзеф выцер пот з iлба рукой, не здымаючы пальчаткi, якая зрабiлася адразу вiльготная. 'Так нельга, - падумаў ён. - Нельга нервавацца, мне, пэўна, здаўся гэты крык'. Ён сабраўся быў ужо сесцi i дапiць каву, як раптам iзноў пачуў гэты крык. Дзiўна, але ў кавярнi нiхто не звярнуў на крык нiякай увагi. 'Колькi пройдзе часу, перш чым яна адчынiць акно, - разважаў ён. Тады яны пачуюць'. Ён адышоў ад столiка i ўжо на вулiцы выразна пачуў крыкi, аднак мiма з гудзеннем праносiлiся таксi, некалькi насiльшычыкаў, хiстаючыся, цягнулi з гатэля багаж па склiзкiм тратуары, нiхто не спынiўся, нiхто нiчога не пачуў.
Раптам пачуўся металiчны звон, нешта ўпала на тратуар. Ёзеф паглядзеў унiз. Гэта была медная манета. 'Цiкава, - падумаў ён. - Добрая прыкмета'. Аднак калi ён нахiлiўся над манетай, дык убачыў, што ўздоўж усёй дарогi ад кавярнi, на некаторай адлегласцi адна ад адной, пасярод тратуара былi параскiданы медныя i срэбныя манеты. Сунуўшы руку ў кiшэню штаноў, ён не знайшоў там нiчога, акрамя дзiрачкi. 'Божухна, няўжо гэта я губляў iх ад самай кватэры?' - падумаў ён. I ўявiў сабе, што стаiць у канцы дакладна акрэсленага шляху, якi вёў ад адной плiты тратуара да другой, потым ад адной прыступкi лесвiцы да другой, напрамкi да дзвярэй кабiнета гера Кольбера. Хутка крочачы назад па тратуары, ён падбiраў манеты i запiхваў iх у кiшэню палiто, але не паспеў ён дайсцi да кавярнi, як высока над яго галавой разбiлася шкло i жаночы голас закрычаў: 'Zu Нilfе! Zu Нilfе!'* З кавярнi выбег афiцыянт, якi пачаў углядацца ўверх, таксiст нацiснуў на тормаз i спынiў машыну каля краю тратуара, двое мужчын, якiя гулялi ў шахматы, усхапiлiся з месца i выбеглi на дарогу. Раней Ёзефу Грунлiху здавалася, што наўкол вельмi цiха ад снегападу, але толькi цяпер зразумеў, што такое сапраўдная цiшыня: таксi спынiлiся, у кавярнi змоўклi размовы, а жанчына працягвала крычаць: 'Zu Нilfе! Zu Нilfе!'. Нехта сказаў: 'Diе Роlizеi'**, па вулiцы беглi двое палiцэйскiх, кабуры ў iх гучна ляпалi па баках. Потым iзноў усё зрабiлася як звычайна, толькi кучка разявак скупiлася ля ўвахода ў будынак. Два шахматысты вярнулiся да сваёй гульнi, таксiст уключыў быў стартэр, але холад ужо паспеў скаваць рухавiк, i ён вылез з машыны пакруцiць ручку. Ёзеф Грунлiх няспешна пайшоў да вакзала, а газетчык пачаў збiраць манеты, пакiнутыя Ёзефам на тратуары. 'Вядома, мне нельга чакаць цягнiка на Пасаў, - думаў Ёзеф. - Але не варта i iсцi на рызыку: раптам затрымаюць за безбiлетны праезд, - прыйшло яму ў галаву. - А грошай на другi бiлет у мяне няма, нават дробязь я згубiў. Ёзеф, Ёзеф, - супакойваў ён сябе, - не стварай залiшнiх цяжкасцей. Табе трэба здабыць грошы, ты ж не збiраешся здавацца: Ёзеф Грунлiх за пяць гадоў яшчэ нi разу не трапiў за краты. Ты забiў чалавека. Вядома, ты майстра ў сваёй справе, хiба табе не па сiле здзейснiць тое, што не цяжка дробнаму зладзюжку, - сцягнуць дамскую сумачку'.
* На дапамогу! На дапамогу! (ням.)
** Палiцыя (ням.).
Падымаючыся па прыступках вакзала, ён насцярожана аглядваўся. Рызыкаваць было нельга. Калi яго возьмуць, дадуць пажыццёвае. Гэта табе не тыдзень у турме. Трэба выбiраць асцярожна. У люднай зале некалькi сумачак самi прасiлiся яму ў рукi, - але гаспадынi сумачак выглядалi цi занадта беднымi, цi вельмi ўжо нагадвалi шлюх. У першых будзе ўсяго некалькi шылiнгаў у танным кашальку, у другiх жа хутчэй за ўсё не знойдзецца нават дробязi, а толькi пухоўка, губная памада, люстэрка i, магчыма, прэзерватывы.
Нарэшце ён напаткаў тое, што трэба - на такую ўдачу ён нават i не разлiчваў. Чужаземка, пэўна, ангелька, з кароткiмi непакрытымi валасамi i чырвонымi вачыма, дужалася з дзвярыма тэлефоннай будкi. Яна ўчапiлася за ручку абедзвюма рукамi, i яе сумачка звалiлася на падлогу. 'Яна п'яная, падумаў ён, - а калi ўжо гэта iншаземка - у сумачцы ў яе плойма грошай'. Астатняе ўжо было Ёзефу Грунлiху дзiцячая гульня.
Дзверы нарэшце адчынiлiся, i перад Мейбл Уорэн паўстаў той чорны зiхатлiвы апарат, якi вось ужо дзесяць гадоў паглынаў яе лепшыя часiны i лепшыя думкi. Мейбл нахiлiлася па сумачку, але яе нiдзе не было. 'Дзiўна, падумала яна, - я ўпэўнена... цi я яе ў вагоне пакiнула?' У цягнiку яна наладзiла развiтальны абед у гонар Джанет Пардаў, яна там выпiла келiх шэры, больш за паўбутэлькi рэйнвейну i два лiкёры з
