ўсё племя з такiм страшэнным лямантам, якi распудзiў усю рыбу ў рацэ на дваццаць кiламетраў - не менш.
Гэта вельмi раззлавала Цегумая, i ён аблаяў усiх, хто прыбег да ракi, сама непрыстойнымi дагiстарычнымi словамi.
Тут Цешумай Тэвiндра падбегла да Тафi i давай цалаваць яе, абдымаць ды песцiць. Але галоўны правадыр цегумайскага племенi схапiў Цегумая за пёры, што тырчалi ў яго ў валасах, i затрос яго з шалёнай лютасцю.
- Гавары! Гавары! Гавары! - закрычала ўсё цегумайскае племя.
- Што за лухта! - сказаў Цегумай. - Пакiньце мае пёры ў спакоi. I чаму гэта так: варта чалавеку зламаць на паляваннi дзiду, як на яго адразу накiдваецца ўсё племя i пачынае дубасiць! I хто вам даў права лезцi не ў свае справы?
- А ты так i не прынёс татаву чорную дзiду! - сказала Тафi. - I што гэта вы робiце з маiм мiлым Незнаёмым?
То два чалавекi, то тры, а то i цэлы дзесятак падбягалi да Незнаёмага i бiлi яго, так што ў таго ўрэшце вочы на лоб палезлi. Ён не мог i слова вымавiць i моўчкi паказваў на Тафi.
- Дарагi мой, а дзе ж лiхадзеi, што праткнулi цябе вострымi дзiдамi? спытала Цешумай.
- Нiякiх тут не было лiхадзеяў! - адказаў Цегумай. - Адзiны чалавек, каго я сёння бачыў, вунь той няшчасны, якога вы б'яце зараз. Цi не звар'яцела ты, о цегумайскае племя?
- Ён прынёс нам страшную карцiнку, - адказаў галоўны правадыр. - На карцiнцы ты ўвесь з галавы да пят утыканы дзiдамi.
Тут загаварыла Тафi:
- М... м... м... Шчыра кажучы... гэта я дала яму карцiнку...
Ёй было дужа няёмка.
- Ты?! - закрычала ўсё цегумайскае племя. Дзяўчынка-якой-трэба-як-след-надаваць-плескачоў-за-тое- што-яна-такая-гарэзн
iца?! Ты?!
- Тафi, любенькая! Баюся, нам з табою зараз давядзецца даволi крута... прамовiў Цегумай i абняў яе, i таму яна адразу перастала баяцца ворагаў.
- Гавары! Гавары! Гавары! - сказаў галоўны правадыр цегумайскага племенi i заскакаў на адной назе.
- Я хацела, каб Незнаёмы прынёс сюды татаву дзiду, от я i намалявала дзiду, - растлумачыла Тафi. - Яна адна, але я намалявала яе тры разы, каб Незнаёмы не забыўся пра яе. А калi выйшла так, быццам яна пратыкае тату спiну, дык гэта ўсё таму, што кавалачак бяросты вельмi маленькi i на iм не хапае месца. А тыя фiгуркi, якiя мама называе лiхадзеямi, гэта проста мае бабры. Я намалявала iх таму, што трэба ж было паказаць Незнаёмаму, што ён павiнен пайсцi па балоце! I я намалявала маму каля ўвахода ў пячору. Яна стаiць i ўсмiхаецца Незнаёмаму, бо ён гэтакi мiлы i добры. А вы... дурнейшых за вас няма на ўсiм свеце! ён жа мiлы i добры, навошта ж вы выпэцкалi яму галаву граззю? Памыйце яго зараз жа!
Пасля гэтага ўсе вельмi доўга маўчалi. Нiхто не вымавiў нi слова. Нарэшце галоўны правадыр засмяяўся. Потым засмяяўся Незнаёмы (а ён быў, як ты ведаеш, цяварац); потым засмяяўся Цегумай, ды так моцна смяяўся, што не мог устаяць на нагах; потым засмяялася ўсё цегумайскае племя, яно смяялася доўга i гучна.
Потым галоўны правадыр цегумайскага племенi пракрычаў, прагаварыў i праспяваў:
- О, Дзяўчынка-якой-трэба-як-след-надаваць-плескачоў-за-тое-што-ты-такая-гарэзнi
ца, ты зрабiла вялiкае адкрыццё!
- Нiякага адкрыцця я не хацела рабiць, - адказала Тафi. - Я проста хацела, каб сюды прынеслi татаву чорную дзiду.
- Усё адно! Гэта - вялiкае адкрыццё, i прыйдзе дзень, калi людзi назавуць яго ўменнем пiсаць. Пакуль што замест пiсем мы будзем пасылаць адзiн аднаму карцiнкi, а ў карцiнках - вы самi гэта бачылi - не заўсёды можна разабрацца, што да чаго. Iншы раз выходзiць сама дзiкая блытанiна. Але прыйдзе час, о дзiця цегумайскага племенi, калi мы прыдумаем лiтары i навучымся з дапамогай лiтараў чытаць i пiсаць - i тады ў нас ужо не будзе памылак. I няхай дагiстарычныя дамы змыюць гразь з галавы Незнаёмага.
- От будзе добра! - сказала Тафi. - Бо цяпер вы прынеслi сюды на бераг усе дзiды, якiя толькi ёсць у цегумайскага племенi, але забылiся прынесцi адну-адзiную - чорную дзiду майго таты!
Тады галоўны правадыр цегумайскага племенi пракрычаў, прагаварыў i праспяваў:
- Наступны раз, як прыйдзе табе ў галаву напiсаць пiсьмо ў выглядзе карцiнкi, пашлi з гэтым пiсьмом чалавека, якi ўмее гаварыць па-нашаму, i той чалавек растлумачыць усё, што ты хочаш сказаць у пiсьме. А не, дык ты сама бачыш, якiя могуць выйсцi непрыемнасцi для ўсяго цегумайскага племенi, ды i Незнаёмаму часам давядзецца нялёгка.
Пасля гэтага цегумайскае племя прыняло ў сваю суполку Незнаёмага (хоць ён быў сапраўдны цяварац). Племя ўсынавiла яго, бо ён аказаўся бездакорным джэнтльменам i не скандалiў, калi дагiстарычныя дамы абляпiлi ўсю яго галаву граззю. Але з таго дня i да сённяшняга (i, па-мойму, гэта ўсё праз Тафi) не дужа многа знойдзецца на свеце такiх маленькiх дзяўчынак, якiя любяць вучыцца чытаць i пiсаць. Iм больш падабаецца маляваць карцiнкi i цiхенька гуляць дзе-небудзь непадалёку ад таты - гэтак як Тафi.
КОТ, ЯКI ГУЛЯЎ САМ САБОЮ
Слухай, мой мiлы хлопчык, слухай, удумвайся, разумей, бо гэта здарылася, бо гэта адбылося, бо гэта было яшчэ ў той далёкi час, калi Ручныя Жывёлы былi Жывёламi Дзiкiмi.
Сабака быў дзiкi, i Конь быў дзiкi, i Карова была дзiкая, i Авечка была дзiкая, i Свiння была дзiкая - i ўсе яны былi дзiкiя-дзiкiя i дзiка блукалi па Мокрых i Дзiкiх Лясах.
Але сама дзiкiм быў Дзiкi Кот - ён бадзяўся дзе ўздумаецца i гуляў сам сабою.
Чалавек, зразумела, быў таксама дзiкi, страшэнна дзiкi, жахлiва дзiкi. I нiколi б яму не зрабiцца ручным, каб не Жанчына. Гэта яна сказала яму - пры першай сустрэчы, - што ёй не падабаецца яго дзiкае жыццё. Яна хутка адшукала яму для жылля ўтульную, сухую Пячору, бо спаць у Пячоры было куды лепш, чым валяцца пад адкрытым небам на кучы сырога лiсця. Яна пасыпала падлогу чыстым пясочкам i расклала ў глыбiнi Пячоры добрае вогнiшча.
Потым яна павесiла каля ўвахода ў Пячору шкуру Дзiкага Каня хвастом унiз i сказала Мужчыне:
- Выцiрай, любы, ногi, як будзеш уваходзiць: цяпер у нас, бачыш, гаспадарка.
У гэты вечар, мой мiлы хлопчык, яны вячэралi дзiкай авечкай, засмажанай на распаленых камянях, прыпраўленай дзiкiм часнаком i дзiкiм перцам. Потым яны з'елi дзiкую качку, начыненую дзiкiм рысам, дзiкай травою i дзiкiмi яблыкамi; потым храсточкi дзiкiх быкоў; потым дзiкiя вiшнi i дзiкiя гранаты. Потым Мужчына, вельмi шчаслiвы, пайшоў i заснуў каля агню, а Жанчына села чараваць: яна распусцiла валасы, узяла плечавую барановую костку, вельмi плоскую i вельмi гладкую, i пачала пiльна ўглядацца ў разводы, якiя праходзiлi па костцы. Потым яна падкiнула дроў у агонь i зацягнула песню. Гэта было Першае ў свеце Чараўнiцтва, Першая Чараўнiчая Песня.
I сабралiся ў Мокрым i Дзiкiм Лесе ўсе Дзiкiя Звяры; збiлiся ў адзiн статак i глядзелi на святло агню, не ведаючы, што гэта такое.
Але вось тупнуў нагой Дзiкi Конь i дзiка сказаў:
- О мае Прыяцелi! О мае Непрыяцелi! Чуе сэрца маё: не на дабро засвяцiлi Мужчына i Жанчына ў вялiкай Пячоры вялiкi агонь. Не, гэта не на дабро!
Дзiкi Сабака задраў дзiкi нос, панюхаў, як пахне смажаная баранiна, i дзiка сказаў:
- Пайду пагляджу, а потым раскажу. Мне здаецца, што там не так ужо дрэнна. Кот, хадзем са мною!
- Ну не, - адказаў Кот. - Я, Кот, хаджу дзе ўздумаецца i гуляю сам сабою.
- Ну, тады я табе не таварыш, - сказаў Дзiкi Сабака i трушком пабег да Пячоры. Але не прабег ён i дзесяцi крокаў, а Кот падумаў ужо:
'Я, Кот, хаджу дзе ўздумаецца, гуляю сам сабою. Чаму б мне не пайсцi туды i не паглядзець, як i што? Я ж пайду па сваёй ахвоце'.
I ён цiхенька пабег за Сабакам, ступаючы мякка i далiкатна, i забраўся ў такую мясцiнку, адкуль яму было чуваць усё.
Калi Дзiкi Сабака падышоў да Пячоры, ён дзiкiм носам падняў конскую скуру i з асалодай пачаў нюхаць
