На тым i кончылi гаворку.
Яшчэ дарэктар не з'явiўся,
А Ўладзя хлопцам пабажыўся,
Што ён за вуха ўзяць не дасца,
Няхай лепш возьме яго трасца!
У дзве нядзелькi па Пакровах
Прывезлi Яську ў лапцях новых;
За iм два боты без абцасаў
Насiў iх Яська з даўнiх часаў,
Ад брата 'Кiксы' дасталiся
На ўсякi выпадак няслiся.
- Ну, вось дарэктар вам, глядзеце!
Мiхал кiвае тут на Яську.
За кнiгi заўтра i за ўказку,
Бо грошы бацькавы - не смецце,
Каб мне вучылiся старанна!
Не патураць iм анiзвання!
Мiхал звярнуўся к 'дарактору':
- А не паслухае каторы
Цягнi за вуха на каленi:
Знайду лякарства я ад ленi!
А будзе йсцi навука туга,
Падгонiць бацькава папруга!
Стаялi хлопцы i маўчалi,
На Яську зрэдку паглядалi;
А сам дарэктар, з вузел ростам,
Ў сваiм уборы бедным, простым,
У зрэбных портках i кашулi,
Стаяў, як бы яго прыгнулi,
Такiм мiзэрным i маўклiвым,
У халаце суконным сiвым.
Счакаўшы трошкi, ён ачнуўся,
Прыйшоў у памяць, азiрнуўся.
Ён знаў усiх, i яго зналi;
З Уладзем колiсь сябравалi,
Але цяпер не тыя часы
Рабiць нязручна выкрунтасы,
Бо цвёрда помнiць, ведаць трэба:
На iм ляжыць цяпер вучэба.
Ён толькi летась скончыў школку
I веды меў у адну столку,
Ды й тых патрацiў з палавiну,
У поле гонячы скацiну.
Таксама хлопцы разважалi
I, як трымацца з iм, не зналi:
Цi мець яго запанiбрата,
Цi лепш з iм быць далекавата.
Уладзiк зараз - шмыг у дзверы!
(Такiя меў ужо манеры.)
Ды йшоў пынiць ён гаспадарку.
З навукай хлопец штось не ладзiў,
А Еўтушэўскi яго гадзiў,
Ярэмцам клаўся ён на карку.
Алесь за комiнак схаваўся,
Адтуль на Яську прыглядаўся
I думаў там сабе без шуму
Якуюсь смешную, знаць, думу,
Бо зрэдку ўголас усмiхаўся.
Яшчэ раз Яська азiрнуўся,
Павесiў шапку, распрануўся
Як вузел, хлопец невялiчкi!
Крыху маркотна з непрывычкi,
Бо тут так цiха, глухавата;
Лясы, кусты i адна хата;
Тут жыць сапраўды страшнавата:
Лагчыны, ямiны, раўкi
Тут, пэўна, шворацца ваўкi
I злыднi ходзяць, ваўкалакi...
Папаўся ён тут, небарака!
А лес пануры i страхлiвы.
Дарэктар наш быў палахлiвы;
Няма нi веры, нi надзеi
На вельмi добрыя падзеi.
Эх, цяжка жыць тут будзе, цяжка!
I нават каецца наш Яська,
Нашто даваў ён сваю згоду.
Каб знаў - не ехаў бы ён зроду,
Бо прападзе ён тут, як мыш,
Але ўжо выпiлi барыш,
I сам ён чарку выпiў. Шкода!
У запек Яська йдзе, садзiцца
Да дзела ж трэба прыступiцца!
Хоць i папаў ён у няволю,
Але выконваў сваю ролю,
Бо так i гонар ты свой згубiш.
- Ну, ты, Костусь, чытаць любiш?
Дарэктар Костуся пытае,
Абы хоць гутарка якая.
- Люблю, але яшчэ не ўмею:
Складоў нiяк я не здалею.
- Ну, гэта, брат ты мой, паўгора:
Склады чытаць ты пойдзеш скора,
Абы каб лiтары нам знаць,
А на склады ўжо - напляваць.
Паслiбiзуеш, i нiчога
Не трэба розуму тут многа.
А як Алесь? - Алесь вучыўся.
Пiсаць ён нават налажыўся,
Гаворыць Костусь пра Алеся.
- Што ўжо з мяне вы смеяцеся?
Алесь аклiкнуўся iм з печы.
