Што ў Яськi коленкi дрыжалi,
I нiзавошта па вячэры
Не смеў ён выйсцi вон за дзверы;
А перад тым, як спаць лажыцца,
Ён мусiў к хлопцам паддабрыцца,
I хлопцы цёмнаю парою
Iшлi на двор з iм грамадою
I там стаялi, не йшлi ў хату,
Пакуль з натурай меў расплату.
Затым у запек шлi i спалi,
Туды ж i Яську яны бралi,
Ён у сярэдзiне лажыўся,
Ляжаў маўчком, не варушыўся,
Абы не легчы толькi з краю:
- Бо я з вас коўдру пасцягаю.
Якое ж будзе вам тут спанне?
Казаў наш Яська ў апраўданне.
ХV. 'НАЧАТКI'
Мiнула ночка. Дзень праз вокны
Знiшчае цёмныя валокны,
На печ, у запек зазiрае
I ночку з хаты выцiскае.
У печы ўжо палаюць дровы,
I iх астатнiя размовы
Так гучна, бойка застралялi,
Як бы паны запалявалi.
Хлапцы памылiся руплiва
I ўсе з дарэктарам пачцiва
Пасталi ў рад прад абразамi.
- Малiцеся ж вы... са слязамi!
Каб даў Бог здольнасцi, ахвоты
Да вашай новае работы,
Панятнасць добрую i памяць
Ўсё браць на розум вам i цямiць,
I каб да кнiгi вас гарнула,
Сказаў Мiхал сынам прачула.
I хлопцы ў нейкiм захапленнi
Пасталi раптам на каленi
I так набожненька малiлiсь,
Што аб падлогу лбамi бiлiсь.
- А па сняданнi - за навуку!
I не чакаць мне на пануку,
I самi знайце свой парадак,
Каб i да кнiг, як да аладак,
Таксама дружна наляталi.
Дарэктар, хлопцы - ўсе маўчалi,
Схiлiўшы ўдумныя галовы,
Пакуль цягнулiся прамовы.
- А ты, дарэктар, ведай дзела:
Прыпры iх добра, як вужакаў,
Каб аж заенчыў i заплакаў,
Каб у галовах iх кiпела!
Калi ж чаго не зразумее,
Або не ў часе задурэе,
Цi так падыме часам спрэчку,
Стаў на каленi i на грэчку!
'Ого! - падумалi хлапяты.
Няўжо дарэктар так заўзяты,
Што будзе права сваё правiць
I на каленi штодзень ставiць?
Ну, што ж? пабачым, памяркуем,
А здзеку, кпiн не падаруем.
Няхай адно кране за вуха:
Як выйдзе ён на двор, псяюха,
Адзiн без нас, як цёмна стане,
Тады што скажаш нам, Iване?'
Але навука аказалась
Не гэтак страшна, як здавалась.
Дарэктар выдаўся мяркоўны
I лепшы нават, як свой кроўны;
Умей з iм толькi пагадзiцца,
Раменным вушкам паддабрыцца
Цi падшыванку звiць на лапаць,
За вуха ён не будзе цапаць,
Наадварот: тады ты - дока,
Ў навуцы пойдзеш ты далёка.
I толькi Ўладзя хiбiў часта:
Задач нiяк не браў i - баста;
Як з iм дарэктар наш нi бiўся
Нi з месца, раз ужо спынiўся;
А не - на злосць яму гаворыць,
А то часамi з iм i спорыць
Цi проста дражнiцца, смяецца
I ўзяць за вуха не даецца.
Тады дарэктар адступаўся
I да другога зварачаўся.
Ды толькi вось чым скутак дрэнны:
Мiхал быў сам крыху пiсьменны
I падлавiў ён раз Алеся:
Ў законе божым, як у лесе,
Не цямiў хлопец нiчагутка;
Адам i Ева, збойца Каiн
Разоў пятнаццаць iм аблаен,
Але няма ўсё таго скутку:
Два словы скажа i запнецца,
Бы галава там чым заткнецца,
Ну проста зробiцца як звон,
Алеся лаюць за закон:
- Ото бяспамятны дурнiца!
Бадай ты спрогся быў, тупiца!
Смяюцца, строяць з хлопца кпiны,
Няма спакою нi часiны.
